ԵՐԵՎԱՆ, 21 դեկտեմբերի — Sputnik, Լաուրա Սարգսյան. Վրաստանի վարչապետ Գեորգի Կվիրիկաշվիլու հայտարարությունն այն մասին, որ հայկական ապրանքները ֆորսմաժորային իրավիճակներում կարող եn տեղափոխվել Աբխազիայի և Հարավային Օսեթիայի տրանսպորտային միջանցքներով բուռն զգացմունքներ է առաջացրել վրացական ընդդիմության մոտ` հասնելով սկանդալի։
Այդ միջանցքները նշված են «Մաքսային վարչարարության մեխանիզմների և ապրանքների մոնիտորինգի հիմնական սկզբունքների մասին» 2011թ–ի վրաց–ռուսական համաձայնության մեջ։ 2017թ–ի դեկտեմբերի 19–ին Բեռնում ընթացած բանակցությունների արդյունքներով Վրաստանի Եկամուտների ծառայությունը (գործում է երկրի ֆինանսների նախարարությանն առընթեր) դեկտեմբերի 19–ին պայմանագիր է կնքել շվեյցարական SGS ընկերության հետ։ Այդ միջանցքները Ռուսաստան բեռներ առաքելու համար Հայաստանի կողմից որպես տարանցիկ ուղիներ օգտագործելու մասին նախօրեին հայտարարել է Վրաստանի վարչապետ Գեորգի Կվիրիկաշվիլին։
«Մեր կողմից ստորագրած պայմանագրի կետերից ոչ մեկն ուղղված չէ մեր պետության շահերի դեմ։ Ընդգծում եմ` ֆորսմաժորային իրավիճակում Ցխինվալով անցնող տրանսպորտային միջանցքից (Ռոքյան թունելից) կարող են օգտվել Թուրքիան, Հայաստանը և այլ երկրներ, որոնք տարանցիկ երկրի կարգավիճակ ունեն», – ասաց Կվիրիկաշվիլին։
Վրաստանի վարչապետի հայտարարությունը դժգոհություն է առաջացրել ընդդիմադիր շրջանակներում, ինչն առնվազն տարօրինակ է, քանի որ հենց նրանք են 2011թ–ին եղել Ռուսաստանի հետ համաձայնության նախաձեռնողները։ Համաձայնագիրը ստորագրվել է այն բանից հետո, երբ Թբիլիսին հանել է Առևտրի համաշխարհային կազմակերպությանը Ռուսաստանի անդամակցության վետոն։ Համաձայնագրի պայմանների համաձայն` Ռուսաստանից առևտրային միջանցքները պետք է անցնեն Աբխազիայի և Հարավային Օսեթիայի տարածքով, որոնք չեն վերահսկում Վրաստանի իշխանությունները։ Միաժամանակ, կողմերը պարտավորվել են միջազգային միջնորդներ հրավիրել` բեռների հոսքը վերահսկելու և մակնշելու համար։ Արդյունքում` ընտրությունն ընկել է շվեյցարական SGS ընկերության վրա։
Վրաստանի արտաքին գործերի նախկին նախարար, Միասնական ազգային շարժում ընդդիմադիր կուսակցության անդամ Գրոգոլ Վաշաձեն վստահ է` երրորդ երկրների կողմից միջանցքի օգտագործումը խախտում է 2011թ–ի համաձայնությունը։
«Նման որոշումը թույլ կտա Հայաստանին տեղափոխել իր ապրանքներն այդ միջանցքներով, որոնք ոչ մի կերպ կապված չեն այդ համաձայնագրի հետ», – ասել է Վաշաձեն «Ռուսթավի–2» հեռուստաալիքի եթերում։
Նա նաև ընդդիմության անունից կոչ է արել Վրաստանի իշխանություններին բացահայտել շվեյցարական ընկերության հետ պայմանագրի մանրամասները, որը կնքվել է դեկտեմբերի 19–ին։
Վրաստանի հարցերով փորձագետ Ջոնի Մելիքյանը նման խոսակցությունները համարում է իշխող վերնախավին քննադատելու հերթական առիթ։
«Ընդդիմությունը` նախկինում իշխող կուսակցությունը, որը տվել է իր համաձայնությունը ռուս–վրացական համաձայնագրի վերաբերյալ, այսօր մեղադրում է իշխանություններին։ Նրանք ասում են, որ ժամանակին իրենց ԱՄՆ–ն է ստիպել, իսկ այսօր ոչ ոք ստիպում ներկա իշխանություններին նման պայմանագիր կնքել», – Sputnik Արմենիայի թղթակցի հետ զրույցում ասաց Մելիքյանը։
Փորձագետը չի բացառում, որ Վրաստանի ներքին խժդժությունների հետևում կարող են կանգնած լինել երրորդ երկրներ։ Հայաստանի համար արգելափակումը վերացնելու ցանկացած հնարավորությունը, տրանսպորտային և հաղորդակցական հնարավորությունների ավելացումն անհանգստացնում է հարևան Ադրբեջանին և Թուրքիային։
«Վրաստանը պետք է կողմնորոշվեր և որոշեր, թե ինչ է ուզում լինել` միջանցք, թե խաչմերուկ», – ասաց Մելիքյանը։
«Խաչմերուկի» դերը թույլ կտա Վրաստանին դիվերսիֆիկացված արտաքին քաղաքականություն և առևտրատնտեսական հարաբերություններ անցկացնել։ Դրանով Թբիլիսին կապահովի ապրանքների հոսք «Արևմուտք–Արևելք», «Հյուսիս–Հարավ» ուղղություններով, ինչը կդառնա հակակշիռ Բաքվի և Անկարայի համատեղ նախագծերի համար։
Վերին Լարսի այլընտրանք որոնելու հարցը ռազմավարական կարևորություն ունի Երևանի համար, քանի որ Հայաստանում բեռնափոխադրումների առյուծի բաժինը` ավելի քան 80 տոկոս, իրականացվում է Մոսկվայից։ Այսօրվա դրությամբ փորձագետները դիտարկում են վեց այլընտրանքային տարբերակ` օդային, ծովային (Փոթիով), երեք ցամաքային և երկաթուղային ճանապարհներ։
Սակայն տնտեսական տեսանկյունից Հայաստանի համար առավել նախընտելի է Նառ (Հյուսիսային Օսեթիա)–Գորի երթուղին, որն անցնում է Հարավային Օսեթիայում։ Այն երկար է Լարսից 80 կմ–ով, բայց նախընտրելի է ավելի բարենպաստ կլիմայական պայմանների և ռելիեֆի պատճառով։
