Մի պահ եկավ, երբ ԽՍՀՄ-ում լավագույն ապրանքները սկսեցին հասցեներ ձեռք բերել (ժամանակակից լեզվով ասած՝ բրենդ). եթե ձմերուկ, ապա աստրախանյան, եթե տորթ, ապա կիևյան, եթե սահմանադրություն՝ բրեժնևյան, եթե կոնյակ, բնականաբար, հայկական:
Իսկ ո՞վ է այն ճանաչելի դարձրել
Երևանի կոնյակի գործարանի տարեգրությունից մի դրվագ: Այն հիմնել է առաջին գիլդիայի վաճառական Ներսես Թաիրյանցը, վարձակալության է հանձնել Նիկոլայ Շուստովին, որը 1900թ-ին դարձել է նրա լիիրավ սեփականատերը: (Հետո տեղի է ունեցել խորհրդայնացում — կոլեկտիվացում — ազգայնացում, բում-բամ — տրա —րարամ և 1953թ-ին գործարանը տեղափոխվել է գինու կոմբինատի տարածքից, ամրապնդվել այսօր զբաղեցնող բարձունքում և սկսել ապրել ինքնուրույն կյանքով):
Շուստովյան շրջանի ձեռնարկության կենսագրությունում կա մի հետաքրքրիր դրվագ: Ձեռնամուխ լինելով համաշխարհային շուկայում հանրությանը քիչ հայտնի արտադրանքի առաջխաղացմանը՝ Շուստովը հանդես է եկել ոչ միայն որպես հիանալի մենեջեր, այլ նաև որոշակի առումով դարձել PR-արշավների հիմնադիր հինավուրց հայկական հողում: Իրականում դա ինչպե՞ս է տեղի ունեցել:
Լսեք և հիշեք: Եվրոպայի լավագույն ռեստորաններ էին գալիս նորաձևության վերջին ճիչով հագնված երիտասարդներ, խոսում անգլերեն, ֆրանսերեն, իսպաներեն, պատվիրում ամենաթանկ և նրբաճաշակ խորտիկները, իսկ երբ բանը հասնում էր խմիչքին, ուսումնասիրում էին գինու քարտը և զարմանում:
— Ինչպե՞ս, դուք հայկական կոնյակ չունե՞ք:
— Ներողություն, ինչպիսի՞:
— Հայկական, Շուստովից, — հարգալիր պատասխանում էին պարոնները:
— Կա ֆրանսիական, իսպանական, խորհուրդ ենք տալիս պորտուգալականը, բայց հայկական…
Երիտասարդները ափսոսանք էին հայտնում, չեղյալ հայտարարում պատվերը և հեռանում:
Նույնը կրկնվել է Եվրոպայի մյուս ռեստորաններում այնքան ժամանակ, մինչև ռեստորատորները սկսել են Շուստովից կոնյակ գնել, որն այդքան պահանջում էին երիտասարդները… Պե՞տք է արդյոք բացատրել, որ հայկական կոնյակի երկրպագուների ներկայացուցչական ծախսերի, օրինակ, հագուստի, օծանելիքի, գումարը տրամադրում էր հենց Նիկոլայ Շուստովը:
Խորհրդային շրջանն ալկոհոլի ընտրության մեջ առանձնապես բազմազանություն չմտցրեց. ինչ կա՝ դա էլ խմեք: Թեև այդ ամենը կարելի էր խմել և ուտել՝ չվախենալով սանիտարահամաճարակաբանական բնույթի հետևանքներից և նույնիսկ որոշակի գաստրոնոմիական ուրախություն ապրել: Այդ ամենն այն պատճառով, որը պատրաստվում էր բնական մթերքից, հատուկ տեխնոլոգիայով՝ առանց ներկա խորամանկ հավելումների:
Ո՞վ է հայկական կոնյակը ճանաչելի դարձրել ԽՍՀՄ-ում և աշխարհում
Դրա տարածման պատմության մեջ գրվել է երկու անուն՝ սոցիալիստական աշխատանքի հերոս Մարգար Սեդրակյան և իր ժամանակի հերոս Միխայիլ Խանոյան: Առաջինը լավագույն տեսակավոր կոնյակների հեղինակ էր, երկրորդը՝ ձեռնարկության ղեկավար, որտեղ արտադրվում էին կոնյակները:
