Պետք է կարգի գցել այս մեքենան․ Ռոբերտ Քոչարյանը՝ ճգնաժամի, պատերազմի և անելիքների մասին

Նախընտրական տրամադրությունները, գերիների հարցը նախընտրական նպատակներով օգտագործելը, Ռուսաստանի հետ մութ խաղերը, ձախողումները պետական կառավարման համակարգում և արտաքին քաղաքականության մեջ։ ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանն այս և մի շարք այլ թեմաների մասին խոսել է ռուսական երեք լրատվամիջոցներին՝ Sputnik Արմենիային, ՌԻԱ Նովոստիին և RT-ին տված հարցազրուցում։

-Պարոն Քոչարյան, այս նախընտրական քարոզարշավն աչքի է ընկնությամբ կոշտությամբ, վարկաբեկող նյութերով ու սև տեխնոլոգիաներով։ Առաջին նախագահը խոսում էր քաղաքացիական պատերազմի վտանգի մասին։ Բախումներ հնարավո՞ր են։

-Դա իրադարձությունների զարգացման չափազանց անցանկալի տարբերակ է, այն ամբողջությամբ ժխտել չի կարելի։ Բայց ամեն ինչ կախված կլինի քվեարկության արդյունքներից և նրանից, թե հանրությունն ինչ վստահությամբ կվերաբերվի այդ արդյունքին։ Եթե ընտրական հանձնաժողովներն իրենց տեղում իրենց աշխատանքը կատարեն հստակ, օրենքի շրջանակում, չեմ կարծում, որ ինչ-որ լուրջ հետևանքներ կլինեն։ Բավականին լավատեսությամբ եմ նայում արդյունքներին, և կարծում եմ, որ մեզ կհաջողվի խուսափել այդ կանխատեսումների իրականացումից։

-Երկրորդ փուլ կլինի՞։

-Հավանականությունը մեծ չէ։ Երկրորդ փուլը ենթադրում է, որ անհնար կլինի կոալիցիա ստեղծելը, եթե կուսակցություններից կամ դաշինքներից ոչ մեկը կառավարության ինքնուրույն ձևավորման համար բավարար ձայն չհավաքի։ Այսօրվա դրությամբ երկրորդ փուլի հավանականությունը փոքր է։

-Ինչո՞վ է «Հայաստան» դաշինքի նախընտրական քարոզարշավը տարբերվում մրցակիցների առաջարկներից։ Դուք հայտարարել եք, որ հաղթանակի դեպքում քաղաքական բարեփոխումներ կանեք, որոնց արդյունքում վարչապետի լիազորությունները կկրճատվեն։ Դա ի՞նչ կտա երկրին, և ինչպե՞ս կհաջողվի հաղթահարել քաղաքական ճգնաժամը։

-Եթե խոսքը վերաբերում է գործող իշխանության մրցակցությանը, ապա նրանք առհասարակ ծրագիր չունեն։ Դա շատ տարօրինակ է, քանի որ իշխանությունը չի փորձում պատմել իր հաջողությունների և բացթողումների մասին։ Ցանկացած ընտրություն, այնուամենայնիվ, իշխանությունների հաշվետվությունն է։ Բայց այդ մասին խոսք չկա, ինչպես նաև ապագայի մասին։ Խոսքը հեռավոր անցյալի մասին է, 10-20 տարի առաջվա։ Այսօրվա անհաջողությունների պատճառները թաքնված են նախկին իշխանությունների գործողություններում, ընդ որում՝ բոլոր իշխանությունների։ Կարծում եմ՝ նրանց չափազանց երես էին տվել 2018թ․-ի իրադարձությունները՝ ժողովրդի աջակցությունն ու սերը։ Եվ դեռ 2018թ․-ում են մնացել՝ այդ իրադարձությունների տպավորության տակ։

