ԵՐԵՎԱՆ, 10 հոկտեմբերի. — Sputnik, Դավիթ Գալստյան. Երևանի պետական համալսարանի աստվածաբանության ամբիոնի դասախոս Վարդան Խաչատրյանի կարծիքով, հայերին չի կարելի դասակարգերի բաժանել` ըստ հայոց լեզվի իմացության ու հավատի:
Ավելի վաղ ՀՀ սփյուռքի նախարար Հրանուշ Հակոբյանը հայտարարել էր, որ աշխարհում ապրող ավելի քան 9 միլիոն հայերից երկու միլիոնն իսլամացած հայեր են, բայց այսօր նրանք այլևս չեն թաքցնում իրենց ով լինելը:
«Արդյո՞ք հայեր չեն համարվում նրանք, ովքեր չգիտեն լեզուն, ովքեր քրիստոնյա չեն: Սա մի հարց է, որն անհատական մոտեցում է պահանջում: Ես չեմ կարող ասել, որ բոլորի համար համընդհանուր բաղադրատոմս կա: Բացի այդ, հնչեցված թվերը հաճախ օգտագործվում են մանիպուլյացիայի համար, դրանցով խաղում են»,- ասաց Խաչատրյանը:
Նրա խոսքով, օբյեկտիվ իրականությունը ցույց է տալիս, որ Թուրքիայի տարածքում շատ հայեր են մնացել: Նրանց մեծ մասը իսլամ է ընդունել, իսկ մյուսները պատրաստ էին «1001 փորձության», միայն թե պահպանեն իրենց ինքնությունը:
Խաչատրյանը համարում է, որ պետք է գտնել այն մարդկանց, որոնք ցանկանում են իմանալ իրենց արմատների մասին, և վերադարձնել ակունքներին:
«Կարծում եմ, որ պետք է համահայկական միջոցներ կիրառվեն, պետք է կենտրոնացվի ամբողջ աշխարհի հայերի ռեսուրսը: Եվ նման ռեսուրսը լուրջ արդյունք կտա», — ասաց Խաչատրյանը:
Նրա կարծիքով, թեև այդ մարդիկ ընդունել են իսլամը և չեն տիրապետում լեզվին, այդուհանդերձ նրանց ենթագիտակցության մեջ ազգային որոշակի տարր կա:
Միևնույն ժամանակ, Խաչատրյանը ուշադրություն է հրավիրում այն փաստի վրա, որ անհնար է կրոնական պատկանելության պատճառով հայերին բաժանել «առաջին և երկրորդ» կատեգորիաների:
«Դա անշնորհակալ գործ է», — նշեց Խաչատրյանը:
Նրա խոսքով, պետք է առաջնորդվել հետևյալ տրամաբանությամբ. եթե մարդը ցանկանում է վերադառնալ արմատներին, ապա նրան պետք է տրամադրել ժամանակակից աշխարհում առկա բոլոր հնարավորությունները:
«Արմատները» ոչ բոլորին են ձգում
Թուրք-քրդական հարցերի փորձագետ Կարեն Հովհաննիսյանը, որը հաճախ է շփվում մահմեդական հայերի հետ, Sputnik Արմենիային ասաց, որ Թուրքիայի և Իրաքի Քրդստանի տարածքում ապրող հայերի թվաքանակի մասին խոսելն անիրատեսական է:
Բայց նրանք շատ են և ապրում են Համշենում, Դիարբեքիրում և Արևմտյան Հայաստանի հարավարևելյան շրջաններում (ժամանակակից Թուրքիա): Կան գյուղեր, որոնք գրեթե ամբողջությամբ բնակեցված են հայ քրիստոնյաներով (հիմնականում վերադարձել են Ցեղասպանությունից հետո):
«Նրանք իրենց հայ են համարում, թեև շատերը քրդերեն են խոսում: Ապրում են նրանց օրենքներով և մահմեդականներ են: Դժվար է ասել, թե որքան մարդ կուզենա ինտեգրվել հայ հասարակությանը, սովորել լեզուն կամ փոխել հավատը», — ասաց Հովհաննիսյանը:
Նման միտում կա, մարդիկ ուզում են վերադառնալ «ակունքներին», բայց այդ մարդկանց թիվը շատ քիչ է:
«Քչերն են պատրաստ է հրաժարվել սովորական կյանքից, 100-ից ընդամենը 5-6-ը», — ասաց Հովհաննիսյանը:
Միաժամանակ նա նշեց, որ պետք է զգուշանալ «ինքնակոչներից», որոնք կարող են հայտարարել իրենց հայ լինելու մասին:
«Ակնհայտ է, որ նրանց վրա` որպես հստակ ուժի, հույս դնել չի կարելի: Նրանք քաղաքական և հասարակական կյանքում ակտիվ չեն, և «հայության» մասին հայտարարությունները հաճախ ծառայում են որոշակի ազգակցական կապեր հաստատելու կամ որոշակի օգուտներ քաղելու համար», — ասաց Հովհաննիսյանը:
Նրանց մեծ մասը չեն ձգտում միանալ հայկական մշակույթին, և ազգության մասին հայտարարությունները սահմանափակվում են միայն մի քանի արտահայտություններով:
Մյուս կողմից, նա համարում է, որ այս ուղղությամբ պետք է աշխատել: Համշենահայերը մասամբ հարմարվել են հայկական իրականությանը:
«Եթե նախկինում նրանք իրենց համարում էին առանձին ժողովուրդ, ապա հիմա նման բաժանում չկա: Նրանք իրենց միավորում են հայերի հետ` չնայած լեզվի տարբերություններին: Նրանց հետ հաջող աշխատանք է տարվել», — ասաց Հովհաննիսյանը:
Նա նշեց, որ անհրաժեշտ է շարունակել աշխատել այս ուղղությամբ, որպեսզի հնարավորին չափ մեծ թվով հայ-մահմեդականներ (բոլոր ցանկացողները) ծանոթանան Հայաստանին և նրա մշակույթին:
Միևնույն ժամանակ, պետք է շատ զգույշ լինել, քանի որ, ըստ փորձագետի, չգիտես, թե ով կարող է թաքնված լինել «ծպտյալ հայ» անվան տակ:
