2018 թվականից մենք կսկսենք ապրել Հարկային նորացված օրենսդրությամբ: Այն միավորել է բոլոր օրենքները, որոնք վերաբերում են հարկերին և, իհարկե, դրանց չվճարման խախտումներին (առանց դրանց չի լինի):
Խոսենք և՛ բիզնեսի, և՛ մեզ ու ձեզ համար կարևորագույն փոփոխությունների մասին: Մի կողմ դնենք կարևորագույն փոփոխություններից մեկը (նախատեսվում է բարձրացնել հողի ու անշարժ գույքի հարկը (մոտեցնել կադաստրի ու շուկայական գները)), որովհետև այստեղ դեռ որոշումներ չեն կայացվել, ու խոսենք այն ամենի մասին, ինչն արդեն ուժի մեջ է մտել: Դրա համար սկսենք բոլորին վերաբերող եկամտահարկից:
Մեր սրտից պոկած գումարի վրա՝ ավելի քիչ «արյուն»
2018 թվականից բարձր աշխատավարձից կհարկվի ավելի շատ, իսկ ցածր աշխատավարձից՝ ավելի քիչ գումար: Եթե մենք ստանում ենք 150-200 հազար դրամ, ապա ամսական 1,5 — 2,5 հազար դրամ օգուտ կունենանք:
Իսկ ահա եթե մենք մեկուկես միլիոն ենք ստանում, ապա մենք մոտ 24 հազարով ավելի շատ գումար պետք է վճարենք: Այնուամենայնիվ, մաղթում ենք, որ ամեն մեկն այդպիսի աշխատավարձ ստանա ու ճակատագրից չբողոքի:
Նախկինում եկամտահարկը հետևյալ կերպ էր գանձվում. մեր աշխատավարձի առաջին 120 հազար դրամից` 24,4%, իսկ մնացած գումարից՝ 26%: Ամսական ավելի քան երկուս միլիոն ստանալու դեպքում պահվում էր այդ գումարի 36%-ը:
Հիմա մեր աշխատավարձի ստորին հատվածի համար մենք վճարելու ենք ոչ թե 24,4%, այլ 23%: Ու առաջին 150, այլ ոչ թե 120 հազարի համար: Իսկ դրանից բարձրի համար վճարելու ենք արդեն ոչ թե 26%, այլ 28%: Երկու միլիոնից բարձրի դեպքում տոկոսադրույքը նույնն է մնալու` 36%։
Մի՛ վախեցիր մեքենայից
Եթե մենք չափից ավելի հաճախ ենք բնակարան կամ մեքենա վաճառում, պետք է հարկ մուծել: Բայց այստեղ մեզ նվեր են պատրաստել: 20%-անոց ՀՆԱ-ի փոխարեն հիմա ստիպված կլինենք վճարել միայն 10%-անոց եկամտահարկ:
Իսկ հարկայինի համար ի՞նչ է նշանակում «չափից ավելի հաճախ»։ Նախկինում ստիպված էինք հարկ վճարել, եթե օրացուցային տարվա ընթացքում մեկից ավելի բնակարան կամ մեքենա էինք վաճառում:
Հիմա մեքենա վաճառելն ավելի հեշտ է դարձել. պետք չէ հարկ վճարել, եթե վաճառում եք գնելուց երեք (կամ ավելի) ամիս հետո (նախկին օրացուցային տարվա փոխարեն): Իսկ բնակարանի համար այժմ ժամկետը մեկ տարի է կազմում, բայց արդեն ոչ թե օրացուցային, այլ 12 ամիս:
Հարկայինը մեզ կպաշտպանի
Սովորական բան է. մեզ աշխատանքի են վերցրել, բայց չեն շտապում պայմանագիր կնքել: Եթե ստուգումներ լինեն, խնդիր չի ծագի. հատուկ այդ նպատակով աշխատանքի ընդունելու դիմում կազմել են, բայց տարեթիվը չեն նշել: Հարկայինը հացի փուռ է մտնում, տեսնում է՝ մենք ալյուրի մեջ թաթախված ենք, ու հարցական հայացքով նայում է փռի տիրոջը: Նախկինում նա միշտ կարող էր տակից դուրս գալ. «Ահա և աշխատանքի ընդունելու դիմումը: Ժամկետի սահմաններում՝ մինչև մյուս ամսվա 20-ը»: Իսկ որոշ խորամանկ գործատուներ այդ դիմումները գելային գրիչով էին լրացնում: Ասում են՝ ի տարբերություն գնդիկավոր գրչի, այստեղ նույնիսկ փորձաքննությունը չի կարող տարբերել գրվածի վաղեմությունը:
