ԵՐԵՎԱՆ, 17 փետրվարի – Sputnik. Երկար տարիների դադարից հետո Սարգսյանը խոսեց, և խոսեց շատ բանի մասին` փողոցի ճնշման տակ իր հեռանալու, Նիկոլ Փաշինյանի, Կարեն Կարապետյանի, Արցախի, բանակի և այլն։
ՀՀ երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսյանի հարցազրույցը ոչ միանշանակ ընդունվեց թե՛ փորձագետների, թե՛ քաղաքական, թե՛ հասարակական լայն շրջանակներում։ Հարցազրույցի նույնիսկ մակերեսային վերլուծության դեպքում այնտեղ որևէ «սխալների ուղղում» նկատել հնարավոր չէ, որևէ խոստովանություն սեփական բացթողումների վերաբերյալ մենք չտեսանք։ Չէ՞ որ իշխանության անփոփոխելիությունը, ՀՀԿ–ի տոտալ քաղաքական մենաշնորհը, քաղաքական մրցակցության և արդարության տեսանկյունից վիճահարույց ընտրությունները գրավական դարձան Նիկոլ Փաշինյանի իշխանության գալու համար, որին այսօր նույն Սարգսյանն այդքան եռանդագին նշավակման է ենթարկում։ Արատավոր այս երևույթներից ոչ մեկի մասին Սարգսյանը մի բառ անգամ չասաց։
Ավելին, պարզվեց, որ 2018 թվականին վարչապետի պաշտոնը լքելիս, Սարգսյանը փոխանցել էր իշխանությունը ոչ թե Փաշինյանին, այլ այդ պահի դրությամբ առաջին փոխվարչապետ Կարեն Կարապետյանին, որից ավելի վաղ անձամբ էր խլել վարչապետական աթոռը։ Այստեղ անհնար է չնկատել պատասխանատվությունը ուրիշների վրա բարդելու քողարկված փորձը։
Քաղաքագետ Նորայր Դունամալյանի կարծիքով` 2018 թվականի ապրիլի վերջին տեղի ունեցածը կարելի է անվանել ցանկացած բառով, բայց ոչ «իշխանության փոխանցում»։
«Սերժ Սարգսյանը լքեց պաշտոնը «փողոցի» ազդեցության տակ, իր քաղաքական թիմին նախապես պատային իրավիճակի մեջ դնելով, ինչից իսկզբանե կարելի էր խուսափել։ Հիշեցնեմ, որ «թավշյա հեղափոխության» գլխավոր կարգախոսը` «մերժի՛ր Սերժին» էր, այսինքն բավական հեշտ էր հաշվարկել սցենարները, որի շրջանակում Սարգսյանի նոր ժամկետը կհանգեցներ բնակչության դժգոհությանը», – Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում նշեց փորձագետը։
Հուսով եմ` Փաշինյանը հեռանալու համարձակություն կգտնի իր մեջ. Կարեն Կարապետյան
Միևնույն ժամանակ Կարեն Կարապետյանի թեկնածությունն ու 2018 թվականից առաջ կառավարության կազմի թարմացումը քաղաքական և սոցիալ–տնտեսական իրավիճակի փոփոխությունների և կայունության հույս էին ներշնչում։ Փորձագետը կարծում է, որ նախկին նախագահն ու նախկին վարչապետը կանխամտածված էր դիմել ավելի ռիսկային սցենարի, որը ստեղծվել էր արդեն 2015 թվականի նոր Սահմանադրության հետ մեկտեղ, բայց պարտվեց։
«Հատկանշական է, որ նա հասցրեց երկու անգամ վարկաբեկել նաև Կարեն Կարապետյանին։ Սկզբում նրա շուրթերով առաջարկեց իր թեկնածությունը վարչապետի պաշտոնի համար 2018 թվականի ապրիլին, իսկ արդեն այսօր` նրա վրա բարդեց Փաշինյանին իշխանությունը «հանձնելու» պատասխանատվությունը։ Այդ պատճառով քաղաքական գործիչներից անկեղծություն ակնկալել չարժե, սակայն արարքների տրամաբանական լինելու վրա ամեն դեպքում պետք է ուշադրություն դարձնել», – ասում է Դունամալյանը։
Նախկին նախագահի հարցազրույցի կենտրոնական թեման Արցախյան պատերազմն էր ու վերջին տարիների բանակցային գործընթացը։ Սարգսյանը հերքեց Փաշինյանի բազմիցս հնչեցրած այն պնդումները, որ նախկին իշխանությունների օրոք բանակցությունները տարվում էին բացառապես Հայաստանի կողմից տարածքային զիջումների շուրջ։
Իրականում, երրորդ նախագահի խոսքով, սեղանի վրա դրված էր փաստաթուղթ, որի իրականացումը վաղ թե ուշ բերելու էր Արցախի անկախությանը։ Թեև ԼՂՀ–ի շուրջ 7 շրջանները (խոսքը Ջաբրայիլի, Զանգելանի, Կուբաթլուի, Քելբաջարի, Լաչինի, մասնակիորեն Ֆիզուլիի և Աղդամի շրջանների մասին է) ամեն դեպքում պետք է հանձնվեին։
Դունամալյանի խոսքով, դժվար է ասել, թե որքանով էին խնդրի լուծման` Սարգսյանի ուրվագծած հեռանկարները իրատեսական, քանի որ արցախյան հակամարտության կարգավորումը կախված է ոչ միայն հայկական, այլև ադրբեջանական կողմից։ Նաև չի կարելի չընդունել, որ 2016 թվականի ապրիլյան քառօրյայից հետո Վիեննայում և Սանկտ–Պետերբուրգում կողմերը բավական կարևոր պայմանավորվածություններ ձեռք բերեցին հրադադարի պահպանման ռեժիմը վերահսկելու մոնիթորինգային առաքելության վերաբերյալ։ Սակայն 2018 թվականի իշխանափոխությունից հետո բանակցությունների գործընթացը զրոյական մակարդակի վերադարձավ։
«Չի կարելի ասել, որ Սերժ Սարգսյանը պատրաստ էր հակամարտության կարգավորմանը 2018 թվականից առաջ կամ հետո (եթե վարչապետ մնար), սակայն նա կարող էր ինչ–որ կերպ վերահսկել իրավիճակը` պատերազմի այն չհասցնելով», – ասում է մեր զրուցակիցը։
Այստեղ շատ բան կախված կլիներ ռազմական հավասարակշռությունից։ Այսպես, հաղթանակում լիարժեք վստահ լինելով՝ Իլհամ Ալիևն ամեն դեպքում կգնար Արցախի դեմ պատերազմի հրահրմանը, քանի որ Բաքուն միշտ նախապատվություն է տվել խնդրի ուժային լուծմանը։
Ինչ վերաբերում է նրան, թե ինչու Սարգսյանը հենց այսօր որոշեց խախտել լռությունը, ապա, ըստ Դունամալյանի, Արցախում հայտնի իրադարձություններից հետո նախկին նախագահը քաղաքական դաշտում իր դիրքերն ամրապնդելու հնարավորություն տեսավ։
«2015 թվականին Սահմանադրության փոփոխումն ամեն դեպքում խոսում է Սարգսյանի երկարաժամկետ ծրագրերի մասին, որոնք խախտվեցին «հեղափոխությամբ», բայց, հավանաբար, չեն դադարել արդիական լինել։ Միևնույն ժամանակ նա հասցրեց իր շուրջը աշխատունակ քաղաքական ու վարչական թիմ ձևավորել, որը կարող էր պետք գալ քաղաքական պայքարի նոր փուլի դեպքում», – կարծում է փորձագետը։
Եթե առանց կապիտուլյանտի ընտրություններ լինեն, ակտիվորեն մասնակցելու ենք. Սերժ Սարգսյան
Քաղաքագետ Արմեն Բաղդասարյանն իր հերթին նշում է, որ Սարգսյանն իրավացի է, երբ խոսում է Կարապետյանին իշխանությունը փոխանցելու մասին։ Սակայն նա զուտ ֆորմալ էր այն փոխանցել, քանի որ այդ պահին նախարարների կաբինետի ղեկավարի լիազորությունները անցնում էին առաջին փոխվարչապետին, որն էլ Կարապետյանն էր։ Սակայն նախկին նախագահը չէր կարող չիմանալ, որ Կարապետյանը չի կարող վերցնել իշխանությունը, և որ իրականում նա կառավարումը հանձնում է Փաշինյանին։ Չէ՞ որ հենց Սարգսյանի գլխավորած ՀՀԿ–ն, ավելի ստույգ, նրա խմբակցությունը խորհրդարանում Փաշինյանին վարչապետ ընտրեց՝ հրապարակում կանգնած ժողովրդի ճնշման տակ։
«Սերժ Սարգսյանը փորձում է ձերբազատվել պատասխանատվության բեռից, հերքել այն մեղադրանքները, թե իբր ինքը իշխանությունը հանձնել է ներկայիս թիմին, որը երկիրը կործանման հասցրեց։ Դա Կարապետյանի վրա պատասխանատվության մի մասը բարդելու փորձ է», – Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում ասաց Բաղդասարյանը։
Նրա կարծիքով` Սարգսյանի այն խոսքերը, թե նա որոշել էր վարչապետ դառնալ արցախյան կարգավորման գործընթացն իր տրամաբանական ավարտին հասցնելու նպատակով, քննադատության չեն դիմանում։ Որևէ երաշխիք չկար և չէր կարող լինել, որ Ադրբեջանը կհամաձայնի այն ժամանակ սեղանին դրված առաջարկների փաթեթին։ Սարգսյանը չէր կարող համոզված լինել, որ վերջին պահին Բաքուն չի հրաժարվի ստորագրել փաստաթուղթը, ինչպես դա տեղի ունեցավ Կազանում։
«Ալիևի ախորժակն անընդհատ մեծանում էր, և որոշակի պահի Բաքուն մեծ հավանականությամբ կմերժեր Երևանին քիչ թե շատ ձեռնտու տարբերակը։ Եվ արդեն բոլորովին կարևոր չէ, որ Սարգսյանը պատրաստ էր ստորագրելու այս կամ այն փաստաթուղթը», – նշեց նա։
Սրանից ելնելով, փորձագետը համոզված չէ, թե Սարգսյանին կհաջողվեր հասնելու կարգավորման այն տարբերակին, որի մասին նա խոսում էր հարցազրույցում։
Բաղդասարյանը նախկին նախագահի հարցազրույցը գնահատում է նաև քաղաքական կյանքում ավելի ակտիվ մասնակցության հայտ։ Ընդդիմադիր դաշտում այժմ խիստ մրցակցություն է գնում առաջատար լինելու համար։ Եվ ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի կտրուկ ակտիվացումից ու ընտրություններին (եթե դրանք տեղի ունենան) մասնակցելու պատրաստակամության մասին նրա հայտարարություններից հետո սպասելի էր, որ ՀՀԿ–ն ևս կբարձրաձայնի իր մասին։
