ԵՐԵՎԱՆ, 8 հոկտեմբերի — Sputnik. Թուրքիան ու Ռուսաստանը կարող են ռազմական գործողություն սկսել սիրիական Իդլիբ քաղաքում։ Իդլիբը դիտարկվում է որպես վերջին հանգույց, որն անհրաժեշտ է քանդել Սիրիայում խաղաղություն հաստատելու համար։
Մասնագետները կարծում են, որ հնարավոր գործողության ընթացքում կկրճատվեն «Ջեբհաթ ան Նուսրա» (արգելված է ՌԴ-ում ու մի շարք այլ երկրներում) խմբավորման հսկողության տակ եղած տարածքները, ինչի արդյունքում այդ խմբավորումը լիովին կոչնչացվի։
Իդլիբը ջիհադական կազմակերպություններից ազատելու դեպքում վերջ կդրվի Սիրիայի բախումներին, քանի որ այս քաղաքը ռազմավարական նշանակություն ունի Թուրքիայի սահմանին մոտ լինելու պատճառով։ Այն նաև դեպի Միջերկրական ծով տանող դարպասն է։ Տվյալ պահին Ռուսաստանը շարունակում է ռմբակոծել Իդլիբի մոտակայքը։
Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը բացահայտ խոսում է Սիրիայում ռուս-թուրքական համագործակցության մասին։ Նա արդեն հանդես է եկել հետևյալ հայտարարությամբ․ «Մենք Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հետ քննարկել ենք՝ ինչպես ենք եռակողմ մեխանիզմ գործի դնելու Թուրքիայում։ Մենք գործողությունների հստակ նախագիծ ունենք։ Առաջիկայում դուք կտեսնեք այդ ուղղությամբ մեր հատուկ ստորաբաժանումների քայլերը։Մենք տարբերակել ենք տարածքները՝ ով որտեղ է դիտորդներ ուղարկելու։ Մեր զինվորականները Իդլիբի ներսում են լինելու, իսկ ռուսականները՝ դրսում։ Այսպիսով՝ քայլեր կարվեն այնտեղ ապրող մարդկանց անվտանգության ապահովման համար։ Այնպես, ինչպես հաջողեց անել դա Ջարաբուլուսում ու Ալ-Ռաիում, նույն քայլերը կարվեն նաև Իդլիբում»։
Իհարկե, գործընթացը, որի արդյունքում Սիրիան դուրս կգա փակուղուց, միաժամանակ մի շարք ռազմական ու դիվանագիտական քայլեր է պահանջում։ Արդյո՞ք Իդլիբում գործողություն կիրականացվի Թուրքիայի, Ռուսաստանի ու Իրանի միջև պայմանավորվածություն ձեռք բերելուց հետո։ Եթե գործողությունը տեղի ունենա, ի՞նչ միջոցներ կկիրառվեն, ու ի՞նչ արդյունք է պետք ակնկալել։
«Աստանայում անցկացված վերջին բանակցությունների ընթացքում պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել, որի որոշ մանրամասների մասին ասվել է լրատվամիջոցներին։ Ակնհայտ է, որ Պուտինի ու Էրդողանի` Անկարայում կայացած հանդիպման ընթացքում այդ հարցի շուրջ վերջնական պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել։ Կարելի է ասել, որ հիմա բոլոր ռազմական գործողություններն այն երկու ուժերն են համակարգում», — Sputnik- ի հետ զրույցում ասել է Մերձավոր Արևելքի մասնագետ Օյթուն Օրհանը։
Նրա կարծիքով՝ Ռուսաստանը, Թուրքիան ու Իրանը Սիրիայում որոշիչ դեր ունեն։
Խոսելով դեէսկալացիոն գոտում Ռուսաստանի ու Թուրքիայի պարտականությունների բաժանման մասին` Օրհանը նշել է, որ ռուսական զինվորականները տեղակայվելու են սահմանի գծով՝ դեէսկալացիոն գոտու արտաքին պարագծով։
«Ռուսաստանն իր վրա կվերցնի «Ջեբհաթ ան Նուսրայի» գրոհայիններին օդային հարվածներ հասցնելու խնդիրը։ Հավանականություն կա, որ Թուրքիան իր հերթին, մեծ պատասխանատվություն ստանձնելով, գործողություն կանցկացնի Իդլիբի ներսում», — ասել է փորձագետը։
Նա չի բացառել, որ Թուրքիան միջնաժամկետ հեռանկարում կարող է «մաքրել» «Ջեբհաթ ան Նուսրայի» շարքերը, ու այդ խմբավորմանը թուլացնելու համար կարճ ժամկետում համատեղ գործողություն կանցկացվի։
Եթե խոսենք Իդլիբի իրադարձությունների զարգացման հնարավոր այլ սցենարի մասին, չի բացառվում, որ ուղիղ միջամտության փոխարեն՝ համաձայնության հասնելու դեպքում կարող է Ան Նուսրայի ազդեցության գոտին կրճատվել, կարծում է Օհրանը։
«Եվս մեկ տարբերակ, որը բացառում է Ան Նուսրայի հետ ուղիղ բախումը։ Այդ դեպքում Թուրքիայի կողմից ռազմական գործողությունների դեպքում, «Թահրիր ալ-Շամի» կազմում ընդգրկված խմբավորումները դուրս կհանվեն տարածքի սահմանից, որտեղ կմտնեն թուրքական զորքերը», — նշել է նա։
Այդ դեպքում առաջին փուլում կողմերն անմիջական բախման մեջ չեն մտնի, Թուրքիան կմաքրի տարածքները, որոնք ուզում էր ազատել Ան-Նուսրայի ներկայությունից բանակցությունների միջոցով։ Այսպիսով՝ «Ջեբհաթ ան Նուսրան» ավելի սահմանափակ տարածքում կհայտնվի։ Այդպիսի պայմաններում, եթե նույնիսկ այդ խմբավորման դեմ ռազմական միջոցների կիրառմամբ պայքար իրականացվի, ապա այդ հարցը կքննարկվի ավելի ուշ, հաջորդ փուլում, կարծում է Օհրանը։
Եթե խոսենք Իդլիբում հնարավոր գործողության մասին, հարց է առաջանում` ինչպիսի՞ն կլինի գրոհայինների հետագա ճակատագիրը։ Օրհանի կարծիքով՝ Ան Նուսրայի ոչնչացումից հետո խմբավորումները կարող են կամ ինտեգրվել Սիրիայի ռազմական կառույցներին, կամ գործունեությունը շարունակել իրենց ենթակա որոշ ինքնավար շրջաններում, կամ էլ, ի պատասխան քաղաքական զիջումների, վայր դնել զենքը։
Լրագրող Հյուսնու Մահալին կարծում է, որ հնարավոր պատկերը հստակ ուրվագծեր ունի։
Խոսելով այն մասին, որ Իդլիբում են գտնվում Ան Նուսրայի ու դրան կից խմբավորումների մոտ 30 հազար անդամ, Մահալին կարծում է, որ այդ 30 հազար գրոհայինների կեսն արտասահմանցիներ են։
«Արտասահմանցիների զգալի մասն են կազմում չեչեններն ու ույղուրները։ Բացի այդ, շատ են ահաբեկիչները նախկին ԽՍՀՄ երկրներից։ Անկասկած, Պուտինի համար ամենակարևորը նրանց ոչնչացնելն է, անհրաժեշտ է այնպես անել, որպեսզի նրանք իրենց երկրներ չվերադառնան», — ասել է նա։
Իսկ դա հնարավոր է միայն այն դեպքում, եթե ահաբեկիչները հանձնվեն ու վայր դնեն զենքը կամ սպանվեն Սիրիայում։ Հաջողության բանաձևն այստեղ ռազմական գործողությունն է, որը հարավից իրականացնում են ռուսական զորքերը, իսկ հյուսիսից՝ թուրքականը։
Մահալիի կարծիքով՝ եթե իդլիբյան հանգույցը քանդվի, կքանդվի նաև սիրիական հանգույցն ընդհանրապես։
«Դեր Զորի հարցը կլուծվի ամենաշատը 2-3 շաբաթվա ընթացքում։ Կմնա միայն Ռաքքան։ Տվյալ պահին այս քաղաքի հարավային մասը Սիրիայի կառավարական ուժերի հսկողության տակ է, իսկ հյուսիայինը՝ քրդական «Ժողովրդավարական միություն» կուսակցության։ Այստեղ էլ ամեն ինչ երկխոսության միջոցով կհարթվի։ Այսպիսով՝ Սիրիայի կառավարությունն իր հսկողության տակ կվերցնի երկրի տարածքի գրեթե 99%-ը», — ասում է Մահալին։
Լրագրողը կարծում է, որ Իդլիբի իրավիճակի լուծելու դեպքում, ըստ էության, կլուծվի սիրիական հարցը։ Բանն այն է, որ դրանից հետո Սիրիայի կառավարությունն ու ընդդիմությունը կկարողանան համերաշխության հասնել։ Քանի որ հայտնի է` սիրիական ընդդիմությունը զրկվել է բոլոր կողմերի աջակցությունից։ Սաուդյան Արաբիան, ինչպես նաև Թուրքիան ու Կատարն այլևս գումար չեն հատկացնում։ Ընդդիմությունը դժվար իրավիճակում է ու կանի այն, ինչ Թուրքիան կասի։
Անկարայի ու Դամասկոսի միջև բանակցությունները շարունակվում են Ռուսաստանի միջնորդությամբ, ընդգծել է Մահալին` հավելելով, որ բանակցությունների շարունակությունը նշանակում է, որ երկու երկրի հարաբերությունների մեջ նոր էջ կարող է բացվել։ Հիմա օրակարգում հետևյալ հարցերն են` ինչպես պայմանավորվել Ասադի հետ ու ինչպես վերականգնել Սիրիան։
