Լաուրա Սարգսյան, Sputnik.
Բաքու-Թբիլիսի-Կարս երկաթգծի նախագծի մասնակից երկրներից որևէ մեկը Հայաստանին հնարավոր և լիարժեք գործընկեր չի համարում: Երևանը, որի մասնակից դառնալու հավանականությունը գրեթե զրոյական է, պետք է դիմակայի Անկարայի և Բաքվի ճնշմանը: Դառնալով այս նախագծի մասը, դուրս կգա տրանսպորտային շրջափակումից և այդպիսով կխափանի Թուրքիայի և Ադրբեջանի ծրագրերը, կարծում են հայ փորձագետները:
Նախօրեին Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարար Էլմար Մամեդյարովը Թբիլիսիում իր վրացի գործընկեր Միխայիլ Ջանելիձեի հետ հանդիպման ժամանակ հայտարարել է Բաքու-Թբիլիսի-Կարս(ԲԹԿ) երկաթուղու պաշտոնական բացման օրը: Այն նախատեսվում է այս տարվա հոկտեմբերի 30-ին:
«Երևանը պետք է փոխի իր վերաբերմունքը Բաքու-Թբիլիսի-Կարս նախագծի հարցում: Երկաթուղին պետք է դիտարկվի որպես ապրանքները Եվրոպա տեղափոխելու հնարավորություն», — Sputnik Արմենիայի թղթակցի հետ զրույցում ասաց Հայաստանի Գիտությունների ազգային ակադեմիայի արևելագիտության ինստիտուտի Թուրքիայի բաժնի ղեկավար Վահրամ Տեր-Մաթևոսյանը:
Ըստ նրա, Հայաստանը կարող է իր շահերն առաջ տանել հարևան Վրաստանի միջոցով: Թբիլիսին բազմիցս հայտարարել է, որ Անկարան և Բաքուն որոշակի հարցերում չեն կարող ազդել իր կարծիքի վրա. Վրաստանը ինքնիշխան պետություն է: Այս կարծիքը կիսում է նաև Վրաստանի նախագահի աշխատակազմի նախկին ղեկավար Պետրե Մամրաձեն:
«Թբիլիսին բազմիցս շեշտել է, որ այս նախագծում տեսնում է բացառապես տնտեսական օգուտներ», — Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում ասաց Մամրաձեն:
Նա չի համարում, որ Անկարան և Բաքուն անպայման կխափանեն Երևանի մասնակցությունը ԲԹԿ-ում:
Բաքու-Թբիլիսի-Կարս նախագիծը Հայաստանի հետ, թե՞ առանց Հայաստանի
Երևանը թերահավատորեն է վերաբերվում է Ադրբեջանի արտգործնախարար Էլմար Մամեդյարովի այն հայտարարություններին, թե երկաթուղին կբացվի հոկտեմբերի վերջին,: Ամսաթիվը նախորդ տարիներին բազմիցս հայտարարվել էր փորձագետների և նախագծի մասնակիցների կողմից, սակայն հետագայում վերանայվել էր:
Փորձագետները որոշակի կասկածով են վերաբերվում նաև Վրաստանի դիրքորոշմանը, որն անընդհատ շեշտում է ծրագրի զուտ տնտեսական կողմը:
«Նախագիծը սկզբնապես քաղաքական էր: Հենց որ Երևանում տարբեր մակարդակներով խոսվում է այդ նախագծին մասնակցելու մասին, հարևան Ադրբեջանում անմիջապես հիստերիա է սկսվում: Նախագիծն ի սկզբանե Հայաստանին մեկուսացնելու նպատակ էր հետապնդում», — Sputnik Արմենիայի թղթակցին ասաց Տարածաշրջանային հետազոտությունների կենտրոնի գիտաշխատող, Վրաստանի հարցերով փորձագետ Ջոնի Մելիքյանը։
Նրա խոսքով, պաշտոնական Թբիլիսին, որը հասկանում է Բաքվի հռետորաբանության հիմքում ընկած պատճառները, ստիպված է մշտապես հայտարարել, որ ԲԹԿ-ն ուղղված չէ երրորդ երկրների դեմ, այլ իրականացվում է հանուն տարածաշրջանային ինտեգրման և Մետաքսի ճանապարհի երկայնքով Եվրոպաի և Ասիայի միջև տրանսպորտային կապ ստեղծելու նպատակով։ Ակնհայտ է, որ վրացական կողմը մեծ շահույթ է ստանում այս նախագծից, այդ թվում` ներդրումների տեսքով:
Փորձագետը համոզված է, որ Երևանի նախագծի մասնակից դառնալու նվազագույն հնարավորություն ունի, բայց ցանկության դեպքում կարող է իր շահերը լոբբինգ անել Վաշինգտոնի, Բրյուսելի և այլ աշխարհաքաղաքական կենտրոնների միջոցով:
Հայկական կողմը պետք է կշռադատի իր հնարավորությունները. եթե ԲԹԿ-ում նրա մասնակցությունը հավանության արժանանա, ապա անհրաժեշտ կլինի կարգի բերել Գյումրի-Ախալքալաք հատվածը, որը Հայաստանը կմիացնի ԲԹԿ- ին: Դա կպահանջի զգալի ռեսուրսներ:
Հայաստանը պետք է պաշտպանի իրեն
Հայաստանը պետք է որքան հնարավոր է կարճ ժամկետում իրագործի Իրանին և Վրաստանի հետ ունեցած բոլոր էներգետիկ, տրանսպորտային, ենթակառուցվածքային նախագծերը, որպեսզի նվազագույնի հասցվի ԲԹԿ-ի գործարկման հետ կապված հնարավոր շրջափակումը:
«Առաջին հերթին խոսքը Հայաստանի տարածքով անցնող Հյուսիս-Հարավ ավտոմայրուղու շինարարության ավարտի մասին է, որը միացնում է Վրաստանն ու Իրանը», — ասաց Մելիքյանը:
Նա համոզված է, որ «Հյուսիս-Հարավ» ավտոմայրուղին կփոխհատուցի ԲԹԿ-ի հետ կապված հնարավոր ծախսերը: Հյուսիս-Հարավ ճանապարհը կարևոր դեր է խաղում Հայաստանի և Իրանի միջև հարաբերություններում: Այս մասին վերջին տարիներին բազմաթիվ անգամ խոսել են Իրանի իշխանությունները` պատրաստակամություն հայտնելով համագործակցել «Հյուսիս-Հարավ» նախագծի շրջանակում երկաթուղու հայկական հատվածի կառուցման գործում:
Երևանը այս նախագծում տեսնում է իրեն որպես «Պարսից ծոց-Սև ծով» միջանցքի կապող օղակ: Իրանական կողմը հասկանում է, որ Երևանը, ի տարբերություն Բաքվի, ավելի հուսալի գործընկեր է, բայց արդյո՞ք նա վաղն էլ այդպես կմտածի:
Իրանի համար մղվող «մրցավազքում», հատկապես` ԲԹԿ-ի մեկնարկի ֆոնին, Ադրբեջանը կարող է առաջ ընկնել Հայաստանից:
