Հայաստանի 1000 խոշոր հարկատուները միասին 2020 թ-ի առաջին կիսամյակում 18 մլրդ 356 մլն դրամ պակաս գումար են վճարել պետական բյուջե, քան 2019թ-ի նույն ժամանակահատվածում: «Պոլիտէկոնոմիա» հետազոտական ինստիտուտի տնտեսական մեկնաբան Արա Գալոյանն ուսումնասիրել է ՊԵԿ-ի հրապարակած ցուցակն ու որոշ հետևություններ արել: Այսպես, օրինակ, պարզվում, է, որ այս տարի ավելի քիչ հարկ են վճարել բանկերը:
«Բանկերը սկսել են ավելի զգուշավոր գործել, հատկապես՝ մանր ու միջին բիզնեսի վարկավորման հարցում: Խոշորների համար ամեն ինչ շատ ավելի հեշտ է: Բայց ակնհայտ է, որ կորոնավիրուսով պայմանավորված այս վիճակից հատկապես տուժեցին հենց մանր ու միջին բիզնեսը»,- Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում ասաց Գալոյանը:
Որպես օրինակ՝ 2019 թ-ին բանկերից ամենախոշոր հարկատուն՝ «Ամերիաբանկը», 11-րդ տեղում էր, այս տարի՝ 19-րդ: Անցած տարվա 5.137 մլրդ դրամի փոխարեն բանկն այս տարի 3.3 մլրդ դրամ հարկ է վճարել:
«Սա նշանակում է, որ բանկերի եկամուտները երկրում պակասում են»,- եզրակացնում է տնտեսագետը:
Կապի օպերատորների ոլորտում ևս տեղաշարժեր կան: Թեև «Վեոն Արմենիան» անցած տարվա 24-րդ տեղից այս տարի բարձրացել է 15-րդ հորիզոնական, բայց վճարած հարկերը նվազել են 1 մլրդ-ով: «Յուքոմն» էլ այս տարի 17-րդ տեղում է` անցած տարվա 14-ի փոխարեն:
««Յուքոմն» իսկապես ցնցումների մեջ է, և հարկերի մուծումն էլ պակասել է: Բայց որքան ես գիտեմ, Հայաստանում ոչ ոք չի հրաժարվում ո՛չ հեռախոսային կապից, ո՛չ հեռուսատաալիքներից, ո՛չ համացանցից, ո՛չ այդ ընկերությունների մատուցած այլ ծառայություներից: Ես համենայնդեպս նման բան չեմ լսել: Այստեղ երևի ուրիշ խնդիր է՝ ստվերային, որն ավելի մանրամասն ուսումնասիրության կարիք ունի»,- ասաց Գալոյանը:
«Հայաստանի էլեկտրական ցանցերն» այս տարի 6.9 մլրդ դրամի հարկ է վճարել` 2019թ-ի 7.8 մլրդ-ի փոխարեն: Մինչդեռ Գալոյանը հիշեցնում է, որ կառավարության հայտարարության համաձայն` Հայաստանում էլեկտրաէներգիայի սպառումն այս տարվա ցուցանիշներով ավելացել է:
ՀԱԷԿ-ն անցած տարվա առաջին կիսամյակում 6-րդ հարկատուն էր՝ 7.8 մլրդ դրամ հարկային վճարումներով, այս տարի 12-րդն է՝ 4.6 մլրդ դրամի վճարումներով:
Հետաքրքրական մի փաստ ևս. 2018թ-ին ստեղծված և «Ավտոներկրող-10» անունով գրանցված ՍՊԸ-ն, որը երկու տարի շարունակ զբաղվել է արտերկրից ավտոմեքենաների ներկրմամբ ու անցյալ տարի արդեն Հայաստանի 20րդ խոշոր հարկատուն էր՝ 3.5 մլրդ դրամ մուծումով, այս տարվա ցուցակում ընդհանրապես գոյություն չունի:
«Ավտոներկրումներն ավարտված են՝ իրենց դրական ու բացասական հետևանքներով: Այս տարվանից այս ոլորտն արդեն փակված է»,- արձանագրեց մեր զրուցակիցը:
Փոխարենը բավական լավ դիրքերում են մնացել Հայաստանի ծխախոտային բիզնեսի ներկայացուցիչները: «Գրանտ տոբակոն» այս տարվա առաջին կիսամյակի տվյալներով` Հայաստանի թիվ մեկ հարկատուն է՝ 26. 339 մլրդ հարկերով: Անցյալ տարի թեև ավելի շատ էր վճարել՝ 28. 281 մլրդ, բայց երկրորդ տեղում էր: Նրա մրցակիցները՝ «ԻՆՏԵՐՆԵՅՇՆԼ ՄԱՍԻՍ ՏԱԲԱԿ»-ն ու «ՖԻԼԻՊ ՄՈՐՐԻՍ ԱՐՄԵՆԻԱ»-ն համապատասխանաբար 6-րդ և 8-րդ տեղերում են՝ 9. 571 և 6.946 մլրդ դրամի վճարումներով: Ընդ որում` նրանց վճարած հարկերը նախորդ տարվա համեմատ թեև ոչ շատ, բայց որոշ չափով անգամ ավելացել են: Հետաքրքական է, բայց այստեղ Արա Գալոյանը ոչ միայն տնտեսական պատճառներ է տեսնում:
«Որքան էլ ամբողջ աշխարհում փորձեն պայքարել ծխախոտի դեմ, այնուամենայնիվ դրա սպառումը բավական կայուն, լուրջ ծավալներ ունի: Ավելին՝ այսպիսի հոգեբանական ծանր իրավիճակը, ինչպիսին համավարակն է, կարող է նույնիսկ նպաստել ծխախոտի սպառման աճին: Հետևաբար մեր և՛ ներմուծող, և՛ արտադրող ընկերությունները, դատելով վճարած հարկերից, այնքան էլ վատ վիճակում չեն»,- ասաց Գալոյանը:
Կորոնավիրուսն ամենամեծ հարվածը թերևս հասցրել է զբոսաշրջության ու հյուրանոցային բիզնեսին, և ծխելն այստեղ հազիվ թե փրկի:
Եթե նախորդ տարիներին խոշոր հարկատուների ցուցակում այս ոլորտի ընկերությունները բավական շատ էին, ապա այս տարի մնացել են միայն ամենախոշորները:
«ԱՐՄԵՆԻԱ» ՀՅՈՒՐԱՆՈՑԱՅԻՆ ՀԱՄԱԼԻՐն այս տարի ցուցակի 321 տեղում է՝ նախորդ տարվա 206-ի փոխարեն ու վճարել է 267.946 մլն դրամի հարկ՝ 427.556-ի փոխարեն, «ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ ՀՈԹԵԼ»-ը 685-րդ տեղում է՝ նախորդ տարվա 549 մլն-ի փոխարեն: Վճարել է 116.812 մլն դրամ՝ 152.234-ի փոխարեն, «ԵՐԵՎԱՆՏՐԱՆՍ» հյուրանոցը 718-րդն է՝ 110. 564 մլն հարկային մուտքերով: Նախորդ տարի 730-րդն էր՝ 112.552 մլն դրամով:
Իսկ «ԷՐԵԲՈՒՆԻ-ՊԼԱԶԱ»-ն, որ նախորդ տարի 929 հորիզոնականում էր ու 80.904 մլն դրամ գումար էր վճարել բյուջե, այս տարի ցուցակում ընդհանրապես չկա:
Ինչ վերաբերում է ՀՀ խոշոր հարկատուների ցանկը գլխավորող առաջին եռյակին, այն անցյալ տարվա համեմատ անփոփոխ է, փոխվել են միայն տեղերը: Առաջին տեղում, ինչպես արդեն ասացինք, «Գրանդ տոբակոն» է, երկրորդում՝ «Գազպրոմ Արմենիան», երրորդում՝ «Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատը»: 2019-ին առաջին տեղում «Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատն» էր, երկրորդում՝ «Գրանդ տոբակոն», երրորդում՝ «Գազպրոմ Արմենիան»: Նրանց վճարած հարկերն այս տարվա առաջին կիսամյակում շուրջ 10 մլրդ դրամով զիջում են նախորդ տարվա ցուցանիշին:
Գալոյանի դիտարկմամբ` եռյակը կայուն է ու դեռ երկար կմնա հարկատուների ցուցակի առաջատարի դիրքերում, քանի որ հանքարդյունաբերությունն ու ծխախոտի արտադրությունը Հայաստանում զարգացող ոլորտներ են, իսկ գազի ոլորտը՝ բնական մենաշնորհ:
Հետաքրքական մի դիտարկում ևս. բացի խոշոր ընկերություններից, Հայաստանի խոշոր հարկատուների ցանկում իրենց մնայուն դիրքն ունեն նաև հայաստանյան խոշոր բուհերը: Օրինակ` Երևանի Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանն այս տարի 1.2 մլրդ դրամի հարկեր է մուծել՝ 2019-ի 1.377 մլրդ-ի դիմաց, Երևանի պետական համալսարանը՝ 1.146 մլրդ դրամ՝ 2019-ի 1.356-ի դիմաց:
Սա, ըստ Գալոյանի, փաստում է, որ կրթական ոլորտը տնտեսական տարբեր գործոններից չի տուժում, և ուսանողների թիվը Հայաստանում այս տարի ևս չի նվազել:
Հիշեցնենք` ամփոփելով 2020թ-ի առաջին կիսամյակի հարկային մուտքերը` ՀՀ ՊԵԿ-ը հայտարարել էր, որ չնայած կորոնավիրուսի համավարակով պայմանավորված ճգնաժամին, 2020 թ-ի հունվար-հունիս ամիսներին, կարողացել է ապահովել ՀՀ վերանայված պետբյուջեով նախատեսված հարկային եկամուտները՝ հավաքագրելով 680.3 մլրդ դրամ:
ՊԵԿ-ը հայտնել էր նաև, որ ավտոտրանսպորտային միջոցների ներկրման գծով մաքսային մուտքերը 2019թ-ին կազմել են շուրջ 25 մլրդ դրամ, այս տարի՝ 0:
