ԵԱՏՄ ինստիտուտի տնօրեն Վլադիմիր Լեպյոխին, հատուկ Sputnik Արմենիայի համար
Երկու տարի առաջ Հայաստանի և Ռուսաստանի խորհրդարանական պատվիրակությունների հանդիպումներից մեկի ընթացքում ես խոսեցի Եվրամիության «Արևելյան գործընկերություն» նախագծում ՀՀ մասնակցության վերաբերյալ: Ինձ լսեցին, սակայն միջազգային հարաբերությունների հանձնաժողովի պատգամավորները նշեցին, որ Եվրոպայի հետ Հայաստանի հարաբերությունները վերանայման ենթակա չեն: Հայաստանը հավատարիմ է և շարունակելու է հավատարիմ մնալ բազմավեկտոր քաղաքականությանը:
Միևնույն ժամանակ հայկական կողմը բազմաթիվ անգամ հավաստիացրել է, որ Եվրամիության հետ համագործակցության ընդլայնումը չի խանգարի ԵԱՏՄ անդամակցությանը:
Ահա այսպիսի համոզմունքով հայաստանյան վերնախավը շարունակեց հաղորդակցվել ԵՄ պաշտոնյաների հետ «Արևելյան գործընկերության» ծրագրի շրջանակում, և արդյունքում մոտեցան համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության մասին համաձայնագրի ստորագրմանը: Ստորագրումը մի քանի անգամ հետաձգվեց, մինչև չնշվեց ստորագրման վերջնական ամսաթիվը` այս տարվա նոյեմբերի 24-ը:
Սակայն այժմ Մեծամորի ատոմակայանի աշխատանքը դադարեցնելու վերաբերյալ եվրոպական կողմի պահանջից հետո փաստաթղթի ստորագրումը կարող է հարցականի տակ դրվել:
Ո՞ւմ է ձեռնտու ԱԷԿ-ի փակումը
«Հաշվի առնելով նոր հզորությամբ ԱԷԿ-ի փոխարինման անհրաժեշտությունը՝ Հայաստանի Հանրապետության էներգետիկ անվտանգությունը և կայուն զարգացման պայմաններն ապահովելու նպատակով» քաղաքական առումով կոռեկտ ձևակերպումների հետևում իրականում թաքնված է վերջնագրի տրոյական ձին:
Փաստորեն, եվրոպացի պաշտոնյաները հարվածեցին հայ-ռուսական հարաբերություններին: Ոչ մեկի համար գաղտնիք չէ, որ Մեծամորի ԱԷԿ-ը Հայաստանի և Ռուսաստանի ամենամեծ համատեղ տնտեսական նախագիծն է:
Այդ պայմանն այնքան անտրամաբանական է համաձայնագրի համատեքստում, որ բացի հայ-ռուսական համագործակցության բովանդակային կողմին հարված հասցնելու ձգտումից, այս պահանջի տակ այլ դրդապատճառներ չեն երևում:
Տարօրինակ է, որ ԵՄ-ն Հայաստանից չի պահանջել, օրինակ, հրաժարվել էլեկտրաէներգիայի սպառումից կամ, օրինակ, փակել բոլոր գազալցակայանները և ավտոմեքենան կենդանաքաշ տրանսպորտով փոխարինել: Այս ամենը բացարձակ անհեթեթ պայմանների շարքից է:
Հարց. Ինչո՞ւ համաձայնագրի տեքստում Հայաստանի կողմից Եվրամիությանն ուղղված որևէ պայման չկա: Դե, օրինակ, Եվրամիությունից պահանջեր դադարեցնել ամերիկյան թերթաքարային թանկարժեք գազ գնել, որը Եվրոպական միությանը զրկում է այլընտրանքային էներգիայի անցման հեռանկարից:
Այսինքն, Հայաստանին պարտավորեցնում են անցնել այլընտրանքային էներգիայի (իհարկե, իր հաշվին), իսկ Եվրամիության համար նման հեռանկար ինքը` ԵՄ-ն բացառում է:
Ահա այդպես եվրոպացի պաշտոնյաները ժամանակին, օրինակ, Ադրբեջանին և Թուրքմենստանին խոստացել էին շահագործման հանձնել «Նաբուկո» գազատարը: Գազի ոլորտում Ռուսաստանի հետ նշված երկրների համագործակցությունը խաթարելով, Եվրամիությունն իր բոլոր խոստումներին հակառակ, գումարներ չներգրավվեց Թուրքիայի միջով Բաքվից դեպի Եվրոպա գազատար կառուցելու համար:
Եվ ինչպես եվրոպացի պաշտոնյաները «քաշեցին» նույն Յանուկովիչին: Բոլոր նրանք, ովքեր 2014 թ. փետրվարի 21-ին Ուկրաինայի նախագահի և ընդդիմության միջև համաձայնագրի երաշխավոր կանգնեցին, ոչ միայն պատասխան չտվեցին խաբեության համար, այլև եվրոպական մեծ քաղաքականության մեջ նրանք արդեն վաղուց չկան:
Ճիշտ նույն կերպ, կարծում եմ, կխաբեն և տասն անգամ կվաճառեն Հայաստանը, այն դեպքում, եթե նա իր ճակատագիրը կամ իր էներգետիկայի ճակատագիրը վստահի արևմտյան պաշտոնյաներին:
Անձամբ ես կասկած չունեմ, որ հայ-ռուսական ատոմակայանի փակման պահանջը միայն սկիզբն է: Հաջորդ քայլը լինելու է Գյումրիից ռուսական ռազմակայանը դուրս բերելու պահանջը:
Իսկ ի՞նչ է լինելու միասեռ ամուսնությունների հետ
Եվրամիության պաշտոնյաների` հայկական կողմին ներկայացված աներևակայելի պայմանները ստիպում են ավելի ուշադիր նայել ստորագրման համար առաջարկվող համաձայնագրի մյուս կետերին:
Փաստորեն, Հայաստանին ներքաշում են համաեվրոպական դիսկուրսների մեջ, որի հետևում Արևմուտքի շահերին Հայաստանի մշակութային, տնտեսական և այլ ենթակայության միտում կա: ԵՄ-ի հետ Հայաստանի համաձայնագրում ես չեմ տեսնում մի կետ, որը ձևակերպած լիներ հայկական կողմը և բխեր հայկական ազգային շահերից: Նույնիսկ Ղարաբաղի ճակատագիրը կապվում է բացառապես եվրոպացի պաշտոնյաների և հատկապես ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի դիրքորոշման հետ:
Այսինքն `ՀԱՊԿ-ը հաշվի չի առնվում, ինչպես և Ռուսաստանը, որն այսօրվա դրությամբ միջազգային իրավունքի միակ սուբյեկտն է, որն ապահովում է Լեռնային Ղարաբաղի ստատուս քվոն:
Մինչդեռ, ինչո՞ւ հայկական կողմը չպետք է ձևակերպի իր հակափաստարկը կամ գոնե հայ հասարակության կարևորագույն արժեքներից մեկը `ավանդական ընտանիքի անձեռնմխելիության իր տեսլականը: Փոխանակի, պատկերավոր ասած, Մեծամորի ԱԷԿ-ը միասեռ ամուսնության հետ. դուք մի դիպչեք մեր էներգետիկային, իսկ մենք ձեռք չենք տա ձեր գենդերներին: Բայց ո՛չ, համաձայնագրի տեքստն այնպես է կազմված, որ մարդու իրավունքներն ու ազատությունը հարգելու անհրաժեշտության ձևակերպման տակ հստակ երևում է Եվրոպական Միության գենդերային (և ոչ միայն) սոցիալական և մշակութային ավերիչ քաղաքականության շարունակությունը Հայաստանի տարածքում:
Վաղուց արդեն ապացուցված է, որ Արևմուտքը երբեք գործընկեր չի եղել ոչ արևմտյան երկրների համար, այլ եղել է միայն էքսպանսիայի կողմնակից: Թե՞ հայկական կողմը կարծում է, որ Եվրոպան բացառություն կանի Հայաստանի պարագայում:
ԵՄ-ն գործընկեր չէ
Հասկանալի է, որ ԵՄ-ի հետ համաձայնագրի ստորագրումը Հայաստանի իրավունքն է: Ես այս պարագայում պարզապես իմ կարծիքն եմ արտահայտում որպես քաղաքական փորձագետ, որը երկար ժամանակ զբաղվում է ռուս-եվրոպական համագործակցության հարցերով: Եվ հիմնական հարցն ինձ համար այն է, թե հայկական կողմը կոնկրետ ինչ է ցանկանում ստանալ ԵՄ-ի հետ համաձայնագրից: Դե, բացի, իհարկե, պաշտոնյաների համար այսպես կոչված «վիզայի պարզեցման» խոստումներից: Ներդրումնե՞ր: Դրանք համաձայնագիրը ստորագրելուց հետո չեն ավելանա: Եվրոպական պաշտոնյաների հարգա՞նք: Սա էլ չի գործի. նրանք, ինչպես տեսնում ենք, չեն հարգում այն պետությունների ներկայացուցիչներին, որոնք չեն պատկանում իրենց պատկերացրած «քաղաքակիրթ» աշխարհին:
Սակայն Հայաստանը եվրոպական ծայրամաս վերածելու գործընթացն արդեն մեկնարկել է: Համաձայնագիրը ենթադրում է Մաքսային ենթակոմիտեի, Գործընկերության խորհրդի, Խորհրդարանական համագործակցության կոմիտեի, Քաղաքացիական հասարակության պլատֆորմի և այլ կառույցների համատեղ ստեղծում, որոնց նպատակն է ինքնիշխան Հայաստանը վերափոխել Եվրամիության գավառական ծայրամասի:
Ուրբաթ Երևան է ժամանել Լեհաստանի արտգործնախարար Վիտոլդ Վաշչիկովսկին, որը մտադիր է հանդիպել Հայաստանի նախագահ Սերժ Սարգսյանի և արտգործնախարար Էդվարդ Նալբանդյանի հետ: Ինչ ո՞ր բան է առաջարկելու:
Ճիշտ նույնկերպ Ուկրաինայի փլուզման նախօրեին հատուկ առաջադրանքներով կիևյան կանոնավոր այցեր էր իրականացնում Լեհաստանի այն ժամանակվա արտգործնախարար Ռադոսլավ Սիկորսկին:
