Տոմսավաճառն էլ անպայման գեր կին պիտի լիներ։ Շատ գեր։ Ու բոլորին բոթելով, հրմշտելով ինչ-որ կերպ կարողանում էր հետևից հասնել մինչև առաջին դուռը։ Կային նաև ստեղծագործ տոմսավաճառներ։ Մեկին մինչև հիմա հիշում եմ՝ կարծեմ 9 համարի տրոլեյբուսում էր աշխատում, որով սովորաբար դպրոց էի գնում։ Ամեն կանգառում ասում էր. «Քաղաքացի երևանցի, բարձրացի, տոմս ստացի, առաջ անցի…»…
Հետո սկսվեցին ավելի վատ ժամանակներ՝ չեմ ուզում մանրամասն վերհիշել, թե ինչպես էինք ազգովի տրոլեյբուս հրում կամ կախվում տրամվայի ետնամասից։ Վատ ժամանակներն ավարտվեցին, ամեն ինչ վերականգնվեց՝ լույսը, ջուրը, գազը, խայտառակ վիճակում մնաց միայն մի բան՝ Երևանի քաղաքային տրանսպորտը։ Մոտ երկու տարի առաջ հայտարարվեց՝ մի քանի ամսից կունենանք տրանսպորտային բոլորովին նոր համակարգ՝ 18 մետրանոց ավտոբուսներ, երթուղայինների իսպառ վերացում, կանգառների թվի ավելացում, երթուղիների կրճատում և այլն։ Անցավ ևս երկու տարի։ Այժմ խոսվում է 100 փոքր ավտոբուսներ գնելու մասին։ Եթե դրանց մեջ գոնե ծալապատիկ չենք կանգնելու, էլի շնորհակալ ենք։
Բայց հասարակ քաղաքացուն ամենից շատ գլխավոր հարցն է հետաքրքրում՝ բա գրպանի վրա դա ինչպես է ազդելու, չլինի, թե այս ամենի նպատակն այն է, որ ուղևորավարձը բարձրացնեք։ Դե մենք, իհարկե, նաև կասկածամիտ ժողովուրդ ենք, իշխանություններն էլ դրան նպաստում են՝ շատ քիչ բան են ասում վճարման կարգի մասին։ Իսկ վճարման կարգը աշխարհի տարբեր քաղաքներում խիստ տարբեր է։ Օրինակ՝ Պրահայի մետրոյում, համենայնդեպս, երբ ապրում էի այդ քաղաքում, կարգն այսպիսին էր՝ հանգիստ կարող ես մտնել, ոչ մի բացվող-փակվող հարմարանք չկա ու տեսականորեն կարող ես ժամերով երթևեկել առանց որևէ կոպեկ վճարելու։ Այսինքն՝ այնտեղ ամեն ինչ հիմնված է վստահության ու նաև քո անձնական պատասխանատվության վրա, որովհետև, ի վերջո, կարող ես բռնվել՝ հսկիչներ կան՝ բախտդ կբերի չես հանդիպի, բայց եթե բախտդ չբերի ու հանդիպես՝ խոշոր տուգանք կմուծես ու, ինչպես ժողովուրդն է ասում՝ գլխիդ կտաս՝ լավ, ինչու հիմարություն արեցի ու տոմս չգնեցի։
Ինչ կտան նոր ներկրվող ավտոբուսները երևանցիներին ու ինչպես կազդեն սակագնի վրա
Սակայն չեմ կարծում, որ մեզ մոտ այս չեխական մոդելն է գործելու, որովհետև գոնե նախորդ իշխանություններն ակնարկում էին, որ վճարումը էլեկտրոնային համակարգով է լինելու։ Այդ էլեկտրոնային համակարգի տարբերակներից մեկին մի քանի տարի առաջ ծանոթացա Ավստրալիայի ամենամեծ քաղաքում։ Ուրեմն՝ յուրաքանչյուր սիդնեյցի ունի քարտ՝ դա կարող եք ձեռք բերել ամեն տեղ՝ խանութներում, կրպակներում, հատուկ գրասենյակներում։ Քարտն արժե տասից մինչև հարյուր դոլար, բայց դա այնքան էլ մեծ նշանակություն չունի, որովհետև այդ քարտն ընդամենը մի անգամ եք ձեռք բերում և հետո անընդհատ վերալիցքավորում եք՝ հենց որ ձեր տասը դոլարը սպառվեց, նոր փող եք նստեցնում։
Բարձրանում եք ավտոբուս, էնտեղ հարմարանք կա, քարտը հպում եք այդ հարմարանքին և ինքը ֆիքսում է, թե դուք որ կանգառում եք նստել, հետո ավտոբուսից դուրս գալուց կրկին հպում եք քարտը այդ հարմարանքին և ինքը մեխանիկորեն հանում է ձեր քարտից ինչ-որ գումար՝ նայած թե քանի կանգառ եք գնացել։ Բայց կա մեկ օրվա համար նախատեսված շատ հստակ գումարային սահման, առաստաղ՝ օրական որքան էլ երթևեկեք, հենց որ այդ շեմին հասավ, ձեզնից այլևս գումար չի գանձվելու։ Կիրակի օրերին այդ սահմանը ընդհանրապես նվազագույն է՝ այսինքն՝ մտաք ավտոբուս, ձեզնից գանձեցին այնքան, որքան նախատեսված է ընդամենը մեկ կանգառի համար, դրանից հետո կարող եք փոխել տրանսպորտը, մետրո նստել, հետո տրամվայ՝ ձեզնից այլևս ոչինչ չի գանձվելու։ Այսինքն՝ այս համակարգը ձեզ նաև խթանում է՝ ասում է՝ կիրակի մի նստեք տանը, ճանապարհորդեք, դա գրեթե անվճար է։ Էլ չեմ ասում, որ հսկայական զեղչեր կան ուսանողների և թոշակառուների համար։ Կունենանք արդյոք նման համակարգ։ Ուզում եմ հավատալ։
