Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիական ինստիտուտի միջուկային ֆիզիկայի ու ինժեներիայի դասախոս Արեգ Դանաղուլյանը կարծում է, որ Հայաստանին ատոմային ռումբ հարկավոր չէ։ Ինչո՞ւ։ Նրա պարզաբանմամբ՝ եթե Հայաստանը միջուկային զենքը ստեղծի, նույնը կանեն Թուրքիան ու Ադրբեջանը, ինչը մեղմ ասած կարող է վատ հետևանքներ ունենալ։
Բայց արդյո՞ք Հայաստանը կարող է ռումբ պատրաստել։ Եթե խոսենք մտավոր ներուժի մասին, ապա մենք բավականին բարձրակարգ ֆիզիկոս գիտնականներ ունենք, իսկ ահա ֆինանսների հետ խնդիրներ կան։ Լուրջ խոչընդոտներ կան նաև Երևանը «միջուկային ակումբում» ներգրավելու ճանապարհին։ Երբ երկիրը չորս հարևան պետություններից երկուսի հետ լարված հարաբերությունների մեջ է, «հարցը կտրականապես լուծելու» գայթակղությունը շատ մեծ է։ Բանն այն է, որ փոխադարձ ոչնչացումն անպայման կհանգեցնի համաշխարհայինն աղետի, իսկ դա ոչ ոք չի ուզում։
Այսպես կոչված «միջուկային ակումբի» կազմում են ԱՄՆ-ն, Մեծ Բրիտանիան․ Ֆրանսիան, Չինաստանը, Ռուսաստանը։ Ատոմային ռումբ ունենալու հիմնական պատճառն այն է, որ «այդ երկրները չեն վստահում միմյանց ոչ թե այն պատճառով, որ զինված են, այլ զինված են, քանի որ չենք վստահում միմյանց»։
Երկրները, որոնք ակումբից դուրս ունեն «գլխավոր ռումբը» չեն կարող համարվել ակումբի լեգիտիմ անդամ, քանի որ իրենց միջուկային սարքերը ստեղծել ու պայթեցրել են 1967 թվականի հունվարի 1-ից՝ այսինքն՝ «Միջուկային զենքը չտարածելու մասին պայմանագիրը» ստորագրելուց հետո։
ԱՄՆ–ի սուպերզենքը կիրառվել է սեփական ժողովրդի դեմ. ի՞նչ է տեղի ունեցել
Վերադառնանք Հայաստանի՝ Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ հարաբերություններին, որոնք հիշեցնում են Հնդկաստանի ու հարևան Պակիստանի «բարեկամությունը» ։ Հնդկաստանի նախկին վարչապետ, հանգուցյալ Աթալա Բիհարի Վաջպային մի անգամ ասել է․ «Եթե նրանք կարծում են, որ մենք սպասելու ենք, երբ են իրենք ռումբ գցելու ու հանգիստ նայելու պատճառած ավերածություններին, ապա չարաչար սխալվում են»։
Խոսքը պակիստանցիների մասին է։ Դա ասվել է 2000 թվականին։ Ռումբի առաջին փորձարկումները հնդիկներն անցկացրել են դեռ 1974 թվականի մայիսին։
«Հնդիկ պաշտոնյաներն ու քաղաքական գործիչները միջազգային հարթակներում կտրականապես հերքում էին այն, ինչի մասին վաղուց խոսում էին Դելիի շուկաներում», - գրում է Պրիմակովի անվան Համաշխարհային տնտեսության և միջազգային հարաբերությունների ինստիտուտի աշխատակից Ալեքսեյ Կուպրիյանովը «Պրոֆիլ» ամսագրում։
Հետաքրքրական են «Ժպտացող Բուդդա» գերգաղտնի ծրագրի իրականացման մանրամասները։ Հենց այդ մասին էին շշուկներ տարածվում ոչ միայն Դելիի շուկաներում, այլև Հնդկաստանի մարդաշատ վայրերում։
Հնդկաստանի նահանգներից մեկում գտնվող զորավարժարանում իբր թե ինժեներային գունդ էր տեղակայված, քաղաքացիական անձիք, ու առաջին հերթին ֆիզիկոսները, կարող էին այցելել այնտեղ միայն զինվորների ու սպաների տեսքով՝ նրանց համապատասխան զինվորական համազգեստ էր տրամադրվում։
Ամերիկյան արբանյակներին խաբելու համար մալուխները գիշերներն էին աշխատացնում, իսկ առավոտյան նույն տեղն էին վերադարձնում ժամանակավորապես հանած բուսականությունն ու ավազից գեղարվեստական բլուրներ պատրաստում։
Իսրայելի, Մեծ Բրիտանիայի և Ֆրանսիայի դավադրությունը. ինչպես աշխարհը խուսափեց մեծ վտանգից
Զորավարժարանում լրագրողների ու այլ հետաքրքրասերների ներկայության մասին խոսք անգամ լինել չէր կարող։ Այնուամենայնիվ, դա չհաջողվեց թաքցնել։
Իսկ մեր օրերում առավել ևս չի հաջողվի։ Փոքրիկ Հայաստանում նման զորավարժարան ստեղծելը ոչ միայն դժվար, այլև անհնար կլինի։
Բայց ենթադրենք․․․ Գաղտնի սարքել են, մի ձև փորձարկել են ռումբը և մի տեղ պահել։ Բա հետո՞։
Հետո ամենայն հավանականությամբ կլինի այնպես, ինչպես Պակիստանում, որը միջուկային զենք ունի, բայց նրան չեն ընդունում միջուկային տերությունների ակումբ։ Խելքը բավարար է ռումբն ըստ նշանակության չօգտագործելու համար։ Բայց ի՞նչ կապ ունեն տերևները, խոտն ու սովը։
Պակիստանի վարչապետ Բհուտտոն պարզաբանում էր․ «Եթե Հնդկաստանը ռումբ է ստեղծում, մենք թեկուզ հազար տարի տերև ու խոտ կուտենք, նույնիսկ սոված կմնանք, բայց մենք նույնպես կստանանք այն։ Եթե քրիստոնյաները ռումբ ունեն, հրեաները ռումբ ունեն, հիմա հինդուիստները ռումբ ունեն, ինչու՞ մուսուլմանները չեն կարող իրենց սեփական ռումբն ունենալ»։
Հազար տարի սպասելու կարիք չեղավ․ Պակիստանն արդեն ունի այն։ Իսկ ի՞նչ ստացավ աշխարհը, հերթական գլխացավանքից բացի։ Ատոմային ռումբի կիրառությամբ Երրորդ համաշխարհային պատերազմի դեպքում անխուսափելիորեն ավելի քան 200 միլիոն մարդ կմահանա, ջերմաստիճանը 20 աստիճանով կնվազի, գյուղատնտեսության վերջը կգա, և մարդիկ, իրոք, ստիպված կլինեն խոտ ու տերև ուտել։ Էլ ի՞նչ պիտի լինի, եթե միայն մեկ սուզանավը կրում է Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ պայթեցրած բոլոր ռումբերի ընդհանուր հզորությունից 48 անգամ ավելի հզոր միջուկային ռումբ։
Ինչ տեղի կունենա ջերմամիջուկային ռումբի հետ, եթե F-35-ի պոչի մասը թռիչքի սկզբում պոկվի
Հայաստանը ծովային տարածքներ չունի, միայն Սևանա լիճն է, որի տարածքում Կենտրոնական հետախուզական վարչության (ԿՀՎ) պնդմամբ (նախորդ դարի 50-ականներին), պատերազմից հետո խորհրդային առաջին ատոմային ռումբի արտադրության համար գաղտնի գործարան է կառուցվել։ Տեղեկությունը, սակայն, հաստատված չէ։
Փոխարենը Հայաստանում գտնվող Մեծամոր քաղաքում 1977 թվականին կառուցվել է Հայկական ատոմային էլեկտրակայանը, իրողություն, որը մեկնաբանության կարիք չունի։
