ԵՐԵՎԱՆ, 14 մարտի — Sputnik, Արամ Գարեգինյան. ԱՄՆ–ի հայտնի հայերի համար ամերիկյան երազանքը բարդ է եղել։ Իսկ Հաննա Քալաջյանի համար այն նաև համեղ է եղել։
Boston Globe թերթը և լրագրող Քեյթ Պանդոլֆին ներկայացրել են, թե ինչպես է արևմտահայերի տնական բրնձով փլավը հայտնվել ամերիկյան սուպերմարկետներում.
«Ընտանիքս այնքան շատ էր բրինձ սիրում, որ երբ մենք տեղափոխվեցինք Ցինցինատի, մայրս մի ամբողջ արկղ հետը վերցրեց` մտածելով, որ նոր տեղում բրինձ չի գտնի։
Բոլորովին վերջերս իմացա, որ այդ փլավը հորինել է Վորչեսթերից մի հայ ընտանիք։ Ընտանիքը բնակվում է Շրուսբերիում մեր հին տան մոտ։ Հաննա Քալաջյանի պատմությունը կրկին հիշեցնում է, թե որքան հասանելի է ամերիկյան երազանքը։
Հաննան ծնվել է Հրանուշ Քարդացողյան անունով, թուրքական Դյուզջեում։ 1915թ–ին թուրքերը նրա հորը` Մաթևոսին, տարել են աշխատանքային ճամբար, որտեղից նա չի վերադարձել։ 1920թ.–ին նրա ընտանիքն այնտեղից փախել է Կոստանդնուպոլիս։
Այնտեղ նրա մայրը` Գոհարը, ստիպված է եղել Հրանուշին մանկատուն տալ. նա չէր կարող պահել բոլոր երեխաներին։ Մեկ տարի անց նրանք վերամիավորվել են և փախել Լիբանան։ Այնտեղից մայրը երեխաների հետ գնացել է Նյու Յորք` ավագ քրոջ մոտ։ Արդեն Ամերիկայում Հրանուշն աշխատանքի է անցել Bloomingdale's–ի խանութներից մեկում։ Երբ բարդություններ են առաջացել նրա հայկական անվան հետ, որովհետև հաճախորդները և գործընկերները տառ առ տառ, դանդաղ են ասել նրա անունը և չեն կարողացել ճիշտ արտասանել, Հրանուշ փոխել է անունը և դարձել ամերիկացիների համար սովորական Հաննա։
Շուտով նա հանդիպել է Գևորգ (Ջորջ) Քալաջյանին, որը նույնպես Հայաստանից գաղթած փախստական է եղել։ Նրանք հաստատվել են Ուորչեսթերում, որտեղ Ջորջը բանջարեղենի կրպակ և խորտկարան է բացել։
Սկզբից այնտեղ սուրճ և փքաբլիթներ են մատուցել, բայց հետո ավելացրել են ճաշեր` չինական սուեյ ապուր, տավարի խաշած միս, բրիտանական տապակած բակլա և հայկական բրնձով փլավ։
Հրանուշի մանկական հուշերի մեջ էր այս փլավը։ Նրանք Դյուզջեից Կոստանդնուպոլիս են գնացել ոտքով։ Երեխաներն ուտելու բան չեն ունեցել, և մայրը երևակայական գդալն անցկացրել է երևակայական կաթսայի վրայով. «Ահա և փլավը։ Շուտով պատրաստ կլինի… Զգո՞ւմ եք»։
«Ես մինչև հիմա զգում եմ փլավի բույրը և օջախի լույսը», – գրել է նա իր ինքնակենսագրականում։
1970–ականների կեսերին փողոցները վերանախագծվել են։ Խորտկարանը և կրպակը կտրվել են աշխույժ երթևեկությունից։ Սակայն դա չի կանգնեցրել Հրանուշին, նա նոր լուծում է գտել. ընտանեկան փլավը կարող էին համտեսել ոչ միայն խորտկարանում, այլ նաև հարյուրավոր կիլոմետր հեռու գտնվող ցանկացած խանութում։
«Նա մտել է նոր գործի բոլոր նրբությունների մեջ։ Բրնձի առաքիչների հետ պարզել է այն պահելու ժամկետները։ Նույնիսկ ինքն է հորինել տուփերի վրայի նկարը։ Փլավը պատրաստել են երկրորդ հարկում, շագանակագույն բրնձից, լապշայից և հավի մսից։ Մի սենյակում աշխատել են մի քանի մարդ։ Ասես Միկի Մաուսի մուլտֆիլմերում», – ժպիտով հիշում է նրա դուստրը` Քերոլ Կասպարյանը։
Նա մորը տարել է Արևելյան ափի խանութներով։ Նրանք իրենց հետ վերցրել են փոքր սեղան և էլեկտրական շուտեփուկ, որպեսզի նմուշները տեղում պատրաստեն։
«Մայրս վարորդական իրավունք ուներ, բայց միշտ վախենում էր վարել», – ժպտում է աղջիկը։
Նյու Յորքի Stop & Shops, Star Markets և Macy's հարյուրավոր խանութներում սկսել են պատվիրել տուփերով արագ սնունդ։ 1980–ականների կեսերին Near East–ը եղել է Բոստոնի սուպերմարկետների 10 ամենալավ վաճառվող ապրանքների մեջ։
Այժմ Հրանուշի դուստրը` Քերոլը, բրնձի բիզնեսով չի զբաղվում։ 1986թ–ին Near East –ը վաճառել են Heinz Co կորպորացիային, և հիմա ապրանքանիշի տերը մեկ այլ հսկա է` PepsiCo–ն։ Աղջիկը չի գնում տուփերով փլավ։ Ինքնուրույն է պատրաստում, ինչպես սովորեցրել է մայրը։