Կարող էր նաև առանձին ստացվել՝ առանց մեկը մյուսի, բայց այդ դեպքում, ամենայն հավանականությամբ, այդքան լավ չէր ստացվի։ Լիակատար հաջողության համար պահանջվում էր փոխադարձ լրացում, ներդաշնակ համադրվող տանդեմ: Սեդրակյանը հորինում էր հիանալի կոմպոզիցիաներ, Խանոյանը ստեղծում գրեթե կատարյալ պայմաններ դրանք կյանքի կոչելու համար: Այդպես ծնվեցին և հաղթարշավով անցան «Հոբելյանական», «Արմենիա», «Դվին», «Երևան», «Տոնական», «Նաիրի», «Վասպուրական», «Ախթամար» կոնյակները: Բայց ճանաչման ուղին հեշտ չէր:
Խանոյանի առաջնորդական ձիրքի դրսևորումներից մեկը. գործի հաջողությունը տեսնել ոչ թե ապագայի, այլ ներկայի մեջ: Ի՞նչ է դա նշանակում, երբ խոսքը գնում է կոնյակների մասին: Այն, ինչի կոչ է անում հայտնի ֆրանսիացի գինեգործ Միշել Շապուտյեն. հրաժարվել քիմիկատներից և պարարտանյութից:
«Բանն այն է, որ պարարտացնելով հողը՝ դուք սպանում եք խաղողի որթի մոտիվացիան: Արմատներն այլևս չեն ձգտում խորանալ, որպեսզի հողից ստանան անհրաժեշտ նյութերը, դրանք արդեն մակերեսին են»,- ասում էր գործից հասկացող ֆրանսիացին:
Այստեղից էլ նախապատերազմական, վաղ հետպատերազմական և այն շրջանների միջև ակնհայտ համային տարբերությունները, երբ գյուղատնտեսության ոլորտում սկսեցին կիրառել քիմիկատներ: Համատարած քիմիականացման շրջանում ստացվում էր համատարած նողկանք:
Հայկական կոնյակը սկսեցին արտահանել անհուն հայրենիքի՝ պնդելով, որ ոչինչ այդքան չի միավորում եղբայրական ժողովուրդներին, որքան «Будем!» կենացը: Ճիշտ է, կոնյակի տեսակարար կշիռն այդ խմիչքում մեծ չէր, բայց մեծ գործը զոհեր է պահանջում: Հակաալկոհոլային քարոզարշավի ծանր հրետանին այսպես թե այնպես հարվածեց Երևանի կոնյակի գործարանին: Շատ բան հաջողվեց պահպանել (արտադրական հզորությունները, սպիրտի պաշարները, գլխավորը՝ խաղողի այգիները) այն պատճառով, որ Երևանում ճիշտ գնահատեցին իրադրությունը և խելքով պաշտպանվեցին: Դրանում մեծ էր հանրապետության այդ շրջանի ղեկավար Կարեն Դեմիրճյանի ավանդը:
Կոմունիստական կուսակցության չխմող խիղճը՝ Եգոր Լիգաչովին, որն այդ խառը շրջանում այցելել էր Հայաստան, տարել են պաշտպանական և թեթև արդյունաբերության գործարաններ, Մատենադարան (վտանգ կար, որ նրան կարող էր գրգռել նույնիսկ քարի վրա փորագրված խաղողի ողկույզը), հյուրասիրել լիմանադով և հետ ուղարկել Մոսկվա: Այսպիսով, ընկեր Լիգաչովը մնաց առողջ լյարդով, Երևանի կոնյակի գործարանը՝ ոսկե և արծաթե մեդալներով:
Երևանի կոնյակի գործարանի ճակատագրում նոր հազարամյակի շեմին տեղի ունեցան վճռական փոփոխություններ. այն դադարեց լինել պետական սեփականություն և դարձավ «Pernod Ricard» ֆրանսիական ընկերության մասնավոր սեփականությունը: Օբյեկտիվորեն դա արդարության վերականգնում է: Թեև հեղինակի կարծիքով՝ դա հենց այն արդարությունն է, որն ավելի լավ է չլիներ…
