ԵՐԵՎԱՆ, 9 օգոստոսի – Sputnik. Ամերիկյան «Atlas Obscura» առցանց ամսագիրը պատմել է հայոց այբուբենի յուրահատկության և Մեսրոպ Մաշտոցի մասին:
Բրիտանացի հայտնի գրող, հեռուստահաղորդավար և մաթեմատիկոս Ալեքս Բելոսը գրում է, որ Մաշտոցի գյուտը Հայաստանի պատմության թերևս ամենակարևոր իրադարձությունն է եղել։
«Երևանից ոչ հեռու, լեռան լանջին խոյանում են հայոց այբուբենի 39 քարե տառերը։ Ամեն երկիր չէ, որ կարող է հպարտանալ նման շքեղությամբ»,- ասվում է հոդվածում։
Իգոր Դորֆման Լազարևը՝ Համբուրգի համալսարանի ձեռագիր մշակույթների ուսումնասիրության կենտրոնից, նշում է, որ Ալեքսանդր Մակեդոնացու կայսրության շատ լեզուներ չեն պահպանվել` նկատի ունենալով Հունաստանից մինչև Պակիստան ձգվող ընդարձակ տարածքը։ «Հայերենն այն սակավաթիվ լեզուներից է, որ «ողջ է մնացել», առաջին հերթին՝ իր այբուբենի շնորհիվ»։
Նրա խոսքով՝ այբուբենը փոխել է մարդկանց աշխարհայացքը և ազդել ազգի ամբողջ մշակույթի վրա։ Հենց դրա շնորհիվ է, որ հայերը կարողացել են պահպանել իրենց ինքնությունը։
301 թվականին Հայաստանը դարձավ աշխարհում առաջին պետությունը, որը քրիստոնեությունն ընդունեց որպես պաշտոնական կրոն։ Սակայն մարդիկ չէին կարողանում հասկանալ Աստվածաշունչը, քանի որ այն օտար լեզվով էր՝ հունարեն կամ ասորերեն։
Մաշտոցը հասկացավ, որ քրիստոնեությունը չի կարող գոյատևել, եթե սուրբ գրերը մայրենի լեզվով չլինեն։ Հենց այդ նպատակով նա ստեղծեց 36 տառերից բաղկացած այբուբենը (հետագայում ավելացվեց ևս երեք տառ): Դա իսկապես հեղափոխական իրադարձություն էր ժողովրդի պատմության մեջ։
Սեփական գրերի առկայությունը նպաստեց հայ ժողովրդի համախմբմանը, որն այն ժամանակ բաժանված էր Բյուզանդական և Պարսկական կայսրությունների միջև։
Դորֆման-Լազարևը հատկապես կարևոր է համարում այն փաստը, որ այբուբենի կոնսոնանտ-վոկալային առանձնահատկությունը հայոց լեզվի կրողներին թույլ էր տալիս հեշտությամբ տիրապետել դրան՝ ի տարբերություն այլ, ավելի բարդ լեզուների կրողների: Հետևաբար գրագիտությունը բնակչության շրջանում ավելի արագ տարածվեց, քան մյուս ժողովուրդների շրջանում, որոնց տարիներ էր պետք գրերը սովորելու համար, ինչպես, օրինակ, Պարսկաստանում։
Այնինչ, կոնսոնանտ-վոկալային գիրը կարելի է յուրացնել մի քանի ամսում։ Դրա շնորհիվ, ըստ նրա, հաջորդ դարերում հայկական գիտությունն ու մշակույթն ավելի արագ են զարգացել, քան հարևան երկրներում։ Հայ գիտնականները թողել են բազմաթիվ գիտական աշխատություններ, էթիկայի, պատմության և փիլիսոփայության տրակտատներ: