00:00
01:00
02:00
03:00
04:00
05:00
06:00
07:00
08:00
09:00
10:00
11:00
12:00
13:00
14:00
15:00
16:00
17:00
18:00
19:00
20:00
21:00
22:00
23:00
00:00
01:00
02:00
03:00
04:00
05:00
06:00
07:00
08:00
09:00
10:00
11:00
12:00
13:00
14:00
15:00
16:00
17:00
18:00
19:00
20:00
21:00
22:00
23:00
Ուղիղ եթեր
09:00
5 ր
Ուղիղ եթեր
09:27
6 ր
Ուղիղ եթեր
10:00
5 ր
Ուղիղ եթեր
10:05
38 ր
Ուղիղ եթեր
11:00
6 ր
Ուղիղ եթեր
13:00
6 ր
Ուղիղ եթեր
14:00
7 ր
Ուղիղ եթեր
17:00
7 ր
Ուղիղ եթեր
18:00
7 ր
5 րոպե Դուլյանի հետ
18:07
8 ր
Ուղիղ եթեր
19:00
7 ր
Ուղիղ եթեր
09:00
3 ր
Ուղիղ եթեր
09:25
4 ր
Ուղիղ եթեր
09:30
30 ր
Ուղիղ եթեր
10:00
3 ր
Ուղիղ եթեր
10:05
47 ր
Ուղիղ եթեր
11:00
3 ր
Ուղիղ եթեր
13:00
3 ր
Ուղիղ եթեր
14:00
3 ր
Ուղիղ եթեր
Լուրեր
17:00
3 ր
Ուղիղ եթեր
Լուրեր
18:00
46 ր
Ուղիղ եթեր
Լուրեր
19:00
46 ր
ԵրեկԱյսօր
Եթեր
ք. Երևան106.0
ք. Երևան106.0
ք. Գյումրի90.1

Հայուհին ԱՄՆ–ի մէջ դարձած է առաջինը. ինչպէս Տէր–Վարդանեանը նուաճած է ամերիկեան նաւատորմը

© Photo : Public domain / Department of DefenseОтставной главный старшина ВМФ США Анна Дер-Вартанян (слева) пожимает руку отставному генерал-майору ВВС Жанне Холм во время церемонии Дня памяти, состоявшейся в Мемориале "женщины на военной службе в Америке" (26 мая 2008). Арлингтон, Вирджиния
Отставной главный старшина ВМФ США Анна Дер-Вартанян (слева) пожимает руку отставному генерал-майору ВВС Жанне Холм во время церемонии Дня памяти, состоявшейся в Мемориале женщины на военной службе в Америке (26 мая 2008). Арлингтон, Вирджиния - Sputnik Արմենիա
Բաժանորդագրվել
Համաշխարհային պատմութեան մէջ ականաւոր հայուհիներու բազմաթիւ անուններ գրուած են: Անոնցմէ մէկն Աննա Տէր–Վարդանեանն է: Ամերիկա հաստատուած գաղթականներու դուստրը յաջող աշխատանք ունեցած է ԱՄՆ–ի ռազմածովային նաւատորմին մէջ, այնուհետեւ` Կեդրոնական հետախուզական վարչութեան մէջ: Բայց Տէր–Վարդանեանի երազանքներէն մէկն այդպէս ալ չէ իրականացած:

Սերգէյ Բաբլումեան

Կրնա՞ք պատկերացնել հայ մը, որ չէր ցանկար իր գործին մէջ ըլլալ  առաջինը: Ահա եւ Աննա Տէր–Վարդանեանը նոյնպէս ցանկացած  եւ դարձած է ԱՄՆ ռազմածովային ուժերու առաջին կին գերագոյն գլխաւոր աւագը:

Армянские саперы в Сирии - Sputnik Արմենիա
Հայ բժիշկը Սուրիոյ մէջ ընդգրկուած է ականազերծում կատարող սակրաւորներու խումբին մէջ

Իսկ Գերագոյն գլխաւոր աւագը ԱՄՆ ռազմածովային ուժերուն մէջ զինծառայողներու համար նախատեսուած հնարաւոր բարձրագոյն կոչումն է (Master Chief Petty Officer): Որպէսզի աւելի հասկնալի ըլլայ, ըսենք` աւագը պատասխանատու է անձնակազմի ուսուցման, դաստիարակութեան, բարոյահոգեբանական վիճակի, տեխնիկական միջոցներու շահագործման, նաւային կարգախումբերու ծառայութեան, գոյքի պահպանման եւ անխափան վիճակի համար: Եւ սա դեռ ամէնը չէ: Բոլորովին ամէնը չէ:

Գուցէ Աննայէն առաջ ինչ–որ մէկը նոյնպէս ցանկացած է դառնալ առաջին կին աւագը, բայց... Թէպէտ պէտք է ըսել, որ Տէր–Վարդանեանի պարագային ալ բոլոր ցանկութիւնները չեն իրականացած:

© Photo : Public domain / Department of DefenseԱննա Տէր–Վարդանեան (աջ կողմը)
Հայուհին ԱՄՆ–ի մէջ դարձած է առաջինը. ինչպէս Տէր–Վարդանեանը նուաճած է ամերիկեան նաւատորմը - Sputnik Արմենիա
Աննա Տէր–Վարդանեան (աջ կողմը)

«Ես հայ եմ, բայց երբեք չեմ այցելած հայրենիք: Յոյսով եմ, որ քանի մը անգամ կ՚իրագործեմ ծնողներուս երազանքը եւ Հայաստան կ՚երթամ», –ըսած է ան:

Բայց բախտ չէ  ունեցած:

Церковь Св. Киракоса - Sputnik Արմենիա
Կը մեկնարկեն Տիարպեքիրի Սուրբ Կիրակոս հայկական եկեղեցւոյ վերականգնման աշխատանքները

Չի կարելի ըսել, որ մեր հերոսուհին չէ փափաքած ամուսնանալ, այլապէս ինչու  քանի մը անգամ համաձայնած է նշանադրութեան, բայց առանց հարսանիքի եզրափակիչ ձեռնարկի:

Միւս կողմէն, արդարացի չըլլար Աննային միայնակ անուանել: Այո, ան երեխայ չէ ունեցած, բայց ունեցած է 35 զարմիկ ու զարմուհի, որոնց հետ հեշտութեամբ ընդհանուր լեզու  գտած է` հայերէն, ֆրանսերէն, երբեմն` սպաներէն, գերմաներէն եւ բնականաբար անգլերէն:

Հիմա անոր յաջողութիւն մասին:

««Ռոզի տը Ռիւթրում»(Երկրորդ Համաշխարհային պատերազմի կերպարներէն է: Կը մարմնաւորէ այն կանանց, որոնք Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներուն կ՚աշխատէին գործարաններու եւ նաւարաններու մէջ, որպէսզի զօրքերուն ռազմամթերք մատակարարէին. խմբ.) աշխատանքի չանցայ: Ես աւելի աշխոյժ բան կը փնտռէի», – ըսած է Աննան:

Ռազմածովային նաւատորմի աւագէն աւելի աշխոյժ բան կը պատկերացնէ՞ք: Այն ալ Երկրորդ համաշխահային պատերազմի շրջանին:

Портрет мучеников геноцида армян в эчмиадзинском кафедральном соборе - Sputnik Արմենիա
«Թաքցուած խաչ» ֆիլմը կը պատմէ 1915-ին ու ատկէ ետք Էղիլի մէջ ապրած հայերու ճակատագրին մասին

Այստեղ արդէն աւելի մանրամասն պատմենք հայուհիին մասին: Ան ծնած է 1920թ–ին Տիթրոյտ (Միշիկըն նահանգ), հայ գաղթականներու ընտանիքի մէջ: Ուսանած է Տիթրոյտի գործարարութեան համալսարանը եւ միաժամանակ Կանանց օդային օժանդակ մարմնին մէջ:  Պատերազմը սկսած է: Տէր–Վարդանեան զօրակոչուած է կամաւորական ծառայութեան:

Ի դէպ, մեր հերոսուհիի ընտանիքէն ներս ռազմական գործով զբաղուիլը սովորական երեւոյթ եղած է. քոյրը ծառայած է ԱՄՆ–ի ռազմածովային նաւատորմին մէջ, եղբայրը` Խաղաղ ովկիանոսի շրջանի զինուած ուժերուն մէջ, մայրը նոյնպէս փորձած է անցնիլ նաւատորմային ծառայութեան, սակայն ընտանեկան հանգամանքներէն ելլելով` մնացած է աշխատելու Կարմիր խաչի կոմիտէին մէջ:

Хачкары и надгробные плиты в селе Неркин Геташен - Sputnik Արմենիա
Արցախի Մարտակերտի շրջանի Դրմբոն համայնքին մէջ յայտնաբերուած են նորայայտ խաչքարեր