Սակայն հիմա դիմումը պետք է հարկային ներկայացնել առնվազն աշխատանքի ընդունելուց մեկ օր առաջ: «Սև ռազմավարությունն»՚ արդեն չի օգնի: Համենայն դեպս, եթե ամեն ինչ օրենքով լինի:
Ծխել ու խմել եվրասիական ոճով
Հայաստանը նոր փաստաթղթով պարտավորվել է ալկոհոլի ու ծխախոտի ազգային ակցիզը մերձեցնել եվրասիականի հետ:
Այդ պատճառով 2018 թվականից Հայաստանում օղու ակցիզը 50-ից կբարձրանա մինչև 73%, իսկ պայմանական 1 լիտր 100%-անոց սպիրտի համար նվազագույն 500 դրամը կբարձրանա մինչև 725 դրամ։ Ռուբլու փոխարժեքով դա հավասար է Ռուսաստանի գնին, բայց այնտեղ հարկը գնից կախված չէ:
Բարձրանում է նաև ծխախոտի ակցիզի գինը՝ ֆիքսված 5 հազարից (հազար հատի համար) մինչև 15%, բայց 7 հազար 275 դրամից ոչ պակաս: Ընդ որում՝ մինչև 2021 թվականն օղու և ծխախոտի ակցիզի գինը աստիճանաբար աճելու է:
Իսկ գինու ու կոնյակի համար ակցիզի արժեքը չի բարձրանալու:
Գազ տուր
Հայաստանում տասը մեքենայից մոտավորապես ինը գազով են երթևեկում: Հիմա հարկայինը «հասել» է նրանց: Սեղմված գազի ակցիզը երեք անգամ կավելանա` մեկ խորանարդ մետրի դիմաց 8,33 դրամից հասնելով 25 դրամի: Սա նախկին գնի` 180-200 դրամի գրեթե 15% տոկոսն է: Նոր ակցիզը հաստատ կանդրադառնա նաև վարորդների գրպանի վրա…
Իսկ դիզելային վառելիքի ակցիզը կիջնի ու մեկ լիտրի դիմաց 32,5 դրամի փոխարեն 13 դրամ կդառնա: Բայց վառելիքի այս տեսակի համար կսահմանվի ԱԱՀ, որից հետո դիզվառելիքը 5-6 տոկոսով կթանկանա։
Գազ մի՛ տուր
Իսկ ինչո՞ւ «գազ մի տուր»։ Էլեկտրական ու հիբրիդային շարժիչներով մեքենաները կազատվեն բնապահպանական հարկից, իսկ էլեկտրամոբիլների տերերը չեն վճարի որևէ հարկ ու տուրք: Հայաստանում արդեն մի քանի տասնյակ էլեկտրամոբիլ կա և լիցքավորման երեք-չորս կայան:
Ջրի ու քարի վճարումները կավելացնեն, պղնձինն ու ոսկունը՝ ոչ
Նախկինում բնօգտագործման վճարումները կառավարությունն էր սահմանում, հիմա Հարկային օրենսգրքում են ներառվել: Առայժմ գրեթե նույնն են, բայց բարձրացնող գործակիցներ են ավելացել` 2018-20 թվականներին՝ 1.1, 1.2 և 1.3. համապատասխանաբար:
Իսկ ահա մետաղի հանքերի համար հարկը նույնն է մնում: Օգտակար գտածոների համար ռոյալթին հին բանաձևով են հաշվարկելու: Այս դեպքում, 10%-անոց նորմալ եկամտի դեպքում նրանք 5,25% ռոյալթի են վճարում: Սակայն ամեն անգամ մի բան է ստացվում. հանքերի եկամտաբերությունը կախված է մետաղի գներից ու հանքի հարստությունից:
Նրանք, իհարկե, նաև եկամտահարկ են վճարում և պոչամբարների տեղակայման համար բնապահպանական վճարներ կատարում: Որոնք, ինչպես և բոլորի համար, աճելու են:
Եկամտահարկ
Հիմնական միջոցների մաշվածության համար վճարների մասով վերադարձել են հին եղանակին՝ գծայինին (տարիների համաչափորեն մաշվածության), նոր միջոցի փոխարեն, որը մնացորդի նվազեցում էր ենթադրում:
Հարկային օրենսգիրքը մի քանի միջոց սկսել է ավելի վաղ կիրառել: Դրանցից մեկը եկամտահարկի կանխավճարի ազատականացումն է:
Հիմնարկությունները մեզ մոտ, ինչպես և այլ երկրներում, այս հարկը տարեվերջին են վճարում: Սակայն բյուջետային հավաքագրումները չուշացնելու համար հարկայինն այն աստիճանաբար է պահանջում: Եռամսյակը մեկ բիզնեսը պետք է մուծի անցած տարվա վճարած հարկի 18,75% տոկոսը:
Իսկ ի՞նչ է լինում այն դեպքում, եթե նախորդ տարի գործերը լավ էին, իսկ այս տարի՝ ոչ այնքան: Ինչո՞ւ է պետք առաջվա պես վճարել: Հարկայինը դրա հետ էլ է համաձայնել: Այդ պատճառով այստեղ թույլ են տվել այլ կերպ վճարել. նախորդ եռամսյակի եկամտի 2% —ի չափով:
Մյուս նորարարությունը գյուղատնտեսությանն է վերաբերում: Հիմա ագրարային ընկերությունները, եթե մթերքն աճեցնում են, ոչ թե վերամշակում, եկամտահարկ չեն վճարում։ Սակայն 2024 թվականից հարկերը նրանց էլ կհասնեն: Սա վերաբերում է միայն այն ընկերություններին, որոնց տարեկան շրջանառությունը գերազանցում է 58,35 մլն դրամը։
ԱԱՀ-ն ու շրջանառության հարկը
2015 թվականի հուլիսից ԱԱՀ-ն 58,35-ից դարձել է 115 միլիոն դրամ: Բիզնեսը, որի շրջանառությունն այդ նշաձողից ցածր է, շրջանառության հարկ է վճարում, իսկ որինը բարձր է՝ եկամտահարկ։
Ո՞րն է տարբերությունը: Եթե մենք շրջանառության հարկ ենք վճարում, պարտադիր չէ նշել՝ որտեղից ենք ապրանքը ձեռք բերել: Պետք չէ անհանգստանալ նաև, թե ինչպես մատակարարներից ստանալ ԱԱՀ դեբետը: Հարմա՞ր է:
Մեզ հարմար է, հաշվապահության առումով էլ` ավելի պարզ: Խոշոր ընկերությունները, մեզնից ապրանք գնելով, չեն կարող ԱԱՀ դեբետ ստանալ: Այդ պատճառով, եթե մենք մեր ապրանքով մեծ սուպերմարկետ գնանք, ամենայն հավանականությամբ կասեն. «Չենք կարող վերցնել, պարոն: Բարի եղեք գինը քսան տոկոսով իջեցնել»: Ու կվարվեն այդպես ոչ թե վատություն անելու, այլ պարզապես առանց դեբետի ԱԱՀ չմուծելու համար:
Հարկայինի գործն էլ մեզ հետ է բարդ։ Ապրանքը կա, իսկ որտեղից է այն կամ ումից է ձեռք բերվել հումքը, դե արի ու իմացիր: Մեր փաստաթղթերով չի երևում: Իսկ հարկայինը, ինչպես ընդունված է մտածել, պարզություն է սիրում:
Դրա համար շրջանառության հարկն ուզում են թողնել փոքր ընկերություններին, որոնք իսկապես հաշվապահության ռեսուրս չունեն: Ու 2019 թվականից ԱԱՀ շեմը նորից կդառնա 58,35 միլիոն դրամը:
Գոնե մի թուղթ տուր
Փաստաթուղթ չկա՝ ապրանք չկա: Ապրանք չկա՝ հարկ չկա: Հարկայինն այդպիսի շրջադարձին համաձայն չէ: Բայց բիզնեսի, հատկապես փոքր բիզնեսի կյանքը հեշտացնելու համար գործարքները թույլ կտան հիմնավորել ոչ միայն ապրանքագրերով, այլ նաև ՀԴՄ-ներով: Այսինքն՝ ոչ միայն մանրածախ վաճառքը, այլ նաև բիզնեսի միջև գործարքները: Դրա համար ՀԴՄ-ի վրա պետք է նշվի հարկատուի համարը:
Դա հնարավոր կլինի հուլիսի 1-ից: Հարկայինն այդ նպատակով դրամարկղային սարքերի մեջ հատուկ գործառույթ կավելացնի:
Վերջում մաղթենք, որ բիզնեսը, հարկայինն ու հարկատուները հաշտ լինեն: Թող Շան տարում գայլերը կուշտ լինեն, ոչխարները՝ ողջ: