Գալիա Իբրագիմովա, Սոֆյա Մելնիչուկ, ՌԻԱ Նովոստի
«Մենք արձագանք չենք ստանում»
«Առաջանահերթ հարցը, որը կարելի է և պետք է օպերատիվ կերպով լուծել, դա իհարկե Ռուսաստանի ու ԱՄՆ-ի Ռազմավարական հարձակողական զենքի մասին պայմանագրի ժամկետի երկարաձգումն է։ Այն լրանում է 2021-ի փետրվարին, դա շատ շուտ է։ Մենք բանակցություններ ենք վարում ամերիկացի գործընկերների հետ», - Միավորված ազգերի կազմակեպության Գլխավոր ասամբլեայի 75-րդ նստաշրջանի բացմանը հայտարարել է Վլադիմիր Պուտինը։
Ռուսաստանի նախագահը կոչ է արել երկրներին զուսպ լինել նաև նոր հրթիռային համակարգերի տեղակայման հարցում։ Նախորդ տարի ԱՄՆ-ը դուրս եկավ «Միջին ու փոքր հեռահարության հրթիռների ոչնչացման մասին» պայմանագրից, որից հետո Մոսկվան դրանք Եվրոպայում տեղակայելու մասին մորատորիում հայտարարեց։
«Մենք, ցավոք, դեռ մեր առաջարկի արձագանքը չենք լսում ո՛չ ամերիկացի գործընկերներից, ո՛չ էլ նրանց դաշնակիցներից», - ասել է Պուտինը։
Անտոնիու Գուտերեշը նույնպես բազմիցս խորհուրդ է տվել երկարաձգել Ռազմավարական հարձակողական զենքի մասին պայմանագիրը։ Միաժամանակ ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարը բացասական է արձագանքել ԱՄՆ-ի առաջարկությանը՝ Չինաստանին պայմանագրին մասնակից դարձնելու վերաբերյալ։
Ռազմական անվտանգության հիմնասյուները
Ռազմավարական հարձակողական զենքի մասին պայմանագիրը միջուկային տեխնոլոգիաների վերահսկողության ոլորտում հիմնարար փաստաթուղթ է։ Ստորագրելով այն 2010 թվականին՝ Մոսկվան ու Վաշինգտոնը պարտավորվել են կրճատել ռազմավարական զինանոցները։ Գործընթացը սկսվել է դեռ 70-ականների սկզբին երբ սառը պատերազմի հակառակորդները ստորագրեցին Ռազմավարական հարձակողական սպառազինությունները սահմանափակելու մասին առաջին պայմանագիրը։
«Մենք այդ ցուցանիշով առաջինն ենք»․ Պուտինը՝ նոր սպառազինության մշակումների մասին
ԱՄՆ-ը երբեք այն կասկածի տակ չի դրել, սակայն Դոնալդ Թրամփի նախագահության օրոք ամեն ինչ փոխվեց։ Սպիտակ տան տերը փորձում է հարմարեցնել պայմանագրերը ժամանակակից իրողությանը, ու սպառազինությունների մրցավազքի հեռանկարը նրան չի վախեցնում։
Միջին ու փոքր հեռահարության հրթիռների ոչնչացման մասին պայմանագրից 2019-ի օգոստոսին դուրս գալու որոշումը ԱՄՆ-ը պարզաբանեց Ռուսաստանից ունեցած դժգոհություններով, որոնցից գլխավորն այն էր, որ Մոսկվան իբր փաստաթղթով արգելված հրթիռ է փորձարկել։ Ամերիկացիները, սակայն, բավարար ապացույցներ չներկայացրին։
Ոչ պաշտոնական զրույցներում ամերիկացիները խոստովանում էին, որ իրականում խնդիրը Մոսկվայի գործողությունները չէին։ Պենտագոնը կասկածել էր, որ Չինաստանը փոքր ու միջին հեռահարության հրթիռներ է ստեղծում ու պահանջել էր, որ չինական իշխանությունը միանա ռազմավարական զենքի մասին բանակցություններին։ Պեկինն անտեսել էր այդ ցանկությունը։
