Հայաստանի տնտեսության «լավագույն տասնյակը». ինչու ենք ավելի լավ ապրելու կամ ինչով ենք մեզ մխիթարում

Արամ Գարեգինյան, Sputnik

Տոներից առաջ փորձել ենք խոսել հիմնականում դրականի մասին, իսկ իրադարձություններից ընտրել ենք գործողությունները և ոչ թե հայտարարությունները (չէ՞ որ տնտեսությունը կոնկրետ առարկա է):

10. Ասիայից դեպի Եվրոպա առաջին օդային տարանցում: Դեկտեմբերի 27-ին մեկնարկած Աշխաբադ-Ֆրանկֆուրտ չվերթը կանգ է առնելու Երևանում: Հայաստանի իշխանությունները մի քանի տարի մտածում էին Ասիայի և Եվրոպայի միջև տարանցման մասին: Այս դաշտում մրցակիցներ շատ կան, խոչընդոտներն էլ քիչ չեն: Այդ թվում նեղ օդային միջանցքը (հատկապես երկրի հարավում): Այնուամենայնիվ, առաջին թռիչքը կայացավ:

9. Հայաստանի պատվիրակության պաշտոնական այցը Սիրիա: Հոկտեմբերի վերջին դեռ չազատագրած Սիրիա մեկնեց Հայաստանի պաշտոնական առաջին պատվիրակություններից մեկը: Տնտեսական զարգացման և ներդրումների նախարար Սուրեն Կարայանին ընդունեցին գործընկերներ Մուհամմադ Սամեր Խալիլը (էկոնոմիկայի և արտաքին առևտրի նախարար) և Բուշր Յազջին (զբոսաշրջության նախարար):

Կողմերը պայմանավորվեցին փոխանակել ապրանքների և արտադրանքի ցուցակները, որոնք առավել մեծ պահանջարկ ունեն երկու երկրների սպառողական շուկաներում, և զբոսաշրջությանը վերաբերող միջոցառումների շաբաթ անցկացնել:

Ե՞րբ է այդ ամենը լինելու: Շտապել, իհարկե, պետք չէ: Սակայն Դամասկոս-Երևան ուղիղ չվերթն արդեն հունիսի 28-ից վերականգնվել է:

8. Թուրքական լոլիկների վերադարձը Ռուսաստան` նոյեմբերի 1-ից: Այս երկու տարվա ընթացքում որքան կարողացան, լոլիկ արտահանեցին Հայաստանից: Ճիշտ է` մի փոքր էլ «գերակատարեցին». Ռոսսելխոզնադզորը մի քանի անգամ սահմանից հետ ուղարկեց թուրքական լոլիկ հիշեցնող հայկական լոլիկները:

7.Երկու խոշոր էլեկտրակայանների շինարարության սկիզբ: Առաջինը` Երևանի ՋԷԿ-ի նոր էներգաբլոկն է, որի հիմնարկեքը տեղի ունեցավ մարտին: Իտալացի ներդրող Renco ընկերությունը կայանը կկառուցի նոր տեխնոլոգիաների համաձայն, բարձր ՕԳԳ-ով (53%) և 234 ՄՎտ հզորությամբ:

Երկրորդը` նոր խոշոր ՀԷԿ-ն է: Այն ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո առաջինն է լինելու երկրում: Նախատեսվում է 76-124 ՄՎտ հզորությամբ կայան կառուցել: Իսկ կառուցելու է հայկական «Դեբեդ հիդրո» ընկերությունը` TheRobbinsCompany ամերիկյան ընկերության տեխնիկական աջակցությամբ:

Նախագիծն առաջինը դարձավ «Հայաստանի ներդրողների ակումբ» ոչ հրապարակային պայմանագրային ներդրումային ֆոնդի գործունեության մեջ, որի մեկնարկի մասին մարտի 25-ին հայտարարեց վարչապետ Կարեն Կարապետյանը: Ակումբի անդամներն են խոշոր հայ գործարարները, այդ թվում` «Տաշիր գրուպի» սեփականատեր Սամվել Կարապետյանը:

6. «Մեղրի» ազատ տնտեսական գոտու բացում: Այստեղ գործարար հատվածը կկարողանա առանց հարկերի արտադրանք տալ և արտահանել (եթե կառավարությանը համոզի, որ իր ծրագիրն արդյունավետ է): Իրանի սահմանին բացված տնտեսական գոտին լայն հորիզոն է բացում գործարար հատվածի համար. կարելի է եվրասիական շուկա ապրանք արտահանել` առանց տուրքեր մուծելու:

Բացման արարողությանը ներկա էին նաև ՀՀ վարչապետ Կարեն Կարապետյանը և մի քանի նախարարներ: Իսկ ահա արտասահմանյան հյուրերը, որքան էլ զարմանալի է, շատ քիչ էին. ներկա էին Ռուսաստանի առևտրային ներկայացուցիչը, Հայաստանում Իրանի և Իրանում Հայաստանի դեսպանները, երկու երկրի գործարարները: Ուրիշ ոչ ոք չկար ո՛չ Ռուսաստանից, ո՛չ Իրանից, ո՛չ էլ ԱՄՆ-ից կամ եվրոպական երկրներից:

Եվ, այնուամենայնիվ, Հայաստանի իշխանությունները հնչեցրին իրենց հայտարարությունը. սպասում են ներդրողներին և արտահանողներին:

5.Հարկային արտոնությունների ընդլայնում սթարթափերի համար: Դեռևս 2015 թվականին ՏՏ ոլորտի փոքր սկսնակ թիմերին ազատեցին գրեթե բոլոր հարկերից («Տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտի պետական աջակցության մասին» օրենք): Ազատեցին երեք տարով, իսկ օրենքը պետք է գործեր մինչև 2020 թվականը: Այս տարի արտոնությունները 3 տարուց երկարաձգեցին մինչև 5 տարի, իսկ օրենքն անժամկետ դարձրին:

Օրենքն ամենաարդյունավետներից մեկն էր: 2014 թվականին Հայաստանում 16 ՏՏ սթարթափ ընկերություն հայտնվեց, իսկ 2015-2017 թվականներին դրանց թիվն արդեն գերազանցում էր 140-ը:

4. Հայաստանի պետական պարտքի կանոնների փոփոխություն: Այդքան էլ կարևոր չէ, թե որքան պարտք ունի ձեր երկիրը: Կարևորն այն է, թե ինչպես է այն (այսինքն մենք) կարողանում վերադարձնել: Այս է դեկտեմբերին ընդունած նոր օրենքի տրամաբանությունը:

Նախկին կանոնների համաձայն` կառավարությունն իրավունք չուներ ՀՆԱ-ի 60%-ից ավելի պարտք կուտակել: Թե այդ վարկերն ինչի վրա էին ծախսվում, և որքան գումար էր վերադարձի ենթակա, որևէ կերպ հաշվի չէր առնվում: Այժմ եթե պարտքը մեծ լինի, անհրաժեշտ կլինի ավելացնել կապիտալ ծախսերը` ճանապարհների, էլեկտրահաղորդման, ջրամբարների համար: Կառավարության կարծիքով, դա կօգնի հետագա աճին և եկամուտների ավելացմանը: Իսկ ընթացիկ ծախսերը ստիպված կլինեն սահմանափակել (չէ՞ որ որևէ բանի վրա ամեն դեպքում ստիպված կլինենք տնտեսել):

Այդպիսով, պարտքը կկարողանա գերազանցել ՀՆԱ-ի 60%-ը, եթե վարկերը հետագա զարգացում խոստանան:

Նշենք, որ 2017 թվականին կառավարության արտաքին պարտքն աճել է մոտ 660 մլն դոլարով, սակայն 2018 թվականին նոր արտաքին վարկերը կկրճատվեն մինչև 280 մլն: Կառավարության ընդհանուր պարտքը կկազմի շուրջ 6,6 մլրդ դոլար կամ ՀՆԱ-ի 54,1%-ը:

3. Հայաստան-ԵՄ համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության մասին համաձայնագիր: Ազատ առևտուր երկու երկրների միջև նախատեսված չէ, սակայն կմոտեցնեն տնտեսական օրենսդրությունն ու գործընթացները (այնտեղ, որտեղ դա չի հակասի եվրասիական ինտեգրմանը):

Հետագա ամիսներին և տարիներին շրջանակային պայմանագիրը կընդլայնվի կոնկրետ և ոլորտային համաձայնագրերով: Դրանցից առաջինն արդեն նախաստորագրել են: Դա Հայաստանի և ԵՄ-ի միջև ընդհանուր ավիացիոն գոտու մասին համաձայնագիրն է:

2. Կարեն Կարապետյանի և Դմիտրի Մեդվեդևի պայմանավորվածությունը` գազի գնի պահպանման վերաբերյալ: Հայաստանին տրվող հազար խմ գազի դիմաց 150 դոլարը կպահպանվի նաև 2018 թվականին:

Երևանում երկու վարչապետների միջև հոկտեմբերին կայացած հանդիպման ժամանակ ստորագրվեցին նաև մի շարք այլ համաձայնագրեր: Դրանցից մեկը կարգավորեց ավտոմոբիլային փոխադրումները: Տարվա կտրվածքով հանվում են բեռնատարների մուտքի փոխադարձ սահմանափակումները: Իսկ ուղևորների թույլ են տվել տեղափոխել առաջին հերթին գրանցված կանոնավոր փոխադրողներին:

1. Իսկ առաջին տեղում մենք կնշենք Կարեն Կարապետյանի կառավարության նոր ագրարային քաղաքականությունը: Այն ուղղակիորեն առնչվում է ավելի քան 300 հազար գյուղացու և նրանց ընտանիքներին, առանց որոնց մենք ուտելու բան չենք ունենա:

2018 թվականից ամբողջությամբ փոխվում է սուբսիդավորման տրամաբանությունը. ինովացիոն են դառնում ավանդական «երեք ս»-երը (սելիտրա, սերմեր, սոլյարկա)` հակակարկտային ցանցեր, կաթիլային ոռոգում, օրգանական պարարտանյութեր։ Ինչպես նաև գյուղատնտեսությունում տնտեսավարողներին մատչելի պայմաններով, մասնավորապես, լիզինգային մեխանիզմների կիրառմամբ գյուղատնտեսական տեխնիկայի մատակարարում: Մի խոսքով` այն ամենի համար, ինչը կօգնի մեկ հա-ից հնարավորին չափ շատ բերք ստանալ: Սակավահող Հայաստանի համար սա շատ կարևոր է: