ԵՐԵՎԱՆ, 2 օգոստոսի — Sputnik, Լաուրա Սարգսյան. Երևանն ունի բոլոր հնարավորությունները տարածաշրջանի առանցքային հանգույցը և Պարսից ծոց – Հյուսիսային տրանսպորտային միջանցք երթուղու կարևորագույն զարկերակներից մեկը դառնալու համար։
Սակայն դրա համար պետք է հնարավորինս կարճ ժամկետներում բարելավվել ենթակառուցվածքները, ավարտել «Հյուսիս-հարավ» ռազմավարական կարևորություն ունեցող ճանապարհի կառուցումը։ Սրանում վստահ են փորձագետները և՛ Հայաստանում, և՛ Վրաստանում։
Երեկ Իրանի Իսլամական Հանրապետության տրանսպորտի նախարարի տեղակալ Ադոլհաշեմ Հասանը Վրաստան էր այցելել։ Այցի շրջանանում կողմերը քննարկել են Պարսից ծոց – Հյուսիսային տրանսպորտային միջանցք տրանսպորտային հանգույցի համատեղ զարգացման նախագիծը։
Կողմերը, մասնավորապես, պայմանավորվել են զարգացման պլան մշակել։ Միաժամանակ դեռ անհայտ է` որ երկրով են Թեհրան ու Թբիլիսին մտադիր «կապել կամուրջները»։
Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում Վրաստանի միջազգային բեռնափոխադրողների ասոցիացիայի գլխավոր քարտուղար Գիա Ցիպուրիան ասաց, որ ամեն ինչ դեռ պայմանավորվածությունների փուլում է, ու ոչ մի կոնկրետ լոգիստիկան երթուղի դեռ չի մշակվել։ Ինչ վերաբերում է Հյուսիսային տրանսպորտային միջանցքի սահմաններին, ապա այդ հարցը ևս դեռ պարզ չէ։
Հայաստանը կարո՞ղ է դառնալ մաքուր ոսկու և պղնձի երկիր, կամ հազարավոր աշխատատեղերի նախագիծը
«Կա երեք ճանապարհ, որոնցով Իրանը կարող է կապ հաստատել Վրաստանի հետ ու միանալ Հյուսիսային տրանսպորտային միջանցքին` Հայաստանը, Թուրքիան ու Ադրբեջանը։ Որ երկիրն ավելի լավ ենթակառուցվածք, շարժական հսկիչ անցակետ, տարանցիկ փոխադրումների հարմար օրենսդրություն կառաջարկի, այն երկրի տարածքով էլ կգնան Թեհրանի բեռները», – ասաց Ցիպուրիան։
Մեծ նշանակություն ունի նաև սակագնային քաղաքականությունը։ Ամռան ընթացքում ավելի հեշտ է բեռները Հայաստանի միջոցով մատակարարել Իրան կամ Իրանից։ Ձմռանը այդ ճանապարհը «խոցելի» է դառնում։ Դեռևս որոշ բեռների համար ավելի համար է Ադրբեջանով ճանապարհը։
Տեսականորեն երթուղին կարող է լինել հետևյալը. ապրանքները Հնդկաստանի նավահանգիստներից կգան իրանական Բենդեր Աբաս նավահանգիստ, հետո ավտոմեքենայով Հայաստանի միջով կհասնեն Վրաստան, իսկ այնտեղից արդեն` Ռուսաստան (եթե Հյուսիսային միջանցքի սահմաններն այնտեղով անցնեն – խմբ)։
Եվս մեկ հնարավոր տարբերակ կա` Իրանը երկաթուղով բեռները կարող է մատակարարել Ադրբեջան, իսկ այնտեղից` Ռուսաստան։
Ցիպուրիայի խոսքով` այս պահին դժվար է ասել` երեք կողմերից որ մեկն ավելի ձեռնտու երթուղի կառաջարկի։
«Սաթի» լոգիստիկ ընկերության տնօրեն Մակար Առաքելյանն իր հերթին Sputnik Արմենիայի թղթակցի հետ զրուցում ասաց, որ Հայաստանը պետք է շտապի ավարտել «Հյուսիս – Հարավ» տրանսպորտային միջանցքի կառուցումը։
Փորձագետները բազմիցս ընդգծել են, որ այն կարող է ավելի կարևոր դարձնել Հայաստանի դերակատարությունը տարածաշրջանում ու Ադրբեջանին դուրս մղել «Պարսից ծոց – Սև ծով» խոշոր տրանսպորտային նախագծից։
«Հայաստանը տարանցիկ երկիր դարձնելը մեզ համար ռազմավարական կարևորություն ունի։ Դրա համար պետք հնարավորինս կարճ ժամկետներում ավարտել «Հյուսիս – Հարավ» ավտոմայրուղու կառուցումն ու հարևաններին տնտեսապես ձեռնտու ու կարճ երթուղի առաջարկել», – ասաց Առաքելյանը։
Այս պահին ապրանքները Պարսից ծոց են մտնում Սինգապուրից, Թայլանդից, Չինաստանից, Ինդոնեզիայից։ Իրանը լավ կտնտեսի` Հայաստանով ավտոմոբիլային ճանապարհով ապրանքները Փոթի հասցնելով։ Այժմ դրանք Կարմիր ու Միջերկրական ծովերի միջով հասնում են Փոթի։
Հայաստանի հետ կորցնում է նաև Վրաստանը. Պրահայում որոշում էին Վերին Լարսի այլընտրանքի հարցը
Առաքելյանը կարծում է, որ այս երթուղին Հայաստանին օդի ու ջրի պես պետք է։ Այդ դեպքում Հայաստանը տարանցիկ խաչմերուկ կդառնա ու կկապի ոչ միայն Իրանը, այլև Իրաքն ու Աֆղանստանը։
Իրանագետ Վարդան Ոսկանյանը կարծում է, որ «Հյուսիս–Հարավ» ավտո մայրուղու արագ կառուցումն ամեն դեպքում ձեռնտու է Հայաստանին, անկախ վրաց-իրանական համաձայնագրից։
«Հայաստանը պետք է կարևոր տեղ զբաղեցնի «Պարսից ծոց–Սև ծով» տրանսպորտային միջանցքում։ Ի դեպ, դա բազմիցս շեշտել է ինչպես հայկական, այնպես էլ իրանական կողմը», – ասաց Ոսկանյանը։
Նա կարծում է, որ անվտանգության տեսակետից Հայաստանով անցնող ճանապարհն ավելի օպտիմալ է։ Ոսկանյանի խոսքով` Թեհրանը հասկանում է, որ Երևանը վստահելի ու ապահով գործընկեր է։ Բաքվով ու Անկարայով անցնող ճանապարհները պարբերաբար խնդիրներ են ստեղծում Թեհրանի համար։
Ոսկանյանն ընդգծեց, որ ցանկացած պետություն ուզում է այլընտրանք ունենալ, որ միակողմանի կախվածության մեջ չլինի։ Այդ առումով Վրաստանի համար Հայաստանը կարող է լավ այլընտրանք դառնալ Ադրբեջանով ու Թուրքիայով անցնող ճանապարհներին։
Ինչ վերաբերում է Վրաստանի ու Իրանի միջև համաձայնագրին` Ոսկանյանը նշեց, որ Ադրբեջանը շրջանցող ևս մեկ ճանապարհ կարող է դառնալ երկաթուղին, որը կկապի Հայաստանն ու Իրանը, իսկ հետո Վրաստանով Ռուսաստան կգնա։
