-Պարոն Արամյան, մենք բազմիցս լսել ենք, որ Հայաստանի համար տնտեսության զարգացումն է մարտահրավերների դեմ պայքարի միակ գրավականը: Այսինքն՝ միայն տնտեսապես հզոր լինելով կարող ենք հաջողությունների հասնել: Բայց, քանի որ նոր եք վերադարձել Ռուսաստանից, կխնդրեի որոշ մանրամասներ ներկայացնել ձեր այցից և ձեր ռուսաստանցի գործընկերոջ հետ հանդիպումից:
— Իմ գործընկեր Անտոն Սիլուանովի հետ մենք ունեցանք շատ կառուցողական հանդիպում: Օրակարգն ամբողջությամբ փոխօգնության, փոխգործակցության մասին էր: Մեր ռուս գործընկերներն ամեն ինչում մեզ օժանդակում են, օրինակ, մենք պայմանավորվեցինք, որ պետական ֆինանսների կառավարման էլեկտրոնային համակարգում, որը ներդնելու ենք, մեր գործընկերները կաջակցեն մեզ և կտրամադրեն 8.2 ԱՄՆ դոլարի չափով դրամաշնորհ:
Իհարկե, այդ համակարգը մեր հանրության համար կարող է անհասկանալի լինել, որովհետև դա խիստ մասնագիտական է: Կարճ ասեմ, որ դա այն էլեկտրոնային հարթակն է, որով մենք կարողանալու ենք բարձրացնել մեր պետական ֆինանսների կառավարելիության արդյունավետությունը, թափանցիկությունը, հաշվետվողականությունը, այսինքն` մեր հանրությունը կկարողանա նաև ակտիվ կերպով հսկել, թե մեր հարկատուներից հավաքված ցանկացած գումար որտեղ է և ինչպես է ծախսվում:
Պայմանավորվեցին, որ կարճ ժամանակահատվածում կստորագրենք այդ համաձայնագիրը: Իհարկե, խոսեցինք նաև փոխգործակցության ու փոխօգնության մասին: Մենք խնդիր ունենք նաև կարողությունների զարգացման: Բարեփոխումներ իրականացնողները որակյալ, լավ գիտելիքներով զինված կադրերն են, որոնք գիտեն ոչ միայն ինչ, այլև ինչպես հարցի պատասխանը:
-Մենք ունե՞նք այդպիսի կադրեր:
— Այդպիսի կադրեր ունենք, բայց մեր դրած նպատակները բավարարելու համար դա բավական չէ: Հակառակ դեպքում, մենք մեր առջև այդպիսի խնդիր չէինք դնի: Առաջիկա 2-3 տարիների ընթացքում անընդհատ կարողությունները բարձրացնելու խնդիր ունենք: Գիտեք, կարողությունների զարգացումը անընդհատ պրոցես է: Որպեսզի մենք կարողանանք և՛ զարգացումներին հասցնենք, և՛ հետ չընկնենք ժամանակից, անհրաժեշտ է այդպիսի օղակի գոյությունը, որն անընդհատ, պերմանենտ օժանդակի քո կադրերին, որպեսզի նրանք իրականացնեն իրենց առջև դրված խնդիրները: Այս
մասով ռուս գործընկերները մեզ կօժանդակեն. դա լինելու է և՛ տեղում ուսումնասիրություններ, և՛մեր մասնագետները կարող են գնալ Ռուսաստան, նույնիսկ երրորդ երկիր: Կարող են.ասենք, գնալ եվրոպական երկրներ, իսկ ամբողջը գործընթացը ֆինանսավորվում է Ռուսաստանի ֆինանսների նախարարության բյուջեից:
- Այսինքն՝ փորձի փոխանակման մեծ դաշտ կա: Ռուսաստանի փորձը մենք շատ հստակ կարող ենք օգտագործել:
— Ոչ միայն Ռուսաստանի: Այդ համագործակցության գեղեցկությունն այն է, որ մենք պայմանավորվել ենք, որ ծրագիրը պետք է լինի բավական լայն շրջանակով, որովհետև պետք է ընդունենք, որ Ռուսաստանն էլ մեզ պես զարգացող երկիր է, բայց կան ավելի առաջընթաց երկրներ, որոնց փորձն ավելի ուսանելի է, քան մերը կամ Ռուսաստանինը:
Այնպես չէ, որ փորձի փոխանակման առումով մենք որևիցե բան չունենք ներկայացնելու մեր ռուս գործընկերներին: Օրինակ` պետական պարտքի կառավարման մակարդակում մենք ԱՊՀ երկրների մեջ լավագույններից ենք: Օրինակ` վերջերս մեր գործընկերները ՌԴ-ում հաջողությամբ ներդրեցին խնայողական պարտատոմսերը: Հայաստանն այդ արել է դեռևս 10-15 տարի առաջ:
Կան որոշակի հարթություններ, որտեղ Հայաստանի ֆինանսների նախարարությունը սեփական փորձն ունի:
- Մենք շատ հաճախ բերում ենք դրսի փորձը՝ առանց հաշվի առնելու մեր մենթալիտետը: Այսինքն՝ ֆինանսների նախարարությունն այդ փորձը ներդնում է` հաշվի առնելո՞վ մեր մենթալիտետը:
— Բավականին ճանաչված տնտեսագետ Դենի Ռոդիգն ասում է՝ մի նայեք, թե ուրիշներն ինչ են անում ու մի փորձեք կրկնօրինակել, փորձեք ներդնել ձերը: Անգլերեն դա հնչում ՝ Just look what they are doing and cook your own cookies: Այսինքն՝ նայեք, թե մյուսներն ինչ են անում և թխեք ձեր սեփական թխվածքը: Մենք նույն հոգեբանությամբ ժամանակին ՀՀ-ում ներդրել ենք կենսաթոշակային բարեփոխումները: Մի քանի անգամ ասել եմ, որ ժամանակը կգա, և ապագա սերունդը կգնահատի, թե ինչ խորքային բարեփոխումներ ենք արել, և պետական ֆինանսների մասով ինչ մեծ բեռից ենք ազատվել: Բարեփոխում նշանակում է վարքագծի փոփոխություն, որոշակի մտածողության փոփոխություն: Ժամանակ է պետք, որ մարդիկ աստիճանաբար ֆինանսական կրթվածություն ձեռք բերեն և գնան այլ ճանապարհով:
Կա նաև ազգային մենթալիտետի խնդիրը: Կան սպառողական հոգեբանությամբ ազգեր և կան խնայողական հոգեբանությամբ ազգեր, ինչպիսին, օրինակ, ասիական երկրների ժողովուրդներն են: Խնայող երկրներում տնտեսական աճի տեմպերն ավելի բարձր են, օրինակ` Չինաստանում: Երբ ես ստանում եմ 1000 դրամ, 1000 դրամից 600-ը սպառում եմ, 400-ը՝ խնայում:
Մեզ մոտ, ցավոք, այդպես չէ: 1000 դրամ ես ստանում եմ, 1000 դրամը միանգամից ծախսում եմ, կամ վարկ եմ վերցնում ու նույնիսկ ավել եմ ծախսում: Սա աքսիոմատիկ ճշմարտություն է: Որովհետև, երբ դու խնայողություններ ես ստեղծում, դրանք հետագայում արդյունավետ ներդրվում են տնտեսության մեջ:
- Որքանո՞վ է բարդանում ֆինանսների նախարարության խնդիրն այս պարագայում:
— Բարդանում է այնքանով, որ մենք ունենում ենք ավելի ցածր տնտեսական աճի հենք: Ես մի քանի անգամ այդ մասին ասել եմ՝ տնտեսական աճը մեր բոլոր հարցերի պատասխանն է: Եթե մենք ցանկանում ենք ունենալ ուժեղ բանակ, պետք է հետևում լինի ուժեղ տնտեսություն: Եթե ցանկանում ենք լուծել կենսաթոշակառուների խնդիրները, պետք է ունենանք բարձր տնտեսական աճ: Իհարկե, մենք հիմա թևակոխել ենք նախընտրական շրջան, այլ կուսակցություններից մեր գործընկերները, մեկը մյուսի հետևից ունկ շոյող հայտարարություններ են անում, կարելի է վիճել այդ մասով, բայց ես չեմ ցանկանում մտնել քաղաքական դեբատների մեջ: Ուղղակի բանալին ասեմ. շատ տրամաբանական է՝ եթե դու խոստանում ես, որ պետք է աշխատավարձ կամ կենսաթոշակ բարձրացնես, դա պետք է ինչ-որ տեղից սնվի: Կամ պետք է հարկերը բարձրացնես, կամ պարտքի միջոցով անես:
Մենք սկզբում պետք է ստեղծենք տնտեսական աճ, աճի համար հիմքեր, և երբ աճը կլինի, թափանիվը կսկսի աշխատել, այն ժամանակ հարկերի միջոցով կարող ենք և՛ աշխատավարձի հարցը լուծել, և՛ թոշակի: Բայց, երբ որ այս գործողությունները չես անում և միանգամից խոստանում ես բարձրացնել թոշակները 2 անգամ, կամ 25 000 դրամով, հարց է առաջանում` ինչպե՞ս: Դա, իրականում, խնդիր է: Իհարկե, ժողովուրդը պարտավոր չէ մեծ գիտելիքներ ունենալ ֆինանսների մասին և առաջին հայացքից կարող է թվալ, թե սա շատ գայթակղիչ առաջարկ է, բայց ես կարծում եմ շատ ավելի ճիշտ է, որ մենք մեր հանրության հետ լինենք ազնիվ: Ո՞րն է ելքը: Մենք կարծում ենք, որ ելքն է ստեղծել տնտեսական աճի հիմքերը, այն տնտեսական հիմնաքարերը, որով մենք կկարողանանք անընդհատ տնտեսական աճ ունենալ:
Կարծում ենք, որ տնտեսական աճը պետք է լինի ներառական, հանրության բոլոր անդամները պետք է մասնակցեն այդ աճին և վերաբաշխումն անընդհատ ապահովվի: Երբ ասում ենք, որ հարկերը պետք է ավելացնել, իհարկե, պետք է ավելացնել, բայց այստեղ էլ կա աշխարհի փորձը, համաձայն որի, նույնիսկ այն երկրները, որտեղ հեղափոխական փոփոխություններ են կատարել, ի զորու չեն եղել հարկեր- ՀՆԱ ցուցանիշը 1 տարվա մեջ ավելացնել 1-2% ՀՆԱ-ի մեջ: Իսկ այդ առաջարկները, որոնք անում են առնվազն 7-8 տոկոսային կետով հարկեր- ՀՆԱ աճ է պահանջում: Հակառակ պարագայում դու պետք է գնաս պարտք վերցնես: Իսկ պարտք վերցնել, բերել թոշակ կամ աշխատավարձ տալ, դա լուրջ խնդիր է:
- Ունենալով շուրջ 6 մլրդ արտաքին պարտք, ինչպե՞ս եք պատկերացնում դուրս գալ այն մակարդակի, որ տնտեսական աճ ապահովենք՝ նաև հաշվի առնելով մեր ունեցած վարկերի բարձր տոկոսները:
— Պարտքն այդքան վտանգավոր չէ, եթե կառավարելի է քեզ համար, և դու ունես բոլոր գործիքակազմը, որպեսզի կարողանաս հսկողության տակ պահել բոլոր հոսքերը: Մեզ պետք են լրացուցիչ միջոցներ, որպեսզի պետությունը ներդրումներ կատարի ենթակառուցվածքներում, որտեղ մասնավորը, բնականաբար, ներդրումներ չի կատարում: Մասնավորը ճանապարհ չի սարքելու, ջրագիծ չի անցկացնելու, մասնավորը ներդնելու է այնտեղ, որտեղից կարողանալու է եկամուտ ստանալ, թեկուզ 5-6 տարի հետո իր ներդրած գումարը հետ վերցնել: Հետևաբար, մնացած մասում պետությունը պարտադրված է ներդրումներ կատարել` երկիրը ներդրողների համար գայթակղիչ դարձնելու համար:
Երբ հարկային եկամուտները բավարար չեն ծախսերը ամբողջությամբ փոխհատուցելու համար, պետությունը պետք է պարտք վերցնի:
Հետևաբար, եթե պարտքը վերցնում ես, դրա հետևից պիտի կարողանաս ենթակառուցվածքներ ստեղծել, տնտեսագիտական ժարգոնով ասում են՝ մակրոտնտեսական ֆունդամենտալների ուժեղացում: Իսկ տնտեսական աճը միակ և պարտադիր պայմանն է բոլոր հարցերին պատասխան տալու: Գիտեք՝ բացասական սպասումներ ստեղծելն իրականում վատ է, որովհետև երբ մարդիկ ասում են` պարտքը շատ վատ է, վաղը, մյուս օրը ինչ է լինելու`առանց հասկանալու դրա տակ առկա տնտեսական մեխանիկան, բնականաբար, բացասական վարքագիծ են ձևավորում: Եթե ես սպասում եմ, որ վաղն ավելի լավ կլինի, ես ավելի շատ եմ սկսում ծախսել: Երբ ես ծախսում եմ, ինձ համար դա ծախս է, բայց արտադրողի համար եկամուտ է, արտադրողը վերցնում է այդ գումարը, տալիս է աշխատավարձ, տալիս է ձեռքբերումների համար վճարներ, որոնք գնում են մեկ այլ տնտեսվարողի, և այսպես շղթան աշխատում է: Պատկերացրեք՝ եթե այդ բացասական սպասումներով ես ձեռնպահ մնամ գործողություն անելուց, տնտեսվարողը չի ստանա այդ գումարն, աշխատողը չի ստանա աշխատավարձ: Դրա համար ընդունված կանոն կա` եթե տնտեսության մեջ սպասումները պարանորմալ են, նույնիսկ շատ լավ նախագծված բար
եփոխումների ծրագրերը դատապարտված են ձախողման:
- Մեզ մոտ դատապարտվա՞ծ են ձախողման:
— Ես չեմ կարծում, որովհետև նոր կառավարությունը, որը սեպտեմբեր ամսից ստանձնեց գործադիրի ղեկավարումը, շատ կարևոր դոկտրինա որդեգրեց, և ես շատ ուրախ եմ, որ վարչապետը շատ մեծ ուշադրություն է դարձնում հանրության հետ հաղորդակցությանը, հանրությանը, բացատրելը, ասելը, թե ինչ ենք մենք անում: Դա նաև մեծացնում է պատասխանատվությունը, որովհետև այն ինչ ես հայտարարում եմ 4-5 ամիս առաջ, պետք է պատասխան տամ՝ ինչ եղավ:
- Հայտարարեցիք գնումների համակարգում հեղափոխական փոփոխությունների մասին: Այդ պատասխանն արդեն ունե՞նք, թե՞ դեռ սպասում ենք պատասխանին:
— Ունենք: Եթե հետևել եք մեր աշխատանքին, վերջին 5-6 ամիսների ընթացքում, մեր թիմը բավական ծանրաբեռնված է աշխատում: Գնումների ոլորտում ունենք անվստահություն հանրության կողմից: Որտեղից է այն գալիս: Անընդհատ լսում էին, որ գնումների ոլորտում չարաշահումներ կան, պետական այս կամ այն չինովնիկի հետ փոխկապակցված ընկերությունները մասնակցում էին գնումներին, հետո չինովնիկական ապարատը մատի շարժումով կարողանում էր որևիցե գործողությամբ դուրս շպրտել այս կամ այն պոտենցիալ հաղթող ընկերություններին, ինչն էլ առաջացնում էր դժգոհություն հանրության մեջ:
Իրականում մենք գնացել ենք շատ վստահ ու համարձակ քայլերի: Նոր օրենքը ուժի մեջ է մտնելու ապրիլի 25-ից: Առաջ ունեինք 7 տեսակի գնումներ, դարձրեցինք 4: Երկրորդ խնդիրն այն էր, որ հիմնականում ձևական բնույթի պահանջները վերացրեցինք, ներդրեցինք անկախ բողոքարկման ինստիտուտը, որն ապրիլից պիտի աշխատի: Այսինքն՝ ներդրեցինք դատարանի ֆունկցիան, իսկ դատավորը կարող է անկախ, անաչառ որոշում կայացնել:
- Այսինքն՝ պարզեցվե՞լ է համակարգը:
— Ամենակարևորը թափանցիկության ու հաշվետվողականության բարձրացումն է՝ բոլոր կոռուպցիոն դրսևորումների մասով: Օրինակ` նախկինում այնպես չէր լինում, որ մենք ընկերություններից պահանջեինք գնման հայտի և առաջակի հետ նաև տեղեկատվություն ներկայացներ` թե ովքեր են կանգնած այդ ընկերության հետևում՝ թե՛ որպես փոխկապակցված անձինք, թե՛ որպես որոշումներ կայացնող: Մենք առաջնորդվում էինք ենթադրություններով, այստեղից-այնտեղից լսելով, հիմա օրենքով դրվեց պահանջ՝ եթե ընկերությունը հայտ ներկայացրեց գնման մրցույթին մասնակցելու, ընկերությունից պահանջվում է ներկայացնել հայտարարություն, թե ովքեր են իրենց սեփականատերերը, տնօրենը, հաշվապահը և ովքեր են այն անձինք, որոնք ուղղակի կամ անուղղակի կարող են ազդել իրենց որոշումների վրա:
Մենք ստեղծել ենք այն իրավական հենքը, որով խաբող տնտեսվարողը կենթարկվի պատասխանատվության, այդ թվում՝ մինչև քրեական: Եվ, երկրորդ՝ այդ բեռը դրել ենք ոչ միայն տնտեսվարողների վրա, այլև պատկան մարմինների, օրինակ` գնումների հանձնաժողովի յուրաքանչյուր անդամ պարտավոր է հայտերը բացելուց հետո հայտարարագիր ստորագրել, որ այդ ընկերություններից որևէ մեկի հետ փոխկապակցված չէ: Մենք նույնիսկ մեկ քայլ էլ առաջ գնացինք, որը նախատեսում էինք ապրիլ-մայիսին, բայց արեցինք հունվարի 1-ից: Գնալով ավելի թափանցիկ դարձնում էլեկտրոնային տեղեկատվական համակարգը։ Դա լավագույն գործիքն է` հանրությանը մեր հակակոռուպցիան քայլերի իրականացմանը մասնակից դարձնելու: Ժամանակին, երբ ընկերությունը դիմում էր մրցույթի և լինում էին ընկերություններ, որոնք դուրս էին մղվում մրցույթից, ուղղակի հրապարակվում էր միայն հաղթող ճանաչվածի հայտն ու առաջարկը:
Հիմա մեկ այլ տարբերակ կա. նախ առաջինը՝ ամբողջը դրվելու է գնումների էլեկտրոնային հարթակում, այսինքն՝ մինչև հայտերի բացումը որևէ մեկը չի կրող միջամտել, որովհետև անգամ Վարդան Արամյանն, որ նստած է իր համակարգչի առաջ, չի տեսնում, թե ում առաջարկն է եկել: Ուղղակի մի փոքրիկ բարձիկ է տեսնում, որտեղ գրված է միայն՝ առաջարկ 1, առաջարկ 2, և որևէ մեկը չի կարող այդ առաջարկները բացել:
Առաջարկներն ավտոմատ բացվում են, երբ լրանում է հայտերի բացման օրը: Բացվելիս` բոլոր հայտերը ամբողջությամբ հրապարակվում են վայրկյանի ճշտությամբ: Միանգամից դառնում են հանրության սեփականությունը, և եթե Վարդան Արամյանը ցանկանում է ինչ-որ ընկերության դուրս նետել, նախ պետք է հիմնավորի և դա ներբեռնի էլեկտրոնային համակարգ, ինչը ևս դառնում է հանրության սեփականությունը: Այս համակարգը, ես վստահ եմ, էապես նվազեցնելու է կոռուպցիոն ռիսկերը:
- Անցնենք հայրենակիցների ներդրումներին: Վարչապետը հենց սկզբից շեշտադրեց ու թիրախավորեց այդ ոլորտը։ Ի՞նչ գործիքակազմ է այսօր մշակում կառավարությունը, որ մեր հայրենակիցներին իրոք գրավիչ դաշտ առաջարկի: Եվ այստեղ կարելի է նկատել, որ ամենամեծ դաշտը, որ ունենք սփյուռքում, ՌԴ-ն է: Կոչը վարչապետի պետք է, որ տեղ հասած լինի: Արձագանքներ նկատո՞ւմ եք:
— Անկախ նրանից ներդրողը սփյուռքից է, կամ ուղղակի օտարերկրացի, կա ոսկե կանոն`պետք է ապահովես անհրաժեշտ նախապայմաններ կամ միջավայր, որպեսզի իրենք հարմարավետ զգան քո տնտեսության մեջ: Դա բիզնես միջավայրն է, քո խոստումներին տեր կանգնելը, քո գործողությունները, մակրոտնտեսական միջավայրը: Համար առաջին խնդիրը «ֆուտբոլային դաշտի» հարթությունն է և «խաղային նպաստավոր միջավայր» ապահովելը: Պատկերացրեք, որ մեկի դարպասը լինի փոքր, խորդուբորդ, խաղը չի ստացվի: Տարբեր գաղափարներ նետել ասպարեզ մի բան է, բոլորն էլ կարող են ասել՝ ինչ, ավելի կարևոր է ասել՝ ինչպես պետք է անես: Դա արդեն մեծ գիտելիք ու հմտություն է պահանջում: Պետք է լինի քայլերի հաջորդականություն: Եթե քայլերը ճիշտ չկառուցես, կդատապարտվես ձախողման: Դրա համար մենք ասացինք` վստահ ենք, որ համար առաջին խնդիրը միջավայրի ապահովումն է, մակրոտնտեսական կայունությունը և բիզնես միջավայրը: Պետք է հետևես, որպեսզի յուրաքանչյուր խաղացող նույն կանոնով խաղա: Ներդնողը պետք է վստահ լինի, որ իր նկատմամբ նույն կանոնն է աշխատում, ինչ մյուսների:
Երբ խոսում ենք մոնոպոլիաների վերացման մասին, դա հենց այն խաղի կանոններն են, որ պետք է ֆուտբոլային դաշտում լինի։ Հանրությունն էլ մեզ պետք է օգնի, որովհետև եթե մի խաղացող ճիշտ չի խաղում, և դատավորն էլ դրոշակը չի բարձրացնում, տրիբունաներից մեծ աղմուկ է բարձրանում: Այդ աղմուկը մեզ պետք է, որ տեսնենք`իրականում կանոնները խախտվեցին, բայց դատավորը չնկատեց, դա պետք է, անպայման, արձանագրվի:
-Կարելի է ասել, որ մեր հայրենակիցները կարո՞ղ են խաղալ այդ ֆուտբոլը, երբ պատրաստ կլինի՞ ֆուտբոլի դաշտը:
— Մենք տանում ենք այն քաղաքականությունը, որ ոչ թե սպասեն, որ մենք ավարտենք, այլ անեն դա մեզ հետ միասին: Նույն կոչն արեց նաև վարչապետը, որ մի սպասեք, եթե տեսնում եք մենք սխալ ուղղությամբ ենք գնում, ուղղեք, պատրաստ ենք լսել ձեզ:
-Մենք խոսեցինք ներդրումների մասին: Տարբեր քաղաքական ուժեր քննադատում են Հայաստանի ամդամակցությունը ԵԱՏՄ-ին, այն ենթատեքստով, որ Արևմուտքից ներդրումները, առևտրաշրջանառությունը նվազեց: Մենք այստեղ իրո՞ք խնդիր ունենք, թե՞ հարցն ավելի շատ օրենսդրական կարգավորումների դաշտում է:
— Իրոք կա նման քննադատություն, որը ես երբեք չեմ կիսում, որովհետև մեզ այդպիսի դատողություններ անելու համար կխանգարի մեկ կարևոր գործոն: Դա Ռուսաստանի նկատմամբ տնտեսական սանկցիաներն են, թե դրանք մեր տնտեսության համար ինչ են արժենում, երբ մենք ունենում ենք խորը և համապարփակ առևտրի համաձայնագիր: Որոնք են մեր երկրի վրա ազդող տնտեսական էֆեկտները:
Մենք ՀԲ փորձագետների օգնությամբ կատարեցինք նաև մեր սեփական փորձաքննությունը, թե ինչ կարժենա մեր մուտքը ԵԱՏՄ: Կարևոր է, թե մենք ինչ ապրանք ուր ենք արտահանում: Ես թվերով ասեմ՝ մեր արտահանումը դեպի Եվրոպա 2013-14թթ-ին հիմնականում մետաղական հանքաքարն էր, իսկ պատրաստի արտադրանքի շուկան եղել է ՌԴ-ը, արաբական երկրներն ու մի փոքր էլ Չինաստանը:
Այսինքն՝ եթե մենք չէինք մտնում ԵԱՏՄ, այդ տարիֆային կարգավորումները շատ ավելի մեծ դժվարություններ էին առաջացնում մեր տնտեսվարողների վրա:
Եթե մեկ անգամ դու հայտնվեցիր Հայաստանի ռեեստրում, որը կապված է Ռուսաստանի ռեեստրի հետ, առանց խոչընդոտի կարող ես անընդհատ արտահանել:
Ռուսաստանը 40-50 մլն-անոց սպառման շուկա է, որտեղ մեր ապրանքների նկատմամբ անսպառ պահանջարկ կա: 2014թ-ի կեսերից ՌԴ-ի վրա կիրառվեցին տնտեսական պատժամիջոցներ, որը մեր շուկայի համար շոկ էր, և, բնականաբար, խեղեց իրավիճակը: 2015-ին ունեցանք 20%-անոց անկում, բայց, երբ 2016թ-ին Ռուսաստանի տնտեսությունը սկսեց կայունանալ, մեր արտահանման ծավալները դեպի Ռուսաստան աճեցին 51%-ով: Եվ ես վստահ եմ, որ ապագայում ևս աճելու է:
-Պարոն Արամյան, մենք նախընտրական շրջանում ենք, և ես, բնականաբար, չեմ կարող շրջանցել այդ թեման և չհարցնել՝ դուք ավելի երկար ժամանակ է անդամակցում եք ՀՀԿ-ին, քան ձեր շատ գործընկերներ, բայց համամասնական ցուցակում դուք չկաք: Ինչո՞վ կբացատրեք դա:
— Իմ մոտեցումը հետևյալն է. կուսակցությունը մեկ ակումբ է, որտեղ ինչ-որ գաղափարներ կամ պատասխանատվություն կիսողները մեկտեղվում են: Սա մի թիմ է, որը ինչ-որ գործառույթների համար պատասխանատու է: Երբ դու արդեն պատասխանատու ես երկրի ղեկավարման համար, պարտադիր չէ, որ բոլորին միանման դերակատարում տրվի, ամեն մեկն իր գործը պիտի անի: Ինձ տրված է այլ դերակատարում:
- Այսինքն՝ ՀՀԿ-ի հաղթանակի դեպքում մենք շարունակելու ենք ձեզ հետ աշխատել:
— Դա պետք է որոշի իմ քաղաքական թիմը: Ես երբեք չեմ ձգտել լինել այս կամ այն տեղում: Իմ կյանքի նպատակը մշտապես եղել է մեկը՝ որտեղ էլ լինես, նվիրված լինես քո գործին ու մաքսիմալ լավ կատարես այն: Դա է հաղթանակի գրավականը: Ինձ շատ են ասում՝ այդ դեպքում ինչպե՞ս եք օգնելու ձեր կուսակից ընկերներին: Ես ասում եմ՝ շատ պարզ, աշխատանքով, պարտադիր չէ, որ քո կուսակցությանը դու օգնես իրենց կողքին կանգնած քարոզարշավ անելով: Եթե ես ՀՀԿ-ից եմ և, ստանձնելով այս պաշտոնը, ինչ-որ բան ասում եմ, հետո հանրությանը ցույց եմ տալիս, սա էլ վստահության մի փոքր կաթիլ է, որ կարող է ժողովրդին տրամադրել, որ, այո, այս ոլորտում ամեն ինչ գնում է ճիշտ ուղղությամբ, սա էլ կարող է քարոզչությանը զուգահեռ օգուտ բերի: Այս տեսանկյունից ես ոչ մի արտառոց բան չեմ տեսնում:
