Գաղտնիք չէ, որ ավելի քան 30 տարվա ընթացքում հայ հասարակությունը հոգնել է արցախյան խնդրից, Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ սահմանների արգելափակումից, լճացումից և սոցիալ-տնտեսական խնդիրներից։ Զինծառայողների ծնողներն ուզում են հնարավորինս շուտ իրենց որդիներին հետ բերել Արցախից, առևտրով զբաղվողները երազում են ճանապարհների բացման և առևտրի նոր հեռանկարների մասին, բնակչության ինչ-որ մասն էլ միամտորեն կարծում է, որ օկուպացնելով Լեռնային Ղարաբաղի մեծ մասը, հակառակորդը կսահմանափակվի դրանով և կդադարի հավակնել մեր հողերին։
Այս տրամադրություններից վարպետորեն օգտվում է վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը, որը նորից բռնել է ալիքը և սկսել խաղալ հանրային կարծիքի վրա։
Խաղաղասիրությո՞ւն, թե՞ պոպուլիզմի հերթական ալիք
Փաշինյանը, որը դե-ֆակտո սկսել է նախընտրական արշավը, մոռանալով «նոր Սարդարապատի» մասին վերջին կոչերը, համառորեն խոսում է տարածաշրջանում մեր երկրի շուրջ բարենպաստ մթնոլորտի ձևավորման մասին։
«Որքան մենք ենք ուրիշներին որպես թշնամի ընկալում, այնքան էլ մեզ են որպես թշնամի ընկալում։ Եվ շատ դժվար է գտնել այն սկզբնական կետը, որից սկսվել է այդ գործընթացը»,-հայտարարել է Փաշինյանը Արագածոտնի մարզ կատարած այցելության ժամանակ։
Հարց է առաջանում․ իսկ գուցե հակառա՞կը, որքան մեզ են թշնամի ընկալում, այնքան էլ մե՞նք ենք ուրիշներին թշնամի ընկալում։ Ո՞րն է տարբերությունը, կհարցնեք դուք։ Ինչպես պատմությունն է ցույց տվել, հայերն ավելի հաճախ ստիպված են եղել պաշտպանվել, ոչ թե հարձակվել։ Եթե վարչապետին մինչ օրս հայտնի չէ, թե որտեղ է այդ «սկզբնական կետը», որտեղից է սկսվել թշնամանքը, նա կարող է ավելի ուշադիր կարդալ հայ ժողովրդի պատմությունը։
Փաշինյանի մտքերը կրկնում են նրա թիմի ներկայացուցիչները, որոնք հարցականի տակ են դնում Քարվաճառի հայկականությունը, կոչ են անում «շտկումներ մտցնել Թուրքիայի հանդեպ մոտեցումներում» և հայտարարում են, որ Անկարայի հետ հարաբերությունները կարգավորելու լավ հնարավորություն է ի հայտ եկել։ Ընդ որում, այս ամենը տեղի է ունենում ապրիլի 24-ի՝ Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակի օրվա նախօրեին։
Ի՞նչ է արել Թուրքիան մեզ համար, որ ձգտում ենք հաշտության եզրեր գտնել նրա հետ. Բալասանյան
Կարո՞ղ եք պատկերացնել, որ հարևան երկրում շարքային քաղաքացիներից, առավել ևս՝ քաղաքական գործիչներից որևէ մեկը հրապարակավ հայտարարի, որ Շուշին, Արցախը հայկական հողեր են (ի հեճուկս այդ փաստի անվիճելիության)։
Այս լեզվակռվի հետ կապված միայն մի դրական կողմ կա․ այսպիսի «խռովարարության» համար Հայաստանում չեն քարկոծում, ինչը տեղի կունենար, օրինակ, բռնապետական երկրներում։ Դա խոսում է մեր հանրության հասունության և կարծիքի ազատ արտահայտման իրավունքի իրացման մասին։
Այնուամենայնիվ, նման ելույթները, որոնք վերջերս ավելի ու ավելի հաճախ են հնչում, վկայում են (ինչպես իրավացիորեն նշում են փորձագետներն ու ընդդիմադիրները) Հայաստանի գործող իշխանությունների նպատակաուղղված քաղաքականության մասին։