Վերադառնանք Աննային եւ անոր ծառայողական առաջընթացին: «Е-7» կոչումը ստացած է Սան Ֆրանսիսքոյի ռազմածովային կեդրոնին մէջ, «Е-8» կոչումը (ՌԾՈՒ աւագ)` Նիւ Ճըրսիի մէջ: Յետոյ յաջորդած է «Е-9»–ը, որմէ յետոյ մտած է ԱՄՆ–ի պատմութեան մէջ` դառնալով առաջին եւ վերջին կինը, որ արժանացած է ՌԾՈՒ բարձրագոյն կարգի սպայի կոչման:

Չեմ գիտեր, թէ ինչպիսի ընթացք կ՚ունենար գործը միւս նաւատորմերուն մէջ, բայց ամերիկեանի մէջ Աննան ստիպած է կոտրել այն կարծրատիպը, թէ կնոջ ներկայութիւնը նաւի վրայ վատ նշան է:

Չէ՞ որ անցեալին կանանց թոյլ չեն տուած բարձրանալ նաւ: Անոր, որ կը համարձակէր խախտել այդ կանոնը, միանգամէն մահապատիժի կ՚ենթարկէին: Կը համարուէր, որ նաւն արդէն  կին մըն է: Բոլոր նաւերը կոչուած են կանանց անուններով, իսկ նաւի առաջամասին վրայ միշտ եղած է կիսամերկ աղջկայ արձան:

Лилит Терьян - Sputnik Արմենիա
Իրանի քանդակագործութեան մայրը. ինչպէս Լիլիթ Տէրեանը գրաւեց Թեհրանը

Նաւաստիներու կարծիքով` ծովը կրնար հանդուրժել մէկ կնոջ (նաւի) ներկայութիւնը, իսկ ահա եւս մէկ իրական կնոջ ներկայութիւնը կը յանգեցնէր նաւաբեկութեան: Հետաքրքիր է, որ նման սնահաւատութիւն եղած է ոչ միայն ծովահէններու շարքին մէջ: Դանիոյ մէջ 1562թ–ին հրաման  արձակուած է. «Կանայք եւ խոզերը տեղ չունին նաւի վրայ: Եթէ նման բան յայտնաբերուի, անմիջապէս դուրս նետել»:

Փառք Աստուծոյ, մեր Աննան ապրած եւ ծառայած է ոչ միջնադարեան Դանիոյ մէջ:

1963թ–ին ան կը հեռանայ նաւի անձնակազմէն, բայց կրկին չերթար «Ռոզի տը Ռիւթր», այլ, կարելի է ըսել, կը դառնայ մեր մարդը Կեդրոնական հետախուզական վարչութեան մէջ: Սկիզբը` կրտսեր, այնուհետեւ աւագ (ով կը կասկածէր) վերլուծաբան հակահետախուզութեան մասով:

Студент Батумской государственной морской академии Лусине Тамарян - Sputnik Արմենիա
Որովհետեւ կը սիրէ ծովը. նաւատորմերու ապագայ կին նաւապետը կ՚երազէ Հայաստան գալ

Տէր–Վարդանեանի կեանքի այդ էջերը չես թերթեր, բայց, եթէ դատենք անոր յաճախակի ուղեւորութիւններէն (Եգիպտոս, Թունիս եւ Ալժիր), ինչ–որ բան կարելի է հասկնալ: Իսկ եթէ ուշադիր նայինք մեր հերոսուհիի դէմքի բնորոշ դիմագիծերուն, ապա այդ կը դառնայ «ինչու» -ի պատասխանը:

Ահա թէ ինչ  ըսած է հէնց ան ԿՀՎ–ի մէջ  իր ծառայութեան մասին. «Ինծի համար հաճելի էր այնտեղ: Ես Մերձաւոր Արեւելքի գծով վերլուծաբան էի: Այսքանը»:

Մէկ այլ հարց, թէ որքանով  հաճելի եղած է Մերձաւոր Արեւելքին:

Աննան հետախուզութենէն հեռացած է 2007թ–ին 87 տարեկանին` տասնեակ շքանշաններ եւ մետալներ ստանալով մարտական վաստակի համար. Շրջապատս բոլորը չափազանց երիտասարդ էին, եւ ես մտածեցի, որ հեռանալու ժամանակն է»:

Ուշադրութիւն դարձուցէք ձեւակերպման նրբագեղութեան. ոչ թէ ան  ծերացած է, այլ երիտասարդները շատցած են:

Ապրած է եւս չորս տարի եւ 90 տարեկանին խաղաղ հանգչած: Անոր հողին  յանձնած են Ուաշինկթընի  մօտ` Առլինկթընի գերեզմանատան մէջ:

Լրահոս
0