ԵՐԵՎԱՆ, 4 սեպտեմբերի — Sputnik, Արամ Գարեգինյան. Ո՞վ ավելի էժան ցորեն կներմուծի Հայաստան։ Վերջին ամիսների ընթացքում այս հարցը կրկին արդիական է դարձել։
Շուկայի օրենքների համաձայն`խոշոր բեռներն ավելի շահավետ է երկաթգծով փոխադրել։ Վառելիք, ցեմենտ, ամրաններ, հացահատիկ. այս ամենը մեծ ծավալներով պարզապես հնարավոր չէ տեղափոխել ավտոտրանսպորտով։
Օրինակ` տարեկան 280-300 տոննա ցորեն է ներկրվում Հայաստան։ Մեկ բեռնատարը 22 տոննա է տեղափոխում։ Եթե Հայաստան ներմուծվող ամբողջ հացահատիկը բեռնատարների «ուսերին» դնեն, ապա Հայաստանի ճանապարհներին (ինչպես նաև հարևան Վրաստանի) պարզապես տեղ չի մնա մյուսների համար։
Սակայն վերջին 1-2 տարվա ընթացքում ցորենի և ալյուրի շուկայում իրենց ուժերը սկսեցին փորձել ավտոմեքենաների փոխադրողները։ Շուկայի որոշ մասն անցավ այդ փոխադրողներին (ընդ որում` ինչպես հայ, այնպես էլ ռուս)։ Այս մասին Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում ասացին հացահատիկի ներկրողներն ու տրանսպորտային էքսպեդիտորները։ Իսկ որոշ ընկերություններ սկսեցին երկարատև աշխատելու համար վերասարքավորել բեռնարկղերը` ցորեն և հացահատիկ տեղափոխելու համար (տեղադրելով ջերմաստիճանի և խոնավության մեկուսիչներ)։
Այդուհանդերձ, ցորենը հիմնականում տեղափոխում էին երկաթգծով։ Թե ինչպես է շուկան բաշխվել բեռնատարների և երկաթուղու միջև, չգիտենք. այդ տվյալները, հասկանալի պատճառներով, չեն բացահայտում ո՛չ ներկրողները, ո՛չ հացահատիկ տեղափոխողները։
Բայց հիմա ցորենի փոխադրումը կրկին կիրականացվի երկաթուղով։ Վրաստանը սեպտեմբերի 15-ից կարգելի ցորենի և ալյուրի տեղափոխումը տրանսպորտային միջոցներով։ Զուտ տեխնիկական պատճառ են նշում. նրանք այնքան են լցնում բեռնախցիկը, որ մեքենան գերծանրաբեռնում է ճանապարհային հատվածը։ Այդ պատճառով այժմ ցորեն և ալյուր հնարավոր կլինի տեղափոխել միայն ծովով և երկաթուղով։
Երկաթուղին կտրուկ իջեցրել է գները։ ՀՀ տրանսպորտի նախարարության մասնակցությամբ հայ և վրացի երկաթուղայինների բանակցությունների արդյունքում հացահատիկի տեղափոխման սակագները կրկնակի կնվազեն (52%-ով)։ Իսկ Հայաստան ներկրվող ցորենի գնի մեջ տեղափոխման ծախսերը մոտ 10% են կազմում, երբեմն` ավելի շատ։ Թե կոնկրետ որքա՞ն են վճարում ներկրողները տեղափոխման համար, նույնպես առևտրային գաղտնիք է։ Դատել կարող ենք անուղղակի տվյալներով։ Դրա համար մենք համեմատել ենք Ռուսաստանում ցորենի գները (վերլուծական ընկերությունների ամփոփիչ գործակիցներով) և Հայաստանում ներկրման գները (մաքսային վիճակագրության տվյալներով)։ Այդ պատճառով տրանսպորտային ծախսերի նման իջեցումը չի կարող չազդել վերջնական գնի վրա։
Սակայն հարց է առաջանում. սրանից հետո ալյուրն ու հացը կէժանանա՞ն։ Հայաստանում երկու խոշոր ալրաղաց կա, որոնց դժվար է կասկածել գնային պայմանավորվածության մեջ, եթե կոնկրետ ապացույցներ չկան։ Թեև ալյուրի գները նրանք քիչ թե շատ միաժամանակ են փոխում։ Մնում է սպասել և տեսնել, թե ինչ տեղի կունենա այս անգամ։