Այո, մենք քաղաքական բարեփոխումներ ենք նախատեսում։ Դրանց նպատակն է ինչպես հարկն է հավասարակշռել իշխանության ճյուղերը։ Ես առաջ էլ եմ այդ մասին խոսելու առիթ ունեցել, բայց այսօր վարչապետը շատ ավելի մեծ լիազորություններ ունի, քան նախագահներն ունեին նրանից առաջ։ Այս իրավիճակը նորմալ չէ, և պետք է վերականգնել զսպման և հակակշիռների մեխանիզմները։ Մենք մեր մաշկի վրա ենք զգացել, թե ինչ է նշանակում չհավասարակշռված իշխանությունը։ Վերջին տարիներին նրանք փորձել են երկրում բացարձակապես ամեն ինչ ձևափոխել իրենց ձևով՝ անպատրաստ լինելով պրոֆեսիոնալ առումով երկիր կառավարելուն, տնտեսությունը ոտքի կանգնեցնելուն։ Եվ ահա ստացել ենք այն, ինչ կա։

-«Հայաստան» դաշինքը ո՞ւմ հետ կարող է կոալիցիա կազմել։

-Մենք հույս ունենք հաղթել ընտրություններում և ինքնուրույն կառավարություն ձևավորել։ Մենք հիմա կոալիցիաների մասին չենք խոսում, ներկայիս իրավիճակն ու հարցումները մեծ անորոշություն են ցույց տալիս մի ամբողջ շարք կուսակցությունների հարցում, և ահնհասկանալի է, թե խորհրդարանում ինչ դասավորություն կլինի։
Բայց անհրաժեշտության դեպքում պատրաստ կլինենք ինչ-ինչ կոալիցիոն լուծումների գնալ։

-Դուք ասել եք, որ Ղարաբաղի որոշակի տարածքներ կարելի է վերադարձնել։ Ո՞ւմ հետ և երբ, ո՞ր շրջանների վերաբերյալ եք պատրաստ բանակցություններ վարել, ո՞ւմ միջնորդության հույսն ունեք և ինչպե՞ս եք մտադիր համոզել Բաքվին, եթե նրանք ասել են, որ հարցը փակված է։

-Բանաձևը հետևյալն է՝ եթե մենք երկարաժամկետ խաղաղություն ենք ուզում, ապա պետք է այնպիսի որոշումներ ընդունենք, որոնք շատ անարդար չեն լինի։ Ինձ թվում է, որ բանակցություններով այնուամենայնիվ հնարավոր է համաձայնության գալ նախկին ԼՂԻՄ տարածքի շուրջ։ Այստեղ մենք բավականին ուժեղ փաստարկներ ունենք, այն կապված է ազգի ինքնորոշման իրավունքի հետ։ Բանակցությունների համար որոշակի հեռանկարներ եմ տեսնում։ Թե ինչ ձևաչափով կլինեն բանակցությունները, առայժմ դա ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ձևաչափն է։ Իրադարձությունները հանգեցրել են նրան, որ Ռուսաստանի դերն ավելի գերակշռող է դարձել, և ՌԴ-ն առաջնորդող դիրք է գրավում Մինսկի խմբի շրջանակում։

-Պատերազմն ավելի շուտ կանգնեցնելու հնարավորություն կա՞ր։

-Անկասկած։ Առաջինը՝ չպարտվելու բացարձակ հնարավորություն կար, պետք էր կանգնեցնել այն։ Եվ այդպիսի հնարավորություններ եղել են։ Սա ուղղակի անտաղանդ կառավարում է։ Եղել է Ռուսաստանի նախագահի՝ պատերազմը կանգնեցնելու նախաձեռնությունը։ Եթե չեմ սխալվում, հոկտեմբերի 19-ին։ Հայկական կողմը միանգամայն անհասկանալի պատճառներով մերժել է այդ առաջարկը՝ պատճառաբանելով, որ նրան (Փաշինյանին) սխալ կհասկանան և դավաճան կանվանեն։ Ավելի շատ բան կորցրինք, քան եթե այդ պահին համաձայնեինք։ Իսկ դավաճան, միևնույնն է, անվանում են։

-Հայաստանի իշխանությունը պատերազմի ժամանակ Ղարաբաղի անկախությունը ճանաչելու լավ հնարավորություն ուներ։ Ինչպե՞ս եք հիմա տեսնում Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցի լուծումը։ Եվ ձեր իշխանության գալու դեպքում ճանաչումն այնուամենայնիվ հնարավո՞ր է։

-Իսկ ի՞նչ կփոխեր ճանաչումը պատերազմի ընթացքում։ Պետք էր կռվել, պետք էր պահել ճակատը, ոչ թե նահանջել և ամեն ինչ հանձնել։ Չեմ կարծում, որ դա որևէ բան կփոխեր։ Մենք չէինք ճանաչում ԼՂՀ անկախությունը, որպեսզի պատերազմ չսադրենք։ Իսկ գործող իշխանությունը խնդիրը ինքնորոշման հարթությունից տեղափոխեց Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության հարթություն։ Գիտակցաբար, թե հիմարությունից՝ այդ մանրամասների մեջ չեմ մտնի։ Բայց դա արվեց, և դա լեգիտիմացրեց Ադրբեջանի ռազմական արշավը։ Իբր մենք վերականգնում ենք մեր տարածքային ամբողջականությունը։ Եվ ոչ մի երկիր չդատապարտեց ռազմական գործողություններ սկսելը։

-Շաբաթ օրը գերիների նոր խումբ վերադարձավ, ինչն, անկասկած, դրական նորություն է ամբողջ հայ հանրության համար։ Բայց այն փաստը, որ դա արվեց նախընտրական շրջանում, ինչպես և ԱՄՆ-ի գործոնը, հարցեր են առաջացնում։ Դուք ունե՞ք հարցեր։

-Իհարկե, հարց է առաջանում՝ արդյոք դա պատահականությո՞ւն է, համընկնում է, թե՞ ոչ։ Ինձ համար դժվար է գնահատական տալ, բայց այնուամենայնիվ ամենակարևորն այն է, որ ինչ-որ թվով գերիներ վերադարձել են։ Սակայն խնդիրը շարունակում է չափազանց սուր մնալ։ Մենք մինչև օրս չգիտենք, թե քանի գերի ու անհետ կորած ունենք, և մինչև օրս զոհվածների կոնկրետ թիվ չգիտենք։ Իշխանությունը դա հատուկ գաղտնի է պահում կամ պարզապես թվերին չի տիրապետում։ Բացարձակապես անհասկանալի և անբացատրելի է։

-Ինչպե՞ս եք գնահատում Ռուսաստանի գործողությունները ղարաբաղյան հակամարտության ընթացքում և ռուս խաղաղապահների գործողություններն այսօր։

-Ռուսաստանն, իհարկե, հակամարտության ընթացքում շատ նուրբ իրավիճակում էր հայտնվել։ Մի կողմից՝ ՌԴ-ն Հայաստանի ռազմաքաղաքական դաշնակիցն է, մյուս կողմից՝ միջնորդ, Մինսկի խմբի համանախագահ, ինչը ենթադրում էր, որ պետք է հավասար հեռավորություն պահել կողմերի նկատմամբ։ Բացի այդ, Ռուսաստանն Ադրբեջանի հարևանն է։ Մոսկվան փորձում է Բաքվի հետ բարեկամական հարաբերություններ հաստատել։
Իրավիճակը շատ բարդ է։ Հայաստանի սպասումները չէին համընկնում այն բանի հետ, ինչ Ռուսաստանը տվյալ իրավիճակում կարող է անել։ Նրա համար պատկերը սև ու սպիտակ չէ և բավականին զգայուն է։ Ռուսաստանի շահերի տեսանկյունից միակ ճիշտ քայլը պատերազմը հնարավորինս արագ կանգնեցնելն էր։ Եվ Ռուսաստանը փորձում էր դա անել հակամարտության առաջին իսկ օրերից։ Այստեղ Ռուսաստանի համար լավ լուծումներ չկային։

Այն փաստը, որ այսօրվա դրությամբ Ղարաբաղում ինչ-որ խոշոր կռիվներ և բախումներ չեն եղել (փոքր միջադեպեր են եղել), խոսում է այն մասին, որ կողմերը հարգանքով են ընդունում Ռուսաստանի խաղաղապահ առաքելությանը: Եվ խաղաղապահ առաքելությունն էլ աշխատում է այնպես, որ իր գործունեությամբ արժանանում է այդ հարգանքին։ Առայժմ այսպիսի պատկեր է։ Բայց խաղաղապահների մանդատը սահմանափակված է 5 տարի ժամկետով, և դա ամենամեծ խնդիրն է։

-Կարծում եք, որ պետք է ինչ-որ փաստաթո՞ւղթ լիներ։

-Ավելի լավ կլիներ, եթե այդ մանդատն անժամկետ լիներ, առանց ժամկետ նշելու4,5 տարի անց Ադրբեջանն իրավունք ունի Ռուսաստանին տեղեկացնելու, որ իրենք դեմ են խաղաղապահների մանդատի շարունակմանը։ Եվ Ռուսաստանը, այդ հայտարարության համաձայն, ստիպված կլինի հեռանալ այնտեղից։
Այսինքն՝ դա հանգեցնում է նրան, որ Ղարաբաղում բոլորի պլանավորման հորիզոնը կարծես սահմանափակվում է այդ ժամկետով։ Այնպիսի անորոշություն է, որ թե՛ մարդիկ, թե՛ կառավարությունները՝ Հայաստանում ու Ղարաբաղում, չեն կարողանում պլանավորել իրենց ապագան։

-Հայ-ադրբեջանական սահմանին տիրող իրավիճակի ֆոնին Հայաստանը դիմեց ՀԱՊԿ-ին։ ՀԱՊԿ-ի արձագանքն այստեղ քննադատության ենթարկվեց։ Ըստ ձեզ՝ ինչպե՞ս պետք է արձագանքեր ՀԱՊԿ-ը։

-Ես այդ հարցում ՀԱՊԿ-ից բացարձակապես ոչինչ չէի սպասում։ Առավելագույնը, որ նրանք կարող են անել՝ ինչ-որ հայտարարություն, խաղաղության, զսպվածության կոչ անելն է։ Իրավիճակն այնպիսին է, որ Ադրբեջանի հարաբերությունները ՀԱՊԿ-ի գրեթե բոլոր անդամների հետ, բացառությամբ Ռուսաստանի, շատ ավելի լավ են, քան Հայաստանի հարաբերությունները։ Համագործակցության մակարդակը թե՛ տնտեսության, թե՛ ռազմատեխնիկական ոլորտում նույնպես ավելի բարձր է, քան Հայաստանի հարաբերությոններն այդ երկրների հետ։ Ինչի՞ համար զուր օդ տատանել՝ հասկանալով, որ ոչինչ էլ չի լինի։ Ուստի այստեղ կարծում եմ՝ շեշտը պետք է դնել Ռուսաստանի հետ երկկողմ հարաբերությունների և Մոսկվայի հետ երկկողմ պայմանագրի դրույթների վրա։

-Խաչատուրովի գործն իր հետքը թողե՞ց ՀԱՊԿ-ի դիրքորոշման վրա։

-Անկասկած։ Որոշ չափով փչացրեց ՀԱՊԿ-ի հետ հարաբերությունները։ Դա ոչ միայն պարզապես անհարգալից վերաբերմունք էր միջազգային կազմակերպության հանդեպ, որի անդամ ես հանդիսանում։ Հայաստանի բոլոր փորձագետներն ասում էին՝ մի արա այդպիսի բան, հիմարություն մի արա։ Բայց, այնուամենայնիվ, նրանք այդպես որոշեցին։ Մարտի 1-ի վերաբերյալ այդ մեղադրանքները լիովին պայթեցին։ Արդյունքում մենք ծանր ապտակ ստացանք ՀԱՊԿ-ից, արդեն՝ ի պատասխան։ Բայց այդ ամենը, իհարկե, մենք սադրեցինք՝ հայկական կողմը։

