Այսօր` նոյեմբերի 24-ին Հայաստանում դոլարի փոխարժեքը հատեց 520 դրամի սահմանը, եվրոյինը` 620–ի։
ՀՀ ֆինանսների նախկին նախարար Վարդան Արամյանը Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում դրամի այս արժեզրկումը օրինաչափ որակեց նշելով, որ յուրաքանչյուր երկրի ազգային արժույթ այլ երկրների արժույթների նկատմամբ արժեվորվում կամ արժեզրկվում է կապված այդ երկրի տնտեսական իրավիճակից։
«Փոխարժեքի շարժը ունի երկու գործոններով պայմանավորված վարքագիծ. մեկը կառուցվածքային գործոնն է, մյուսը՝ պահային գործոնը, որպիսին կարող է լինել պահի տակ ստեղծված պահանջարկը, առաջացած բացասական սպասումները և դրանց հիման վրա հանրության «հոտային» վարքագիծը»,– ասաց Արամյանը` շեշտելով, որ այսօր Հայաստանում ստեղծված իրողությունների պարագայում այս վերջինը հատկապես վտանգավոր է։
Նրա խոսքով, երբ տնտեսական սուբյեկտները սկսում են իրենց դրամական ակտիվները փոխել արտարժույթի, նրանց այդ վարքագծին հետևում է նաև հանրությունը։
«Այսինքն` հանրության յուրաքանչյուր անդամ, չհասկանալով, թե տնտեսության մեջ ինչ է կատարվում, ուղղակի բոլորը գնում են դեպոզիտ են հանում, կամ բոլորը գնում են արտարժույթի են փոխում իրենց խնայողությունները։ Այս «հոտային» վարքագիծը հանգեցնում է շատ վատ հետևանքների, քանի որ կարող է նպաստել, որ մեր տնտեսությունը շատ ավելի արագ արժեզրկվի»,– ասաց Արամյանը։
Կորոնավիրուսը, Հայաստանի տնտեսությունն ու պոպուլիզմը. ի՞նչ սպասել ապագայում
Բացասական հետևանքներից խուսափելու համար, նրա խոսքով, Կենտրոնական բանկը պետք է իր վարքագծում լինի բավականաչափ ագրեսիվ, այդ թվում` հանրության հետ հաղորդակցության մեջ։
«Երբ շարքային մարդը տեսնում է, որ դրամն արժեզրկվում է, իր բարեկամից, հարևանից իմանում է, որ բոլորը դոլար են գնում, բնականաբար իր վարքագիծը դառնում է մյուսների նման։ Ինֆորմացիոն վակուում է առաջանում։ Այդ ինֆորմացիաները չեն կասեցվում ու ճիշտ ինֆորմացիաներ չեն տրվում հանրությանը։ Դրա համար ես կարծում եմ, որ և՛ ԿԲ–ն, և՛ կառավարությունը բավական ագրեսիվ պետք է լինեն` հանրությանը տեղեկատվություն տրամադրելով»,– ասաց Արամյանը։
Սղաճը զսպելու մեկ այլ միջոց է տնտեսության մեջ դոլարային ինտերվենցիան, որը հնարավորություն է տալիս բավարարելու արտարժույթի նկատմամբ հանրության մեջ առաջացած պահանջարկը։ Այս գործիքի կիրառման համար, ըստ Արամյանի, ԿԲ–ի ռեզերվները միանգամայն բավարար են։
«Ներկա դրությամբ ԿԲ–ի արտարժութային պահուստները` առանց ոսկու և հատուկ փոխառության իրավունքի, շուրջ 2.2 մլրդ դոլար են։ Եվ սովորաբար ԿԲ-ի կարողությունը հաշվելու համար հարաբերում են այս ցուցանիշը ներմուծման ամսական ցուցանիշի հետ` հասկանալու համար, թե քանի ամսվա ներմուծման ծածկույթ ունի ԿԲ–ն։ Այս հաշվարկով, մենք 4-ից բարձր ներմուծման ծածկույթ ունենք, իսկ համաշխարհային կամֆորտային զոնան սովորաբար 3-ն է»,– մեկնաբանեց Արամյանը։
Ինչ վերաբերում է դրամի կտրուկ արժեզրկման պատճառներին, ֆինանսների նախկին նախարարը համաձայն չէ այն տեսակետին, թե դրա հիմնական պատճառը պատերազմն է։ Արամյանի համոզմամբ, շատ ավելի էական պատճառ է տնտեսության մեջ առաջացած անորոշությունը, որի հիմնական մեղավորը, ըստ նրա, կառավարությունն է։
Որքան է թանկացել կյանքը Հայաստանում արցախյան պատերազմի մեկ ամսում
«Այո, այստեղ կառավարությունն էական թերացում ունի։ 2.5 տարի ես անընդհատ խոսել եմ կառավարության էական խնդիրների մասին, որ կառավարության էական գործողություններն ու հաղորդակցությունը չեն համապատասխանում իրար, և դա խոռոչներ ու խոչընդոտներ է առաջացնում։ Եվ դրանով է նաև պայմանավորված, որ մենք 2019թ–ին ունեցանք ներդրումների անկում։ Որովհետև ներդրողները սովորաբար ցանկանում են, որ լինի կայունություն ու կառավարության գործողություններում լինի հստակություն։ Իսկ մեր կառավարությունը քնից վեր է կենում ու մի բան որոշում է»,– ասաց Արամյանը։
Նախկին նախարարի դիտարկմամբ, այսօր` պատերազմից հետո, այս անորոշությունների առկայությունը շատ ավելի էական է։ «Ի՞նչ է լինելու վաղը» հարցի պատասխանը, ըստ նրա, կառավարության ոչ մի անդամ մինչ օրս չի տվել։
Իսկ վաղը Հայաստանին նոր խնդիր է սպասում, այս անգամ` սպառողական գների թանկացման տեսքով։
Բանն այն է, որ հայաստանյան շուկան հիմնականում ձևավորվում է ներկրվող կամ ներկրված հումքով տեղում արտադրվող սպառողական ապրանքներից։ Հետևաբար, արտարժույթի թանկացումը հանգեցնելու է նաև այդ ապրանքների գների աճին։ Մի հուսադրող հանգամանք, այնուամենայնիվ, կա. մենք այնքան փող չունենք, որ միանգամից կտրուկ թանկացում կարողանանք մեզ թույլ տալ։
Ֆինանսների նախկին նախարարն այս հարցի իր բացատրությունն ունի։ Նրա համոզմամբ, Հայաստանում վերջին տարիներին գրանցված ցածր գնաճային ֆոնը ոչ թե տնտեսական կայունության, այլ հանրության ցածր վճարունակության հետևանք է։
«Գնաճային ֆոնը մեզ մոտ ցածր է, պետք չէ դրանից վախենալ։ Այնպես չէ, որ Հայաստանի տնտեսությունում դիտվում է 5 տոկոսանոց գնաճ, և այս փոխանցման ուղին կարող է հանգեցնել գնաճի սպիրալի, հետո գնաճը հսկողությունից դուրս գա... Ես այդպիսի խնդիրներ չեմ տեսնում։ Տեսնում եմ, որ ցածր գնաճային ֆոնը հիմնականում արդյունք է նրա, որ մեր տնտեսության մեջ էական պրոբլեմներ կան և՛ հանրության գնողունակության, և՛ տնտեսության մեջ, որը կառավարությունն ունակ չէ կառավարել»,–ասաց նա։
Նշենք, որ rate.am կայքի տվյալներով, ՀՀ առևտրային բանկերի սահմանած դոլարի առավելագույն փոխարժեքը առքի համար նոյեմբերի 24-ին կազմել է 510, վաճառքի համար` 522 դրամ, եվրոյի առքը կատարվել է առավելագույնը 605, վաճառքը` 629 դրամով, ռուսական ռուբլու համար առևտրային բանկերը սահմանել են 6.75 դրամ առքի, 7.10 դրամ` վաճառքի փոխարժեք։
Կենտրոնական բանկի սահմանած փոխարժեքները ևս առանձնապես չեն տարբերվում. 1 դոլարի դիմաց սահմանվել է 512.31 դրամ, եվրոյի դիմաց` 608.83, ռուսական ռուբլու դիմաց` 6.75 դրամ։
Համեմատության համար նշենք, որ մեկ ամիս առաջ` հոկտեմբերի 24-ին, պատերազմի ամենաթեժ պահին դոլարի պաշտոնական փոխարժեքը Հայաստանում 494.01 դրամ էր, եվրոյինը` 585.25, ռուսական ռուբլունը` 6.47 դրամ։
Իսկ պատերազմից առաջ` սեպտեմբերի 24-ին 1 դոլարը Հայաստանում փոխանակվում էր 485.32 դրամով, եվրոն` 565.06, ռուսական ռուբլին` 6.28 դրամով։
Փաստորեն վերջին 2 ամսվա ընթացքում արտարժույթը Հայաստանում արժևորվել է 6-7 տոկոսով, կամ, որ նույնն է` դրամն այդ չափով արժեզրկվել է։
Նշենք, որ ՀՀ կենտրոնական բանկն այսօր հայտարարություն էր տարածել, որում նշված էր, որ ֆինանսական շուկաներում մշտադիտարկում է իրականացնում ու անհրաժեշտության դեպքում կկիրառի իր ողջ գործիքակազմը գների և ֆինանսական կայունությունն ապահովելու համար։