2020 թվականի մայիսին ԱՄՆ-ը դուրս եկավ Բաց երկնքի մասին պայմանագրից ու նորից մեղադրեց Մոսկվային, թե իբր ռուսները խոչընդոտում են տեսչական թռիչքներին։ Ռուսաստանի պաշտպանության նախարարությունը հերքեց դա։ Գերատեսչությունում կարծում են, որ ամերիկացիները պարզապես մտադիր են ավելի ակտիվ կերպով յուրացնել տիեզերքը, իսկ Բաց երկնքի մասին պայմանագիրը կապում էր նրանք ձեռքերը։
«Լավ առաջարկ»
Ամեն դեպքում քննարկումներ սկսվեցին, ու ամերիկացիները հերթական պայմանները դրեցին։
«ԱՄՆ-ը պահանջում է թեմայի մեջ ներառել նորագույն ռուսական զենքերը, ինչը նշանակում է թակել բաց դուռը», - նշում է ռուսական կողմը։
Հանդիպումների երկրորդ փուլն ավարտվեց սեպտեմբերին՝ առանց առաջխաղացումների։ ԱՄՆ-ը նոր պահանջ ունի՝ լրացուցիչ շրջանակային համաձայնագրեր ընդունել և դրանց մեջ ներառել ոչ միայն ռազմավարական, այլև մարտավարական միջուկային զինանոցները։
Միակ զիջումն այն է, որ Վաշինգտոնը համաձայնվել է առայժմ սպասել Չինաստանին բանակցային գործընթացում ներառելու հարցում։
Պատրա՞ստ է արդյոք ԱՊՀ երկրների ՀՕՊ միացյալ համակարգը դիմակայել ՆԱՏՕ–ի սադրանքներին
«Մենք Ռուսաստանին լավ առաջարկ ենք արել», - ասել է սպառազինությունների վերահսկողության գծով ԱՄՆ-ի ներկայացուցիչ Մարշալ Բիլինգսլին։
ՌԴ արտգործնախարարությունում տեղեկացրել են, որ Մոսկվան միայն ներկայիս տեսքով կերկարաձգի պայմանագիրը։
«Արտոնություններ հետևից ընկած ԱՄՆ-ը»
«Այլընտրանքները շատ չեն․ կա՛մ առանց փոփոխությունների երկարաձգել պայմանագիրը, կա՛մ վերջնականապես հրաժարվել դրանից» - կարծում է զենքի վերահսկողության գծով մասնագետ Եվգենի Մյասնիկովը։
Նրա խոսքով՝ նախկինում դժվար էր վերահսկել միմյանց գործողությունները, կողմերը ելնում էին վատագույն սցենարից, ինչն ավելացնում էր լարվածությունը։
«Եթե համակարգը փլուզվի, անցյալի կրկնության վտանգը կմեծանա» - զգուշացնում է փորձագետը։
Նոր տեխնոլոգիաների ու միջազգային անվտանգության ՊԻՐ ծրագրի տնօրեն Վադիմ Կոզյուլինը չի կասկածում՝ պայմանագիրը կերկարաձգվի։ Նա ԱՄՆ-ի պահանջները գնահատում է որպես խաղադրույքները բարձրացնելու փորձ։
«Թրամփն իր ոճի մեջ է․ պայմանագիր կնքելուց առաջ փորձում է ավելի շատ առավելություններ ստանալ։ Սակայն ժամանակ գրեթե չի մնացել, ու ամերիկացիները կերկարացնեն պայմանագիրը։ Նոր պայմանները հետագա քննարկումների առարկա են։ Հատկապես, որ Ռուսաստանը մարտավարական միջուկային զինանոցի ու Եվրոպայում ամերիկյան զենքի վերաբերյալ առաջարկներ ունի», - կարծում է փորձագետը։
Նրա խոսքով՝ եթե Վաշինգտոնը համաձայնի երկխոսության գնալ, հետագայում դրան կարելի է մասնակից դարձնել Չինաստանին, Ֆրանսիային, Մեծ Բրիտանիային, Հնդկաստանին ու Պակիստանին․ այն պետություններին, որոնք միջուկային զենք ունեն։
