Էմինովի «Անկախության տարիների հիմնական ձեռքբերումները. տնտեսաաշխարհագրական և ժողովրդագրական ասպեկտները» թեմայով զեկույցը օրեր առաջ է ընթերցվել, և սկզբնաղբյուրից կարելի է տեղեկանալ, որ Ադրբեջանում այսօրվա դրությամբ մոտ 140 հազար ռուս է բնակվում (120 հազարը` մայրաքաղաքում)
Իսկ Ադրբեջանում բնակվող հայերի թիվն, ըստ ԱԳԱԱ-ի աշխատակիցների հաշվարկի, հասնում է 120 հազարի։ Այս փաստն ինքնին զարմանալի է, քանի որ վերջին 25 տարվա ընթացքում միջազգային մամուլում աշխատող և կամա թե ակամա Ադրբեջանից ստացվող տեղեկատվության հետ առնչվող լրագրողները հազվադեպ են հանդիպել այդ երկրում ապրող հայերի։
Ամեն ինչ, իհարկե, կարելի է բացատրել այն հանգամանքով, որ 120 հազարից միայն 20 հազարն է բնակվում Բաքվում։ Մյուսները, հավանաբար, կամ գյուղերում են բնակվում կամ Կիրովաբադում (Գանձակի պատմական անվանումը, այժմ` Գյանջա)։
Սակայն նույնիսկ այդ հանգամանքը չի պարզաբանում մի հասարակ բան. մի՞թե 29 տարվա ընթացքում Ադրբեջանից ավելի քան կես միլիոն հայերի հեռանալուց հետո այդ երկիրը տարիներ շարունակ հայրենիք համարող հայերից ոչ մեկն այդ 120 հազարից մինչև այսօր չի կարողացել հայտնի դառնալ։
Մի՞թե չկա գեթ մեկ գիտնական, երգիչ, դերասան, սցենարիստ։ Կամ վերջին հաշվով, հեռուստատեսության կամ ռադիոյի լրագրող այս քառորդ դարի ընթացքում Ադրբեջանում բնակվող հայերի թվում չի ծնվե՞լ, չի դաստիարակվե՞լ, կրթություն չի ստացե՞լ։ Դպրոցում կամ ինստիտուտում, ասենք, չի մասնակցել «Ի՞նչ։ Ո՞րտեղ։ Ե՞րբ» կամ ՈՒՀԱ խաղերին։
Մտքիդ ակամա Ստանիսլավսկու հայտնի արտահայտությունն է գալիս. «Չեմ հավատում»։
Գոնե այն պատճառով, որ ամբողջ աշխարհում, հավանաբար, կարելի է առանց որևէ խնդրի նույնքան (120 հազար) հայտնի ու տաղանդավոր հայ գտնել։ Իսկ Ադրբեջանում մի ամբողջ 120 հազարից ոչ մեկը հայտնի չդարձա՞վ։
Ինչի՞ մասին կարող է սա վկայել։ Առնվազն այն, որ Ադրբեջանում բնակվող բոլոր այդ հայերը նորմալ կրթություն չեն ստանո՞ւմ։ Կամ էլ նրանց, ինչպես ժամանակին ընդունված էր ասել, հանրօգուտ պաշտոնների չեն առաջադրում։ Կամ էլ, որն ավելի հավանական է, Ադրբեջանում այդքան հայ պարզապես չկա…
Չէ՞ որ նույնիսկ Խորհրդային Միության տարիներին պրակտիկա կար. ազգային փոքրամասնություններին պարտադիր առաջադրել որևէ պաշտոնի։ Գոնե նրա համար, որ ինչ-որ մեկը չգրեր այն, ինչ հիմա ես եմ գրում…
Դե իսկ այստեղ, իհարկե, մտքիս գալիս է Միխայիլ Լերմոնտովի ասածը. «Այս ամենը ծիծաղելի կլիներ, եթե այդքան տխուր չլիներ»։
