Թուրքիայի նախագահ Էրդողանն աղմկահարույց առաջարկ է արել` Կոստանդնուպոլիսի սուրբ Սոֆիայի տաճարը վերածել մզկիթի։ Էրդողանը բավական վայելուչ պատրվակ է գտել. իբր տարբեր կրոնների հավատացյալները կարող են այցելել տաճար, իսկ այժմ այն թանգարան է, որի մուտքը վճարովի է։
Ի դեպ, Էրդողանը չէր էլ պատրաստվում թաքցնել իրական շարժառիթները, որոնք դրդել են նրան նման առաջարկի, և պետք է ասել, որ այդ շարժառիթները նման են նեղացած երեխայի զգացմունքների, այդ ամենը երեխայության է նման։
«Սուրբ Սոֆիայի կարգավիճակը կարող է թանգարանից փոխվել մզկիթի։ Եվ բոլոր դավանանքների մարդիկ կկարողանան անվճար այցելել», – հայտարարել է Էրդողանը, թեև մի շաբաթ առաջ բոլորովին այլ բան էր ասել։ Նրա խոսքով` նման քայլը կարող է հանգեցնել ծանր հետևանքների։ Էրդողանը բացատրել էր, որ դա պատասխան կլինի Երուսաղեմն Իսրայելի մայրաքաղաք ճանաչելու և Գոլանի բարձունքների նկատմամբ հրեական պետության ինքնիշխանությունը հաստատելու Թրամփի ցուցադրական կամայականությանը։
Ո՞վ կվիճի. Թրամփի երկու որոշումները նույնպես սադրիչ են և արվել են մի մարդու կողմից, որը վայելում է սեփական ամենաթողությունը և որին մի շարք պատճառներով պետք է քաղաքական ծառայություններ մատուցել Իսրայելին։ Բայց ինչո՞ւ սադրանքին սադրանքով պատասխանել։
Առավել ևս, որ Էրդողանն այդ հայտարարությունն արել է մարտի 25–ին Հունաստանի ազգային տոնի` Անկախության օրվա նախօրեին, իսկ հույները, իհարկե, սրտին մոտ են ընդունել այդ լուրը։ Թեև ոչ մի կապ չունեն ԱՄՆ նախագահի` տխուր հետևանքներով էքսցենտրիկության հետ։
Սուրբ Սոֆիայի տաճարը, որը հազար տարի առաջ եղել է աշխարհի ամենամեծ քրիստոնեական տաճարը (քանի դեռ չէին կառուցել Հռոմի սուրբ Պետրոսի տաճարը), սկսել են կառուցել 532թ–ին Բյուզանդիայի Հուստինիանոս կայսեր հրամանով, շինարարությունը տևել է 5 տարի։ Այդ ամենը տեղի է ունեցել Մուհամեդ մարգարեի ծննդից 40 տարի առաջ, իսլամի առաջացումից 100 տարի առաջ և այդ վայրերում թուրքերի հայտնվելուց չորս դար առաջ։
Էրդողանը հայտարարությունը բարկացրել է ոչ միայն Հունաստանին, այլ նաև ամբողջ աշխարհին, և ՅՈՒՆԵՍԿՕ–ից գրեթե ակնթարթորեն արձագանքել են։ Թուրքիան չի կարող փոխել Ստամբուլում գտնվող սուրբ Սոֆիայի տաճարի կարգավիճակն առանց ՅՈՒՆԵՍԿՕ–ի համաձայնության, հայտարարել են կազմակերպության ներկայացուցիչները։ Բանն այն է, որ տաճարը վաղուց ներառված է համաշխարհային ժառանգության ցուցակում, և նման որոշումը չի կարող ընդունվել առանց համաշխարհային ժառանգության պրոֆիլային կոմիտեի համաձայնության։
Իսկ հետո Էրդողանը կսկսի Թրամփին մեղադրել իրավիճակը սրելու մեջ։ Կարելի է պատկերացնել, թե ինչպիսի պատասխան ալիք կբարձրանա, եթե թուրք առաջնորդն իրագործի իր մտադրությունը. ամբողջ աշխարհում մզկիթները կարող են վերածվել եկեղեցիների, և ինչպիսի անկանխատեսելի հետևանքների կարող է դա բերել։
«Արված հայտարարությունից մի քանի օր առաջ Էրդողանն ասել է, որ նման նախաձեռնությունն անհնար է, որովհետև հակառակ դեպքում մյուս երկրներում նույն կերպ կարող են վարվել հին օսմանյան մզկիթների հետ, օրինակ, ինչ–որ մի տեղ Սերբիայում։ Վստահ եմ, որ նախագահը չի գնա դրան», – կարծում է թուրք քաղաքագետ Սերքան Դեմիրթաշը։
Ի դեպ, Թրամփին վատություն անելու դրդապատճառից զատ Դեմիրթաշը նաև այլ պատճառ է տեսնում` ավելի շահադիտական։
Բանն այն է, որ առաջիկա կիրակի Թուրքիայում տեղի կունենան տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրություններ, իսկ Էրդողանի գլխավորած Արդարություն և զարգացում կուսակցության հեռանկարները բավական աղոտ են։ Որոշ թուրք վերլուծաբաններ այդ ընտրությունները նույնիսկ անվանում են «հանրաքվե Էրդողանի համար»։
«Էրդողանի խոսքերը սուրբ Սոֆիայի տաճարը մզկիթի վերածելու հնարավորության մասին ընդամենը նախընտրական հռետորություն է։ Առայժմ մի շարք խոշոր քաղաքներում առաջատար են ընդդիմադիր կուսակցությունները», – կարծում է Սերքան Դեմիրթաշը։
Ամենի ինչից զատ Էրդողանը մի անգամ հանձն է առել, որ ամբողջ աշխարհում պետք է դառնա մահմեդական արժեքների պաշտպան։ Անկարան այդ ոլորտում զբաղված է բուռն գործունեությամբ։ Օրինակ, Էրդողանն աշխարհի ծայրը` Նոր Զելանդիա է ուղարկել փոխնախագահ Օկտային և արտգործնախարար Չավուշօղլուին Քրասյթչերչ քաղաքում երկու մզկիթների վրա արմատականի հարձակումից հետո։
Այն ամենը, ինչ արվում է ոչ սրտանց և սեփական համոզմունքներին հակառակ, հիշեցնում է սեթևեթանք և ծիծաղելի է։ Օրինակ, դուք երբևէ նարցիսիզմ նկատե՞լ եք Թեհրանի գործողություններում։
