ԵՐԵՎԱՆ, 29 օգոստոսի — Sputnik, Արմեն Հակոբյան. «Արևիկ» ազգային պարկում օգոստոսի 10-ից 14-ը մոլեգնած հրդեհը նման տարերային աղետներից մեր երկրի թույլ պաշտպանվածության հերթական դրսևորումներից մեկն է: Այսպես է կարծում «Զանգեզուր» կենսոլորտային համալիրի նախկին գլխավոր անտառագետ, Մեղրու անտառտնտեսության նախկին տնօրեն, անտառագետ-դենդրոլոգ Գևորգ Մարգարյանը, որը Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում խոսեց անտառային տարածքներում եղած հրդեհից հետո պատճառված վնասները մեղմելու մեխանիզմների մասին:
Մեր զրուցակցի կարծիքով` հրդեհներն ահազանգում են Հայաստանի պատկան մարմիններին, որ դեռևս ուշ չէ, և ժամանակն է արագացված մի շարք միջոցառումներ ու քայլեր կատարել, որպեսզի նախկին թերություններն ու բացթողումները չկրկնվեն:
«Այդ նպատակով անհրաժեշտ եմ համարում և առաջարկում եմ, նախ՝ հրդեհավտանգ ժամանակաշրջանում բոլոր անտառտնտեսություններում լրացուցիչ ժամանակավոր հրշեջ պահակների հաստիքներ ավելացնել: Կոնկրետ «Արևիկ» ազգային պարկի համար 20-30 հոգի է պետք»,- ընդգծեց Գևորգ Մարգարյանն ու շարունակեց առաջարկությունների շարքը:
«Պետք է կյանքի կոչել երկհերթ պահպանության գրաֆիկը: Կամ, օրինակ, Կապանում գրասենյակի համար թանկարժեք շենք գնելու փոխարեն այդ միջոցները հատկացնել անտառտնտեսությունների, ազգային պարկերի, արգելոցների համար ամենագնաց, ժամանակակից սարքավորումներով ապահովված «Ուրալ» կամ ԳԱԶ-66 հրշեջ մեքենաներ ձեռք բերելուն»:
Կարևոր է նաև հրդեհի ժամանակ տվյալ տարածաշրջանի մարզպետարանի և ԱԻՆ հրահանգով հիմնարկների աշխատակիցներին և ազգաբնակչությանն անմիջապես ոտքի հանել և ներգրավել հրդեհների մարման գործընթացում` նրանց ապահովելով համապատասխան աշխատանքային հագուստով, գործիքներով, սննդով, ջրով և այլ անհրաժեշտ պարագաներով:
Ու թող այրվի ամենը կապույտ բոցերի մեջ, թե՞ մեզ պետք են դեռ փրկարար ու հրշեջ. խնդիրներ` ծխի ներքո
Անտառագետը նշեց, որ պետք է ամիսը երկու անգամ կրթօջախներում, հիմնարկ-ձեռնարկություններում բնապահպանական հասարակական կազմակերպությունների միջոցով անտառների պահպանության ուսուցողական, խորհրդատվական, նախապատրաստական միջոցառումներ անցկացնել: Մեր զրուցակիցը կարևորեց նաև անտառամերձ համայնքների դպրոցներում նախկին դպրոցական անտառպետությունների վերականգնումը:
«Յուրաքանչյուր ստորաբաժանման ֆինանսատնտեսական պլանով պետք է նախատեսել տարեկան 30-40 կմ հակահրդեհային գոտիների խնամք և հակահրդեհային 5-10 կմ գոտիների ստեղծում: Լրացուցիչ ջրի բաքեր տեղադրել հրդեհավտանգ հատվածներում (հատկապես փշատերև գիհու, սոճու, կենու նոսրանտառների աղբյուրների տարածքում) և ջրի պաշարներ կուտակել:
Հակահրդեհային վտանգավոր գոտիների խոտածածկույթը վերացնելու նպատակով մասնակիորեն կիրառել հերբիցիդներ և ձեռք բերել դյուրակիր (շալակի) բենզամոտորային խոտհնձիչ, հող փորող մոտոբլոկներ, թեկուզ մինի-տրակտոր»,–ասում է Մարգարյանը:
Մոտ երեք տասնամյակի փորձառություն ունեցող մեր զրուցակցի գնահատմամբ` վատն այն է, որ վերջին հրդեհները անդառնալի կորուստներ են պատճառել հատկապես արևելյան գիհու դարավոր ծառուտներին, վնասն ուղղակի անգնահատելի է: Եթե նկատի ունենանք, որ գիհին շատ դանդաղ աճող ծառատեսակ է, ապա պարզ կդառնա, որ կորուստն արագ վերականգնել չի ստացվի, տարիներ ու տասնամյակներ են պահանջվում: Արժե հատուկ ընդգծել և արևելյան գիհու կարևորությունն ու գիհուտների նշանակությունը: Անտառագետ-դենդրոլոգը նշեց, որ գիհու մեկ հեկտար անտառը հնարավորություն ունի ֆիլտրել և ֆիտոցիդներով (վնասատու բակտերիաները ոչնչացնող ակտիվ նյութեր) հարստացնել մինչև 150-200 հազար բնակչությամբ ու քիմիական զարգացած արդյունաբերություն ունեցող քաղաքի օդը:
«Խոսրովի անտառ» արգելոցի հարակից տարածքում հրդեհ է. տեսանյութ
Լավ, ի՞նչ կարելի է անել: «Միայն պետական մակարդակով ձեռնարկվող քայլերի, լրացուցիչ դրամաշնորհների կամ այլ ֆինանսական հատկացումների միջոցով կարելի է մասնակի վերականգնել կորուստը, ինչը երկար տարիներ կպահանջի»,-ասաց Գևորգ Մարգարյանը: Մասնագետի խոսքով` այդ նպատակով անհրաժեշտ է հենց այս տարի աշնանն արդեն ֆինանսավորել «Զանգեզուր» կենսոլորտային համալիրին ու նաև հրդեհներից տուժած մյուս անտառային շրջանների կառույցներին և հանձնարարել հատուկ պահպանվող տարածքների աջակցման ծրագրի ղեկավարությանը, դիմել միջազգային կառույցների ներկայացուցիչներին՝ անհրաժեշտ ֆինանսական, նյութական օժանդակություն ցուցաբերելու համար։
«Այդ նպատակով առաջարկում եմ կազմակերպել տիպիկ տեղական ծառատեսակների սերմերի մթերում և հոկտեմբեր-նոյեմբեր ամիսներին սկսել նրանց ստրատիֆիկացիայի, բնական վերաճի օժանդակման, հողի նախապատրաստման աշխատանքները: Իսկ հրդեհից չվնասված, կենսունակ ծառերի պսակների ձևավորման նպատակով մասնակի էտ կատարել»,–խորհուրդ է տալիս մասնագետը:
Մարգարյանը կարծում է, որ տեղերում կամ Զանգեզուր կենսոլորտային համալիրի Սոսիների պուրակի տնկարանում ժամանակն է սկսել նոր տեխնոլոգիաներով, այդ թվում՝ թաղարային եղանակով աճեցվող սերմնաբուսակների և արագաճ տնկանյութի բազմացման գործընթացը:
Երբ զրույցի ընթացքում նկատեցի, թե այնպիսի տպավորություն է, որ պատասխանատու կառույցները ոչ միայն տեխնիկական հագեցվածության խնդիր ունեն, այլև մարդուժի, մասնագետների, Գևորգ Մարգարյանը նշեց. «Տեխնիկական հագեցվածությունը կախված է մեր երկրի կառույցների ղեկավարների մտածելակերպից, ինչպես նաև ֆինանսական վիճակից: Նման սահմանափակ ու սուղ միջոցներով հնարավոր չէ լիարժեք ամեն ինչով ապահովել: Եղածով պետք է բավարարվել: Բայց մարդուժի հարցը հարաբերական է: Ինքս համամիտ եմ այն թեզին, որ կադրերն են որոշում ամեն ինչ»:
Նրա խոսքով` բնապահպանության համակարգում արհեստավարժ մասնագետները շատ քիչ են: Մի մասը լճացել են, մի մասը չեն տիրապետում վիճակին, կամ ցածր աշխատավարձի պատճառով լավ չեն աշխատում: «Միաժամանակ, տարիների փորձը ցույց է տվել, և սա իմ անձնական տեսակետն է, որ ղեկավար այրերը, լինեն տնօրեն, թե նախարարության ներկայացուցիչ, երբեք չեն սիրել մասնագետներին, որովհետև մասնագետներն իրենցից լավ են պատկերացնում խնդիրները: Իսկ տարբեր գերատեսչական բաժինները, վարչությունները հաճախ ղեկավարում են պատահական մարդիկ»,–ասում է Մարգարյանը:
Անտառահատների բախտն այլևս չի բերի. Ստեփանավանի անտառում սենսորային սարքեր են դրվել
Մեր զրուցակցի կարծիքով` ժամանակն է հետ կանչել նախկին անտառագետներին, անկախ տարիքից կամ համատեղությամբ այլ տեղ աշխատելու հանգամանքից:
Եվ մի բան էլ, ինչպես նշում է Մարգարյանը, անտառները վերականգնելու և պահպանելու համար սրտացավություն, գաղափարական նվիրվածություն, նպատակասլացություն, ստեղծագործական ձգտումներ են անհրաժեշտ, իսկ պատկան մարմինների աշխատակիցների 80-85 տոկոսը այդ որակները չեն դրսևորում:
