Վրաստանի և Ռուսաստանի միջև փչացած հարաբերությունների համար Հայաստանում կարող են ուրախանալ միայն նրանք, ովքեր չեն սիրում ո՛չ Ռուսաստանը, ո՛չ Վրաստանը, ո՛չ Հայաստանը։ Նմանները կան, թեև շատ քիչ են։
«Այստեղ օդն ուրիշ է». ինչպես վրացին սիրեց Հայաստանն ու Արցախը, իսկ մյուսները տուն գտան
Բանը միայն այն չէ, որ զուտ տրամաբանորեն` այսօր հայերը հայտնվել են իրավիճակում, երբ առանց Վրաստանի չի լինի։ Հարցի էությունն այն է, որ նախկինում էլ ժողովուրդները կիսել են ոչ թե հողը, այլ հացը. թող որ լավագույն հացը վրացիները համարեն պուրին, իսկ հայերը` լավաշը։ Երևանի ջրի մասին, որը երկրորդն է աշխարհում Սան Ֆրանցիսկոյից հետո, կլռենք, որովհետև մտքում միանգամից ծագում է «Բորժոմիի» շիշը։
Էլ ինչ կա՞։ Այն, որ եթե հայ է, գրագետ է, անձնական շփման մեջ` քաղաքավարի, բայց մի քանի հայերը միասին արդեն վտանգավոր են, կարող են աչք դնել ուրիշների հողերի վրա (վրացիները` հայերի մասին)։
Յուրաքանչյուր վրացի իրեն այնպես է պահում, կարծես ամբողջ կյանքում բեմի վրա է։ Ակնհայտ կոպիտ, բայց իրականում ուրախ և զիջող մարդիկ են, ավելի շատ ուրախանում են, քան աշխատում (հայերը` վրացիների մասին)։
Հասկանալի է` կարծրատիպային է, մակերեսային։ Հետաքրքիր նրբություն. ով է ումից լավը` հաճախ պարզել են ռուսական կինոստուդիաների նկարահանման հրապարակներում։
Ահա, էկրան է բարձրացել «Զինվորի հայրը», որտեղ Սերգո Զաքարիձեն` հայրը, ասում է խաղողի վազը ճզմած տանկիստին. «Դա դու չես տնկել, դուք չես մշակել, դու միայն խաղող ուտել ես սիրում։ Այդքան երիտասարդ ես, դեռ ոչ մի ծառ չես տնկել, բայց այգին ես փչացնում»։
Տանկիստը ռուս է, այգին գերմանական է, զինվորի հայրը վրացի է, իսկ Սերգո Զաքարիաձեն Լենինյան մրցանակը ստացել է Մոսկվայից։
Ասում են` ֆրանսերենը սիրո լեզու է, անգլերենը` բիզնեսի, գերմաներենը` պատերազմի, իսկ վրացերե՞նը... Ստացվում է, որ ընկերության։ Բայց առանց ռուսերենի` առկախված են մնում ինչպես վրացերենը, այնպես էլ հայերենը։ Պատկերացրեք` Միմինոն (Վախթանգ Կիկաբիձե) և Ֆրունզիկ Մկրտչյանը Ռուբիկ Խաչատրյանի դերում խոսեին ոչ թե բոլորի համար հասկանալի ռուսերենով, այլ յուրաքանչյուրն իր լեզվով։
Իսկ բոլորի կողմից սիրված Բուբան (Վախթանգ Կիկաբիձե) երգեր բացառապես վրացերենով` երես թեքելով Ալեքսեյ Հեքիմյանի երգերից` էլ չասած ռուս կոմպոզիտորների մասին։ Դա ո՞ւմ էր ուրախացնելու։
Ինչ վերաբերում է ուրախությանը և հաճույքներին` բոլոր արձակուրդներին և տոներին պրոֆեսոր Էդուարդ Մարկարովը` իմ ուսանողական ընկերներից մեկը, գնում էր իր հայրենի Թբիլիսի և Երևան վերադառնալիս ասում էր. «Եթե ճշմարտությունը գինու մեջ է, ապա ամենից առաջ` վրացական։ Ահա ձեզ Խվանչկարա, Կինձմարաուլի, Մուկուզանի, խմե՛ք»։ Լավն էր։ Իսկ սեղանի շուրջ հնչում էր` «ջան», «գենացվալե», «գամարջոբա», «շնորհակալություն»։ Համերաշխ էր։
Վերջերս «FinExpertiza» վերլուծական ծառայությունը հաղորդել է, որ թանկարժեք քարերը և մետաղները Ռուսաստան ներկրելու առաջատար է դարձել Հայաստանը։ Հաճելի է լսել։ Ավելի հաճելի էր իմանալ, թե Մոսկվայում և Ռուսաստանում քանի հայ են իրենց գործում բարձունքներ նվաճել։ Ակադեմիկոս, հերոս, ծովագնաց, հյուսն...
Այսօր, ցավոք, դա ավելի բարդ է ոչ թե այն պատճառով, որ տաղանդները քչացել են։ Ոչ, ուղղակի բոլոր մարդկանց սկսել են բաժանել յուրայինների և օտարների։
Նույն Վախթանգ Կիկաբիձեն հրաժարվել է բոլոր ոչ վրացական պարգևներից և կոչումներից, սկզբունքորեն չի մեկնում Մոսկվա։ Ի՞նչ է, նա Ռուսաստանի համար այլևս յուրային չէ՞։ Չգիտեմ, բայց հավանաբար դեռ օտար էլ չէ։
Իսկ ակադեմիկոս Յուրի Հովհաննիսյա՞նը, ում անունով Մենդելեևի աղյուսակում քիմիական տարր են կոչել, կամ Արմեն Ջիգարխանյա՞նը, որին ներկայացնելու կարիք չկա։ Ինչպե՞ս հասնել դրան։
Ինչպես իմ հարազատ Սոնյա մորաքույրը։ Հայուհի, որը շատ էր ուզում, որ մենք սիրահարվեինք Թբիլիսիին և հաստատուն և ամենապարզ ճանապարհով գնում էր դեպի իր նպատակը։ Այնպես էր անում, որ Թբիլիսի ասելիս մեր «լոզերը գնար»։ Ստացվում էր։ Երեխաներին` պաղպաղակ և կարկանդակներ` Լագիձե ջրերով, մեծասահակներին` խաչապուրի, ջոնջոլի, սացիվի, խինկալի...
Այնուհետև մանրամասնորեն մտածված մշակութային ծրագիր. Սուխիշվիլի–Ռամիշվիլի պարային համույթ, այցելություն օպերային թատրոն, այնուհետև Գրիբոյեդովի անվան ռուսական թատրոն և իհարկե ֆուտբոլ, երբ երկրպագելով «Դինամոյին»` Սոնյա մորաքույրը սուլում էր, հյութեղ վրացական բառապաշարով արտահայտում իր վերաբերմունքը մրցավարի հանդեպ։ Նրբանկատ Սոնյա մորաքույրը Երևանի «Արարատի» մասնակցությամբ խաղերին չէր գնում, իսկ թե ում էր երկրպագում հոգու խորքում, գաղտնիք մնաց։
«Միմինոյի» մեջ Դիլիջանի ջրի մասին դրվագն ամենևին էլ հայի մտածածը չէ
Տարիներ են անցել, Սոնյա մորաքույրը վաղուց արդեն չկա, իսկ Թբիլիսիի հանդեպ սերը մնացել է։ Հավանաբար, Վրաստանին կարելի էր նաև ինքնուրույն սիրահարվել, բայց Սոնյա մորաքրոջ հետ ավելի լավ էր ստացվում։ Ամուր և ընդմիշտ։
Հ.Գ. Հասկանալի պատճառներով հեղինակը շրջանցել է Հայաստանի մյուս հարևանին` Ադրբեջանին։ Փարիզում պատասխանելով բաքվեցի թղթակցի հարցին` Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը գրիչ չի գտել հարցերը գրելու համար, և այդ ժամանակ լրագրողը նրան է պարզել իր գրիչը։
«Սա Ձեզ նվեր Ադրբեջանից», – ասել է թղթակիցը։ Վարչապետը գրիչը վերցրել է, բայց հետո խնդրել է վերադարձնել։ Դժվար է ասել, թե երբ կգա նվերներ ընդունելու ժամանակը։