-Ձեր կարծիքով՝ որքա՞ն լուրջ են այսօր հայ-ռուսական հարաբերությունների խնդիրները, արդյո՞ք դրանք վտանգավոր մակարդակի են հասել։ Եվ կարելի՞ է արդյոք վերադարձնել դրանք նախկին մակարդակին։

-Չեմ կարծում, որ խոսքն ինչ-որ վտանգավոր մակարդակի մասին է։ Մի տեսակ լուրջ անվստահության տարր կա այն ամենի հանդեպ, ինչն այս իշխանությունն անում է այստեղ՝ Հայաստանում, բայց ես չեմ կարծում, որ այդ հարաբերություններն այնքան են խարխլված, որ ենթակա չեն շատ արագ վերականգնման։ Մեր շահերը շատ ուղղություններով համընկնում են։ Բավական է միայն վերադառնալ ազնիվ հարաբերությունների՝ առանց ինչ-որ սեթևեթանքների, առանց մութ խաղերի։ Եվ այդ հարաբերությունները շատ արագ կվերականգնվեն։

-Դուք նկատե՞լ եք, որ Փաշինյանը փորձում է ինչ-որ բան շահել հակառուսական տրամադրություններից։

-Նա իր ողջ գիտակցական կյանքում հակառուսական կարգախոսներով քաղաքական և լրագրողական կարիերա է արել։ 2018 թ․-ի ապրիլյան իրադարձություններից հետո Ռուսաստանի հետ իրական հարաբերությունները փոքր-ինչ գերակշռեցին, ստվերեցին ու քողարկեցին նրա տրամադրությունների հակառուսական բաղադրիչը, բայց հիմա այն այսպես թե այնպես սկսում է դրսևորվել, գուցե ոչ այնքան հստակ, բայց լեյտմոտիվը միշտ էլ կա։

-Ինչպե՞ս եք մտադիր կառուցել Ռուսաստանի հետ հարաբերությունները հաղթանակի դեպքում։ Ձեր նախընտրական ծրագրում ասված է, որ փոխշահավետ համագործակցություն է հնարավոր ենթակառուցվածքային նախագծերում, առողջապահության ոլորտում, ագրարային հատվածում։ Ուրիշ ի՞նչ ոլորտներ կարելի է ներգրավել համագործակցությունը մեծացնելու համար։

-Գիտե՞ք՝ գունապնակը շատ լայն է։ Հայաստանը փոքր երկիր է՝ փոքր տարածքով և քիչ բնակչությամբ։ Ռուսական շուկան մեզ համար հսկայական է։ Հետևաբար՝ ցանկացած ուղղությամբ։ Տնտեսության մեջ պարզապես ձեռնտու է։ Ես կարծում եմ՝ ձեռնտու է և՛ մեզ, և՛ Ռուսաստանին։ Խանգարում է, իհարկե, այդ փոխգործակցության ենթակառուցվածքի բացակայությունը։ Դե, այստեղ էլ կարելի է համատեղ ծրագրեր անել։ Ի դեպ, Վերին Լարսի ճանապարհը մշտական տրանսպորտային խնդիր է։ Եվ այստեղ հավանաբար կարելի է մայրուղու համատեղ նախագիծ ունենալ, որը առկա տրանսպորտային հոսքերի համար զարգացման շատ լուրջ գործոն կդառնա։
Ի դեպ, ես կարծում եմ, որ դա ձեռնտու կլիներ նաև իրանական կողմին՝ ընդհուպ մինչև Չինաստան։ Դա այսօր իրապես խանգարում է տնտեսության մեջ մեր հարաբերությունների զարգացմանը։

-Իսկ ի՞նչ կասեք Հայաստանում երկրորդ ռազմակայան բացելու մասին։

-Դա կլինի երկրորդը, թե ընդլայնված առաջինը, կարծում եմ, այստեղ առանձնապես կարևոր չէ։ Կարևորն այն է, որ Ռուսաստանի ներկայությունն այստեղ ռազմական առումով շեշտադրված լինի։ Եվ ի դեպ, ռուսական բազան այդ առումով շատ ուժեղ է։ Բայց այդ ներկայությունը պետք է ավելացնել։

-Դուք այս տարի արդեն երեք անգամ զրուցել եք Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հետ։ Կարո՞ղ եք մի փոքր բացահայտել զրույցի մանրամասները, ներքաղաքական իրավիճակը քննարկվե՞լ է, Ղարաբաղը քննարկվե՞լ է։

-Թեմատիկայի մասին հաղորդագրություն է եղել։ Ավել բան չեմ կարող ասել։

-Նախընտրական փուլում շփվե՞լ եք, ինչ-որ կոնտակտներ եղե՞լ են։

-Ոչ, վերջին շրջանում ոչ։ Երբ ես լինում եմ Մոսկվայում, այդպիսի շփումներ ունենում եմ։ Հայաստանից՝ ոչ։ Դե, հայտնի և հասկանալի պատճառներով։

-Իսկ ռուսական քաղաքական էլիտայի հետ կապ պահո՞ւմ եք։

-Այո, իհարկե։ Այդ կապերն անձնական մակարդակի են։ Ես առհասարակ կարծում եմ, որ անձնական հարաբերությունները նաև միջպետական հարաբերությունների շատ կարևոր բաղադրիչ են։ Այսինքն՝ մենք բոլորս մարդիկ ենք, մարդ ենք մնում։ Եվ դա չի կարող ուժ չտալ, կամ չսնել միջպետական հարաբերությունները և հակառակը։ Վստահելի հարաբերություններ կառուցելը կարևոր է։

-Դուք ասում էիք, որ կփակեք Սորոսի հիմնադրամը Հայաստանում կամ «օտարեկրյա գործակալ» կճանաչեք, ո՞րն է նրանց մեղքը։ Արդյո՞ք նրանց մեղքի բաժինը կա Փաշինյանի կորուստներում և ձախողումներում։

-2018թ․-ին զանգվածային հարձակում սկսվեց բանակի վրա։ Իսկ Հայաստանում բանակը ամենակայացած պետական ինստիտուտն էր համարվում։ Մարդիկ հպարտանում էին բանակով՝ մեր անվտանգության առանցքով։ Հարձակումներ եղան բանակի, եկեղեցու, մեր հոգևոր արժեքների վրա, մեր ինքնության վրա։ Այսինքն՝ բառացիորեն մեկ տարվա ընթացքում հսկայական փոփոխություններ եղան ուսումնական ծրագրերում, դրանցից ազգային բաղկացուցիչը հանելու փորձեր արվեցին։

Յուրաքանչյուր հայի համար ինչ-ինչ սուրբ բաներ կան, իսկ այստեղ այդ ամենը լրջագույն կոռոզիայի ենթարկվեց, բառացիորեն այդ թիմի իշխանության գալու առաջին իսկ օրվանից։ Կրկնեմ՝ բանակը, եկեղեցին և մեր ազգային արժեքները։ Արդյունքը մեր պարտությունն է պատերազմում։ Այս ամենը կապվա՞ծ են իրար հետ։ Ես վստահ եմ, որ կապված են։

Դա չի նշանակում, որ այն մարդիկ, որոնք նստած են «սորոսական» գրասենյակում կամ նման կազմակերպություններում, հատուկ պլանավորել էին այս պարտությունը։ Ուղղակի այդ գործընթացի կառավարման վահանակը միանգամայն ուրիշ վայրում է։ Իսկ պտուտակներն այստեղ բավականին մեծ ոգևորությամբ կատարում էին յուրաքանչյուրն իր առաջադրանքը։ Գուցեև չտեսնելով ընդհանուր պատկերն ու ընդհանուր նպատակը։

-Սորոսի հիմնադրամը սկսել է գործել դեռևս ձեր նախագահության շրջանում։ Այն ժամանակ դուք զգո՞ւմ էիք այդ ռիսկերը։

-Ես նրանց առհասարակ չէի նկատում։ Ես հետո եմ իմացել, ի դեպ, այդ իրադարձությունների (հեղափոխության) ժամանակ եմ իմացել, որ նրանք այն ժամանակ գործել են։ Դրանք ինչ-որ քաղաքական ծոպեր էին։ Բայց նրանք երկար են աշխատել։

Ամենահետաքրքիրը՝ առաջին ոլորտը, որտեղ նրանք մտնում են, կրթությունն է։ Այնտեղ լատենտությունը շատ է, նրանց աշխատանքի արդյունքները որոշ ընդմիջումով են երևում։ Երբ դու դրանք հայտնաբերում ես, պարզվում է, որ այդ ամենն ուղղելու համար տարիների ջանադիր աշխատանք է հարկավոր։

Նրանք մտնում են կրթության մեջ, սկսում են մաշեցնել հոգևոր արժեքները։ Նոր համընդհանուրության ձևավորում է ընթանում՝ աշխարհի մարդ, առանց որևէ ազգային առանձնահատկության։ Այդ աշխատանքի համար մոբիլիզացնում են ակտիվ, երիտասարդ, կրթված մարդկանց, որոնք այդ մոտեցումների համոզված կրողներ են դառնում։ Եվ նախանձելի ոգևորությամբ տեղում առաջ են մղում այդ ամենը։ Եվ դրա համար, ի դեպ, վատ չեն պարգևատրվում։

-Ընտրություններում «Հայաստան» դաշինքի հաղթանակի դեպքում ինչպե՞ս է կառուցվելու միջազգային հարաբերությունների համակարգը։ Եվ ի՞նչ կփոխեիք արտաքին քաղաքականության մեջ։

-Նախևառաջ հարկ կլինի վերականգնել արտաքին գործերի նախարարությունը, որը մենք պարզապես չունենք։ Հետաքրքիր է, որ փորձառու դիվանագետների մեծ խումբ կա, բայց արտաքին գործերի նախարարություն չկա։ Ֆենոմենալ իրավիճակ է, երբ ամբողջ գերատեսչությունը․․․

Ի դեպ, այս բոլոր երեք տարիների ընթացքում, բացի մեկ նախարարից, որ ինչ-որ դեր էր խաղում, կարծես թե (ես ուղղակի ունեմ այդ տեղեկությունը) նրանց բոլորին վրդովեցնում էր այն, ինչ անում էր այս իշխանությունը։ Դա արդյունքում հանգեցրեց նրան, որ նախարարությունը կազմաքանդվեց։

Այդ ամենը վերականգնել է պետք, քանի որ դա այն գործիքն է, որի միջոցով իրականացվում է արտաքին քաղաքական գործունեությունը։ Կսկսենք դրանից, այնուհետև կփորձենք հարաբերություններ կառուցել այն բոլոր ուղղություններով, որոնք ավանդաբար կարևոր են մեզ համար։ Ռուսաստանի հետ հարաբերությունները, Իրանի, ԵՄ-ի հետ հարաբերությունները, ամբողջ սպեկտրը։ Չինաստանի հետ պետք է շատ լուրջ, ինստիտուցիոնալ հարաբերություններ կառուցել, դա արդեն համաշխարհային կայսրություն է, եթե ոչ թիվ մեկը, ապա համարյա թիվ մեկը։ Իսկ գուցե և հենց թիվ 1-ը՝ տնտեսական հնարավորությունների առումով։ Շատ աշխատանք կա։

-Կոմպլեմենտար քաղաքականություն լինելո՞ւ է։

-Ժամանակակից աշխարհում կոմպլեմենտարության միջանցքը շատ է նեղացել։ Մենք բավականին հաջող կոմպլեմենտարություն էինք իրականացնում այն տարիներին, բայց այն ժամանակ Ռուսաստանի և Արևումտքի միջև հարաբերությունների ներկայիս սրությունը չկար։ ՆԱՏՕ-ն Ռուսաստանի հետ ավելի շատ ծրագրեր ուներ, քան Հայաստանի հետ։ Այդ առումով այն ժամանակ կոմպլեմենտարությունը տեղին էր, հիմա պետք է շատ լրջորեն վերանայել չափանիշները։ Այսինքն՝ այն իրավիճակին վերադառնալ արդեն չի ստացվի, անկասկած։ Դա նաև սխալ կլիներ։ Բայց ակտիվ արտաքին քաղաքականության նոր, կրեատիվ մոդել կգտնենք։

-Արտաքին գործերի նախարարի թեկնածու ունե՞ք։

-Իհարկե, ունեմ։ Ես մի անգամ ասել եմ, որ մենք կառավարության առնվազն 2-3 կազմ ունենք։ Գրեթե հավասարազոր։

- Կարեն Կարապետյանի վերադարձը հնարավո՞ր է: Եթե այո, ի՞նչ կարգավիճակով։

-Մենք նրա հետ շփվում ենք, շփվում ենք կանոնավոր կերպով։ Ես ուղղակի ցավում եմ, որ նա հեռացավ։ Կարծում եմ՝ այն, ինչ տեղի ունեցավ այն ժամանակ, պարզապես սխալ էր։ Համենայնդեպս, իմ կողմից առաջարկ կլինի։

-Այսինքն՝ դա քննարկո՞ւմ եք։

-Եկեք թողնենք փակագծերում։

-Ձեզ հաճախ բավականին կոշտ քաղաքական գործիչ են անվանում։ Իշխանության գալուց հետո ընտրությունների բարեհաջող ելքի դեպքում ի՞նչ կփոխեիք կառավարման մեթոդներում։

-Մեր երկրում այսօր իրական կառավարչական ճգնաժամ է։ Պարզապես պետական մեքենան չի աշխատում։ Նախևառաջ պետք է կարգի գցել այս մեքենան, որպեսզի այն շվեյցարական ժամացույցի պես աշխատի: Եթե այս գործիքը չի աշխատում, դուք պարզապես չեք կարող հաջողել։ Ուստի, եթե կոշտություն ասելով հասկացվում է կարգապահությունը, հստակ կառավարումը, ապա, այո, այս առումով կոշտություն կլինի:

-Բայց ոչ ուժային մեթոդնե՞ր, առանց վենդետաների՞։

-Ժամանակակից տնտեսությսն մեջ ուժային մեթոդներով հեռու չես գնա։ Ինչ վերաբերում է պետական իշխանությանը, կառավարման մեխանիզմներին, այստեղ ամեն ինչ պետք է համակարգված աշխատի։ Այո, այստեղ ամեն ինչ շատ կոշտ կլինի։

Ի դեպ, այս առումով մարդիկ շատ են կարոտել պետական մեքենայի աշխատանքը։ Հիմա քաղաքացուն 5-10 նախարարություններում մի կաբինետից մյուսն են ուղարկում, և ոչ մի տեղ ոչ մի հարց չի լուծվում։ Դա պարզապես խայտառակություն է։ Մարդը չգիտի, թե ինչպես է պետք լուծել այդ հարցը, քանի որ միագամայն պատահական է հայտնվել այդ պաշտոնում, բացարձակ մասնագիտական ունակություններ չունի, կառավարման փորձ չունի, ուղղակի զրոյական է, բայց հանկարծ կարևոր մարդ է դարձել։ Նրա մոտ գալիս են, նա պետք է ցուցադրի իր կարևորությունը, նա էլ ցուցադրում է, բայց գործը դրանից այն կողմ չի անցնում։