Այդ քաղաքականության տրամաբանության մեջ են տեղավորվում, օրինակ, Փաշինյանի հայտարարություններն այն մասին, որ տարածաշրջանում հաղորդակցությունների ապաշրջափակումը ձեռնտու է Երևանին, քանի որ կնպաստի Հայաստանի տնտեսության զարգացմանը։ Դա անվիճելի է, բայց որտե՞ղ է երաշխիքը, որ ճանապարհների բացումը չի իրականացվի ի վնաս Երևանի շահերի։
Իսկ ահա հայտարարությունն այն մասին, որ Հայաստանը վերադառնում է «միջազգայնորեն ճանաչված սահմաններին» (որոնք «ճշգրտվում են» GPS-ի օգնությամբ) միայն տարակուսանք է առաջացնում։ Աշխարհի քարտեզը հենց միայն 20-րդ դարում այնքան շատ է փոփոխվել, որ շատերը եզրակացնում են․ քո սահմաններն այնտեղ են, որտեղ կանգնած են քո զինվորները։
Փաշինյանը ելույթները լսելիս հարց է առաջանում` որտեղի՞ց վարչապետին այդքան վստահություն, որ Թուրքիան և Ադրբեջանը կգնան Հայաստանի հետ իրական հաշտության։ Փաշինյանն իսկապե՞ս հավատում է ադրբեջանցի գործընկերոջ խոսքերին այն մասին, որ Ղարաբաղյան հակամարտությունն արդեն հետևում է մնացել։
Ընդդիմության տեղապտույտը, կամ ինչ է թաքնված Շուշիի մասին Փաշինյանի խոսքերի տակ
Համարձակվենք նկատել, որ Հայաստանի իշխանությունները մեր տարածաշրջանում երկարաժամկետ խաղաղության երաշխիքներ չունեն և չեն կարող ունենալ։ Չկասկածելով Ղարաբաղի հարցով եռակողմ հայտարարության լրջությանը, պարզապես հիշեցնենք, որ 1994թ․-ին ստորագրվել էր զինադադարի մասին ոչ պակաս լուրջ փաստաթուղթ, որն ադրբեջանական կողմը բազմիցս խախտել է։ Ինչ-որ մեկը 2016թ․-ին կամ 2020թ․-ին հայերին հարցրե՞լ է՝ նրանք ուզում են պատերազմել, թե ոչ։ Երկու դեպքում էլ հակառակորդը մարտական գործողություններ է սկսել, իսկ մենք ստիպված ենք եղել պատասխանել։
Հայաստանի հանդեպ մեր սիրով հանդերձ, ստիպված ենք արձանագրել, որ երկիրը հանդես է գալիս թեթևագույն քաշային կարգում և ինքը չի որոշում՝ լինելու է պատերազմ տարածաշրջանում, թե ոչ։ Չի որոշում դա նաև Ադրբեջանը, թեև Բաքվի ախորժակի մասին կարելի է դատել ըստ այն բանի, թե ինչպես Մոսկվայի Միջազգային հարաբերությունների պետական ինստիտուտի շրջանավարտն (Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը,–խմբ.) իր հայտարարություններում բացահայտորեն հավակնում է Զանգեզուրին ու նույնիսկ Երևանին, հայտարարելով, որ դրանք «բուն ադրբեջանական տարածքներ են»։
Ժամանակն է, որ Հայաստանի վարչապետը շուրջը նայի ու տեսնի՝ ամբողջ աշխարհում խաղաղություն չկա։ Հիբրիդային պատերազմներն ընթանում են աշխարհի տարբեր անկյուններում։ Դեղագործական հսկաները հակամարտություն են ծավալում բոլոր մայրցամաքներում։ Թեժ ընթանում են տեխնոլոգիական պատերազմները, օրինակ, պայքարը չինական ցանցի 5G–ի դեմ։ Եվ այս ֆոնին «քարոզել» միակողմանի խաղաղություն տարածաշրջանում, որտեղ բախվել են հզոր խաղացողների շահերը, առնվազն անհեռատես է։
Բայց հարցն անհեռատեսությունը չէ։ Վարչապետի` նման հայտարարություններն ունեն մի պարզ բացատրություն՝ Փաշինյանը ձգտում է պահպանել իշխանությունը՝ սեղմելով ընտրազանգվածի «ցավոտ կետերին»։
Ի՞նչ են վկայում վարկանիշային աղյուսակները
Չնայած այս պոպուլիզմին՝ Gallup International Association-ի հարցման համաձայն՝ «Իմ քայլը» իշխող դաշինքը ժողովրդականությամբ գերազանցում է երկրում մնացած բոլոր քաղաքական ուժերին: Դա զարմանալի չէ՝ հաշվի առնելով ընդդիմադիր ուժերի մասնատվածությունը։ Դրանցից յուրաքանչյուրը որոշել է իր ճանապարհով գնալ։
Gallup-ի հարցման մեջ մեկ այլ ուշագրավ բան կա։ Չնայած այն հանգամանքին, որ «Իմ քայլը» վարկանիշային աղյուսակում մյուս ուժերից առաջ է անցել, իշխող դաշինքի առաջնորդ Նիկոլ Փաշինյանը ժողովրդականությամբ զիջում է մարդու իրավունքների պաշտպան Արման Թաթոյանին։
Փաստը հետաքրքրական է, քանի որ մարդու իրավունքների պաշտպանը հաճախ է իշխանության հասցեին կառուցողական և բավական կոշտ քննադատություն հնչեցնում։ Հենց նա է բազմիցս հայտարարել Լեռնային Ղարաբաղում մարտական գործողությունների ընթացքում հակառակորդի ռազմական հանցագործությունների, Ադրբեջանի հետ նոր սահմանների գծանշման անթույլատրելի մեթոդների, հայկական սահմանամերձ բնակիչների իրավունքների պաշտպանության կարևորության մասին, ինչպես նաև նախազգուշացրել է Բաքվի կեղծ խաղաղասիրության մասին:
Հայաստանն ամենից վեր է, կամ ով չի ուզում կերակրել սեփական բանակին, կկերակրի օտարի բանակին
Դա նշանակում է, որ ժողովուրդը (որին այդքան սիրում է հղում անել վարչապետը), չսիրելով «նախկինների» հետ կապված քաղաքական ուժերին, այնուամենայնիվ, հավանություն չի տալիս Փաշինյանի քաղաքական կուրսին։
Արդյո՞ք հայերը պատերազմ են ուզում
Ըստ էության, Փաշինյանն այժմ իրականացնում է այն թեզը, որը նախկինում էլ առաջ էին տանում հայ լիբերալները. նա «հասարակությանը նախապատրաստում է խաղաղության։ Միայն, ինչպես հայտնի ասացվածքն է ասում, «խաղաղություն ես ուզում` պատրաստվիր պատերազմի»։
Նույն Արագածոտն կատարած այցի ժամանակ Փաշինյանը, պատասխանելով այն հարցին, թե հանուն ինչի հազարավոր հայ զինվորներ զոհվեցին մարտի դաշտում, հայտարարել է, որ զոհվեցին Արցախում հայությունը պահպանելու համար։ Հարկ է ավելացնել, որ նրանք զոհվեցին, առաջին հերթին, երկու անգամ ավելի շատ կորուստներ հասցնելով ադրբեջանական զինուժին, իսկ երկրորդ՝ իրենց կյանքի գնով թույլ չտվեցին խաղաղ բնակչության զանգվածային ջարդեր, որոնք եղել էին նախկինում։
Թեև Հայաստանի ներկա վիճակն անհույս է թվում, ճգնաժամը միշտ նոր հնարավորություններ է ծնում, և լավ է, երբ «թշնամին չափազանցնում է քո թերությունները, իսկ ընկերը թերագնահատում է քո արժանիքները»։
Հարցն անգամ այն չէ, թե արդյո՞ք հայերը պատերազմ են ուզում (քանի որ մեզ ոչ ոք չի հարցնելու), այլ այն, թե արդյո՞ք մենք պատրաստվում ենք տարածաշրջանում իրավիճակի զարգացման տարբեր սցենարների։
Պարտության հիմքը, կամ ինչ է լինում, երբ «դուխով» հրամանատարը քար է գցում եկեղեցու բոստանը
