00:00
01:00
02:00
03:00
04:00
05:00
06:00
07:00
08:00
09:00
10:00
11:00
12:00
13:00
14:00
15:00
16:00
17:00
18:00
19:00
20:00
21:00
22:00
23:00
00:00
01:00
02:00
03:00
04:00
05:00
06:00
07:00
08:00
09:00
10:00
11:00
12:00
13:00
14:00
15:00
16:00
17:00
18:00
19:00
20:00
21:00
22:00
23:00
Ուղիղ եթեր
09:00
5 ր
Ուղիղ եթեր
09:27
6 ր
Ուղիղ եթեր
10:00
5 ր
Ուղիղ եթեր
10:05
38 ր
Ուղիղ եթեր
11:00
6 ր
Ուղիղ եթեր
13:00
6 ր
Ուղիղ եթեր
14:00
7 ր
Ուղիղ եթեր
17:00
7 ր
Ուղիղ եթեր
18:00
7 ր
5 րոպե Դուլյանի հետ
18:07
8 ր
Ուղիղ եթեր
19:00
7 ր
Ուղիղ եթեր
09:00
3 ր
Ուղիղ եթեր
09:25
4 ր
Ուղիղ եթեր
09:30
30 ր
Ուղիղ եթեր
10:00
3 ր
Ուղիղ եթեր
10:05
47 ր
Ուղիղ եթեր
11:00
3 ր
Ուղիղ եթեր
13:00
3 ր
Ուղիղ եթեր
14:00
3 ր
Ուղիղ եթեր
17:00
3 ր
Ուղիղ եթեր
18:00
3 ր
5 րոպե Դուլյանի հետ
18:03
7 ր
Ուղիղ եթեր
19:00
4 ր
ԵրեկԱյսօր
Եթեր
ք. Երևան106.0
ք. Երևան106.0
ք. Գյումրի90.1

Մեծ հայի «մոլորակներով զբոսանքը» կամ ինչպես էր կատաղած Քեմուրջյանը լուսնագնացը լիցքավորում

© Sputnik / РИА Новости / Անցնել մեդիապահոցМакет "Лунохода-2"
Макет Лунохода-2 - Sputnik Արմենիա
Բաժանորդագրվել
Sputnik Արմենիայի սյունակագիր Ռուբեն Գյուլմիսարյանը հիշում է աշխարհում առաջին մոլորակագնացներ ստեղծողի՝ Ալեքսանդր Քեմուրջյանի մասին, որն անունով է կոչվել Արեգակնային համակարգի ամենափոքր մոլորակներից մեկը:

Գիտնականներին, սովորաբար, բաժանում են տեսական և գործնական տեսակների, հատկապես այնպիսի ոլորտում, ինչպիսին տիեզերականն է: Մեկը հեռադիտակով զննում է հեռավոր գալակտիկաները և մոլորակները՝ զբաղվելով խելացի հաշվարկներով, մյուսն աշխատում է սարքեր ստեղծել, որոնք կարող են հասնել մինչև այդ մոլորակները և տեղաշարժվել դրանց վրա: Վերջինների թվին է պատկանում է ականավոր կոնստրուկտոր և ինժեներ Ալեքսանդր Քեմուրջյանը:

Владимир Путин и Артем Оганов - Sputnik Արմենիա
Բորոֆենի «հայր» Արտյոմ Օհանովը պատմել է ապագայի նյութի մասին

Ալեքսանդր Քեմուրջյանը ծնվել է 1921 թ.-ին Վլադիկավկազում՝ հայկական ընտանիքում: Պատանի հասակից  նա անընդհատ  ինչ-որ բան էր պատրաստում, ինչ-որ փոքրիկ մեքենաներ, մեխանիզմներ, որոնց նմաններն, իրականում, գոյություն չունեին և մոր կարծիքով՝ անպիտան էին: Մայրը հավաքում էր նրա սենյակը, և նոր համակարգերը պարբերաբար աղբն էին նետվում: Այդպես շարունակվել է այնքան ժամանակ, մինչև 1940թ-ին Քեմուրջյանին ուղարկել են սովորելու Մոսկվայում՝ Բաումանի անվան պետական տեխնիկական համալսարանում: Բուհի ընտրությունն իդեալական էր. Քեմուրջյանն իր գիտելիքներով և կարողություններով հիանալի համապատասխանեց բուհի պահանջներին:

Ինչպես ընդունված է ասել՝ միջամտեց պատերազմը: Քեմուրջյանը ծառայությունից ազատվել էր կարճատեսության պատճառով, սակայն չկարողացավ անմասն մնալ, հասավ զինկոմիսարիատ և խնդրեց իրեն որպես կամավոր ռազմաճակատ ուղարկել: Զինկոմիսարիատնին համոզելու կարիք չկար: Նա կռվեց պատերազմում մինչև վերջին օրը, ընդ որում,  մասնակցել է ամենաբարդ բախումներին Կուրսկի ճակատում, Վիսլայի և Օդերի համար մարտերին:

Քեմուրջյանը շարունակեց ուսումը պատերազմից հետո և Բաումանի համալսարանը կարմիր դիպլոմով ավարտելուց հետո նրան հրավիրեցին Լենինգրադ ՝ Համամիութենական գիտահետազոտական ինստիտուտ, այդ ժամանակ այն այդպես էր կոչվում, իսկ ավելի ուշ՝ «Տրանսմաշ»: Բնականաբար, դա խիստ գաղտնի էր: Այդ նշանակումը պատվաբեր էր, այնտեղ աշխատանքի էին վերցնում միայն հատընտիր մասնագետների: Ութ տարի անց Քեմուրջյանը, պաշտպանելով թեկնածուական թեզը, գլխավորեց շարժման նոր սկզբունքների բաժինը: Հիշո՞ւմ եք Ստրուգացկիների «Երկուշաբթին սկսվում է շաբաթ օրը»…

Джордж Авакян - Sputnik Արմենիա
Ավագյանի «ոսկեդարը» կամ ինչո՞ւ Արմսթրոնգը 10 դոլար տվեց հայ ինքնուսին

Այդպես սկսվում է լուսնագնացների և մարսագնացների, ընդհանրապես, մոլորակագնացների մշակումը և ստեղծումը, որոնք կարող էին ցատկելով տեղափոխվել Մարսի Ֆոբոս արբանյակում: Դա Խորհրդային միությունում նման մշակումների սկիզբն էր, որը շատ առումներով որոշել է նման հետազոտություններում համաշխարհային միտումները:

Հետո տեղի ունեցավ Չեռնոբիլի աղետը, Քեմուրջյանն անմասն չմնաց դրանից: Կարճ ժամկետում ստեղծեց ռոբոտ՝ վարակված գոտում դիստանցիոն կառավարմամբ շարժվելու համար: Նման երկու ռոբոտները շատ են  աշխատել, մաքրել փլատակները և չեզոքացրել ռադիոակտիվ նյութերը: Դա գիտնականի, հիրավի, հանճարեղ աշխատանքն էր՝ հաշվի առնելով խնդիրները և հրատապության աստիճանը:

Փաստորեն, Քեմուրջյանը հիմնել է սեփական դպրոցը: Դրա համար նա անձամբ փնտրել և գտել է մասնագետներ ամբողջ երկրում, որպեսզի տեսական մշակումները դարձնի գործող ապարատներ: Մեքենաները պետք էր փորձարկել, գիտնականների և ինժեներների թիմը հորինել է փորձարկումների մեթոդներ, իսկ դրա համար պետք էր իմիտացնել վակում, ձգողականության և ջերմաստիճանային պայմաններ այն տիեզերական օբյեկտների մակերեսին, որոնց համար դրանք նախատեսված էին:  Փորձարկումների համար ՀԳԻ-ն (Համամիութենական գիտահետազոտական ինստիտուտ) երկու սեփական զորավարժարան ուներ՝ Միջին Ասիայում և Կամչատկայում:

1965 թ.-ին մեկնարկեցին խորհրդային ապարատի ստեղծման աշխատանքները: Բանավեճեր սկսվեցին այն մասին, որ պետք է հասկանալ լուսնի գրունտի հատկություններն, այն ժամանակ այդ մասին գրեթե տեղեկություն չկար: Մի մասն ասում էր, որ լուսինը ամուր է, մյուսները՝ որ այն փխրուն է, երրորդները պնդում էին, որ լուսինը ծածկված է մանրաքարով: Սերգեյ Կորոլյովն այդ հարցում օգտագործեց իր հեղինակությունը՝ հրահանգելով դիտարկել բավականաչափ ամուր, պեմզայի նման գրուտը: Մեկ տարի անց Լուսնի վրա իջած սարքը հաստատեց, որ Կորոլյովն իրավացի էր:

Фотография Уинстона Черчилля, сделанная Юсуфом Каршем - Sputnik Արմենիա
Հանդգնության շնորհիվ ծնված. ինչպես հայ հանճար Քարշը լուսանկարեց Չերչիլին և Չե Գևարային

Մեկ տարի հետո եկավ փորձարկումների ժամանակը: Քեմուրջյանը հրաբխագետների հետ մի քանի փորձնական հարթակներ ստեղծեց Կամչատկայի հրաբուխների մոտ: Շիվելուչ հրաբխից ոչ հեռու ուղարկվեց առաջին լուսնագնացը, որն աշխատում էր մարտկոցներով, հմուտ մասնագետներն այն լիցքավորել էին «Դրուժբա» բենազասղոցի շարժիչով: Իհարկե, առաջին ուղևորության ժամանակ լուսնագնացն առանց լրացուցիչ ծանրաբեռնվածության էր, քանի որ երկրի ձգողականությունը լուսնից 6 անգամ ավելի է և ինքնին լավ ծանրաբեռնվածություն է: Լուսնագնացի արագությունը չէր գերազանցում 2կմ/ժ-ը:

Իհարկե, մյուսների հետ միասին փորձարկումներին ներկա էր նաև Քեմուրջյանը: Այստեղ սկսվեց ամենահետաքրքիրը.  Շիվելուչից քիչ հեռու գիտնականների ուղղաթիռը սկսեց ընկնել: Բարեբախտաբար, աղետ տեղի չունեցավ, սակայն կոշտ վայրէջքից հետո ուղղաթիռն այլևս չէր կարողանում թռչել, և մարդկանց մեկ այլ ուղղաթիռ տեղափոխեցին, որը նրանց Կլյուչի համայնք հասցրեց: Այժմ պետք էր, վերջապես, հասնել զորավարժարանին, սակայն տեղական ադմինիստրացիան ուղղաթիռ չուներ: 2 օրվա ակտիվ բանակցություններից հետո հաջողվեց «Аэрофлот»-ի ինքնաթիռ գտնել, սակայն դրանում վառելիք չկար: Իրավիճակի զավեշտը կայանում էր նրանում, որ ոչ ոքի չէր կարելի ասել, որ ուղղաթիռն անհրաժեշտ է տիեզերական փորձարկումների համար, ամբողջ օպերացիան գաղտնի էր, հետևաբար, ոչինչ չկասկածող «Աերոֆլոտն» ասաց, որ Պետրոպավլովսկից բենզինով տանկեր է դուրս եկել և տեղ կհասնի 5 օրից:

Председатель совета директоров компании ABBYY Давид Ян - Sputnik Արմենիա
Հայուհու և չինացու որդին. ինչպես Դավիթ Յանի «խելահեղ» նախագծերը փոխեցին աշխարհը

Մի քանի օր ձգձգելուց հետո «Աերոֆլոտը» ուղղաթիռ տվեց, բայց առանց բենզինի: Այնպես որ, ոչ բենզին կա, ոչ՝ ղեկավարություն, գաղտնի լուսնագնացը՝ բոլորի կողմից լքված, կանգնած է հրաբխի մոտ, իսկ փորձարկումները կապված են Կլյուչերի հետ: Քեմուրջյանը խիստ բարկացել էր, նա որոշեց վառելիքի հարցով դիմել զինվորականներին: Եվ հենց հաջորդ առավոտյան նրան ներկայացավ անհասկանալի մեկը, որը երաշխավորում էր բենզին տրամադրել, սակայն պետական գնից երկու անգամ ավելի վճար էր պահանջում: Դա կազմում էր 10000 ռուբլի՝ այն ժամանակվա համար հսկայական գումար, և թե դրանք աշխարհի որ ծայրում գտնել, հայտնի չէր:

Քեմուրջյանը նստեց հեռագրամեքենայի դիմաց և ինչ-որ հրաշքով կարողացավ անել այնպես, որ 48 ժամից գումարը հասներ իրեն: Գումարը նա ստիպված էր առանց գրության տալ անծանոթ մարդու՝ կարողանալով զերծ մնալ ոստիկանությունից: Ռիսկն արդարացրեց իրեն, անհրաժեշտ քանակությամբ բենզինն անմիջապես տվեցին փորձարկող խմբին, և լուսնագնացի փորձարկումները կայացան:

Քեմուրջյանին բազմիցս առաջարկել են մնալ Ամերիկայում, շահավետ և գայթակղիչ պայմանագրեր առաջարկել, բայց նա անդրդվելի էր, միշտ վերադառնում էր հարազատ ակունքներին՝ այն հողին, որից տիեզերք են թռել նրա  ստեղծած մեքենաները: Ի դեպ, բոլոր մեքենաները միշտ կատարել են իրենց առջև դրված խնդիրները թե՛ Լուսնի վրա, թե՛ Մարսում, թե՛ Վեներայում:

Ալեքսանդր Քեմուրջյանը մահացել է 2003թ-ի փետրվարի 24-ին: Ականավոր գիտնականին հողին են հանձնել Սանկտ Պերտեբուրգի Վասիլյեվսյկի կղզու հայկական գերեզմանատանը:

Լրահոս
0