Արման Վանեսքեհյան, Sputnik Արմենիայի քաղաքական վերլուծաբան
Քանի որ Թուրքիայի, Պակիստանի և Ադրբեջանի միջև հինգշաբթի Բաքվում ստորագրած հռչակագիրն անմիջականորեն վերաբերում է Հարավային Կովկասի տարածաշրջանին ու կոնկրետ Ղարաբաղյան հիմնախնդրին, ապա հայկական արտաքին քաղաքական գերատեսչությունը, հավանաբար, պետք է հատուկ ուշադրություն դարձնի դրան։
Բացի այդ, Թուրքիան, Պակիստանն ու Ադրբեջանը որոշել են իրենց ջանքերը միավորել ոչ միայն արտաքին քաղաքական դաշտում, այլև զենքի արտադրման ոլորտում։ Հավանաբար, համաշխարհային այդ սպեցիֆիկ շուկա միայնակ դուրս գալ չի հաջողվել, այդ պատճառով էլ որոշել են օգտվել նոր լոգիստիկ ճյուղից, որն Իսլամաբադի համար ուղիղ ելք է ապահովում դեպի Թուրքիա և Ադրբեջան։
Արցախն ու Քաշմիրը, չգիտես ինչու, Թուրքիայի ցավոտ կետերն են
Թեև ստորագրած փաստաթղթին պետք է ուշադրություն դարձնեն բոլոր այն երկրները, որոնք իրենց շահերն ունեն տարածաշրջանում և մասնակցում են Ղարաբաղյան հիմնախնդրի կարգավորման գործընթացին։ Խոսքն առաջին հերթին Ռուսաստանի, Միացյալ Նահանգների և Ֆրանսիայի մասին է, որոնց ներկայացուցիչներն են հենց արցախյան հակամարտության հարցով ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահները։
Բանն այն է, որ Բաքու ժամանած Թուրքիայի և Պակիստանի արտգործնախարարներ Մևլութ Չավուշօղլուն և Խավաջ Մուհամմադ Ասիֆը, որոնց ընդունեց Էլմար Մամեդյարովը, իրենց ելույթների ժամանակ բազմաթիվ անգամ անդրադարձան Ղարաբաղյան հիմնախնդրին։
Ավելին` Չավուշօղլուն նաև խոսեց այն մասին, որ Քաշմիրի և Արցախի խնդիրները նման են իրենց էությամբ` խոստանալով, որ Թուրքիան իր աջակցությունը կցուցաբերի միջազգային քաղաքական դաշտում Ադրբեջանին և Պակիստանին։
Հավանաբար, այս համատեքստում պետք է ասել, որ Պակիստանն այն երկիրն է, որ մինչև այժմ դիվանագիտական հարաբերություններ չունի Հայաստանի հետ։ Ավելին` այդ երկրի պաշտոնյաներն ու դիվանագիտական կորպուսի ներկայացուցիչները բազմաթիվ հայտարարություններ են արել Ղարաբաղյան հիմնախնդրի վերաբերյալ (իհարկե, Ադրբեջանի շահերը պաշտպանելով)։
Բաքվի հռչակագրում ասվում է, որ Թուրքիան, Պակիստանն ու Ադրբեջանն իրենց տարածքները չեն օգտագործելու ի վնաս միմյանց։ Հռչակագրում տեղ է գտել նաև հռչակագիրը ստորագրած երկրների տարածքային ամբողջականության մասին Ադրբեջանի ավանդական հայտարարությունը։
Հասկանալի է, որ հաշվի առնելով հարևան Հնդկաստանի հետ Պակիստանի տարածքային խնդիրների առկայությունը` հարցը բավական արդիական է նաև Իսլամաբադի համար։ Եվ Թուրքիայի պես գերտերության` հերթական անգամ առաջարկած աջակցությունն իսկապես պետք է Պակիստանին։
Եռամիության համար ոչ պակաս կարևոր է նաև արդյունաբերական խնդիրը
Հարավային Կովկասի տարածաշրջանային խնդիրները Բաքվի հանդիպման ժամանակ հնչած վերոնշյալ խնդիրներով չեն սահմանափակվել։ Երեք երկրի ներկայացուցիչները բավական երկար և մանրակրկիտ խոսել են այն մասին, թե ինչ սկզբունքների վրա է հիմնվելու երկաթգծի օգտագործումը, որը բոլորովին վերջերս են Վրաստանը, Թուրքիան և Ադրբեջանը միացրել թուրքական երկաթուղային համակարգին` կառուցելով Ախալցխա (Ջավախք) — Կարս (Թուրքիա) ճյուղը։
Որոշել են, որ Պակիստանն օգտվելու է երկաթգծից, և հենց դրանով է իր ապրանքներն արտահանելու Թուրքիա և ավելի հեռու` եվրոպական երկրներ։
Այստեղ, հավանաբար, մի փոքր ճշգրտում է պետք մտցնել։ Կառուցված 100-կիլոմետրանոց երկաթուղային ճյուղը, որը Հարավային Կովկասը կապում է Թուրքիայի տարածքի հետ, շինարարների համար մի կլորիկ գումար է արժեցել (շուրջ 750 մլն դոլար)։
Եվ երկաթուղին անհրաժեշտ է սեղմ ժամկետներում գործարկել և սկսել գոնե ինչ-որ եկամուտ ստանալ երրորդ կողմից ապրանքների տարանցման համար։ Հավանաբար, որպես առաջնեկ ընտրել են Պակիստանին, որը և՛ Թուրքիայի, և՛ Ադրբեջանի հետ ակնհայտ համատեղ շահեր ունի միջազգային քաղաքական ասպարեզում։
Պետք չէ մոռանալ նաև, որ այդ երեք երկրները տարբեր զինատեսակների բավական լուրջ առուվաճառքի շրջանառություն ունեն։ Իսկ եթե սրան ավելացնենք նաև այն, որ Բաքվում պաշտոնապես հայտարարվել է համատեղ պաշտպանական-արդյունաբերական համալիր կառուցելու մասին, ապա կարելի է վստահաբար ենթադրել, որ Թուրքիան, Պակիստանն ու Ադրբեջանը որոշել են միավորել իրենց ջանքերը սպառազինության համաշխարհային շուկա ներխուժելու փորձ կատարելու համար։
