–Պարոն Ոսկանյան, ի՞նչ է ենթադրում Իրաքյան Քրդստանում սեպտեմբերի 25-ին կայանալիք անկախության հանրաքվեն: Հանրաքվեից անմիջապես հետո Քրդստանը ձեռք կբերի՞ անկախություն, թե՞ այն կարող է դիտվել ինչ-որ բանակցությունների սկիզբ և ենթադրում է երկար գործընթաց:
–Ըստ էության Իրաքյան Քրդստանի տարածքում այսօր ընթացող հանրաքվեն դեռևս չի նշանակում Քրդստանի անկախության հռչակում: Նույնիսկ տարածաշրջանի նախագահ Մասուդ Բարզանին հայտարարում է, որ դրան հետևելու է երկար գործընթաց, որն իր խոսքերով կարող է տևել 1-2 կամ ավելի տարիներ: Ներկա պահին ընթանում է ժողովրդի ձայնը ստանալու գործընթաց, որի հիման վրա էլ Քրդստանի տարածաշրջանային կառավարությունը պատրաստվում է ծրագրել իր հետագա գործունեությունը:
Եթե փորձենք մեկնաբանել գործընթացն, ապա կարելի է նշել, որ գործ ունենք երկու ծրագրի հետ՝ անկախության հանրաքվեի ընթացքում ստացած ձայների օգտագործումն Իրաքի կենտրոնական իշխանություններից Քրդստանի տարածքի համար ավելի մեծ արտոնություններ ստանալու համար և անկախության հռչակումն Իրաքի հյուսիսային տարածքներում:
- Որքանով տեղյակ եմ հարցաթերթիկում գրված է Իրաքյան Քրդստանի և հարակից քրդական շրջանների անկախության հանրաքվե: Որո՞նք են հարակից քրդական շրջանները՝ զուտ իրաքյան տարածքի, թե՞ նաև հարևան պետությունների:
Քրդստանի տարածաշրջանը, որպես ինքնավար միավոր, ձևավորված է հստակ սահմաններում, որոնք համաձայնեցված են Բաղդադի կենտրոնական իշխանության հետ: Հատկապես Իսլամական պետության ահաբեկչական կառույցի ի հայտ գալուց հետո, քրդական ուժերը կարողացել են ընդլայնել իրենց ներկայությունը` ոչ պաշտոնապես ներառելով նաև իրաքյան որոշ տարածքներ։ Խոսքը Քիրքուկ քաղաքի մասին, մասամբ` Մոսուլի, եզդիներով բնակեցված Սինջարի և հարավում Խանատինի մասին: Հարակից տարածքներ ասելով` ի նկատի ունեն հենց այս տարածքները, այսինքն` Իրաքի ներսում Քրդստանի տարածաշրջանի ճանաչված սահմաններից դուրս տարածքների մասին է խոսքը: Այստեղ կան տարբեր խնդիրներ. նախ և առաջ Քիրքուկի խնդիր է, որտեղ կան նավթի հսկայական պաշարներ՝ Իրաքի նավթի պաշարի մոտ 50 տոկոսն այստեղ է, և Քրդստանը ցանկանում է այս տարածքը ևս տեսնել առայժմ իր, իսկ հետագայում, եթե հաջողվի, Անկախ Քրդական պետության շրջանակներում:
-Աշխարհի, ինչպես նաև մեր ուշադրության կենտրոնում է այս հանրաքվեն: Որո՞նք են այստեղ Հայաստանի ռիսկերն ու շահերը:
–Գործընթացը բազմաշերտ է և բազմակողմ, դրանք մեր երկրի համար պարունակում են և՛ մարտահրավերներ, և՛ հնարավորություններ: Հայաստանի առջև ծառացած առաջնահերթ խնդիրներից մեկը պետք է լինի ռիսկերի և հնարավորությունների հստակ հաշվարկը, առանց որևէ զգացական մոտեցման: Աշխարհի ցանկացած պետություն առաջնորդվում է, նախ և առաջ իր շահերով:
Անշուշտ, քուրդ ժողովրդի ազատագրական պայքարը հոգեհարազատ է մեզ համար։ Կրկնեմ՝ այդ պայքարը պետք է դիտարկել, նախ և առաջ ՀՀ շահերի տեսանկյունից, և դա ընդունված ու օրինաչափ երևույթ է: Միանշանակ է, որ մենք չենք կարող անտարբեր մնալ խնդրի հանդեպ՝ հաշվի առնելով մի շարք հանգամանքներ, նախ այն, որ տարածաշրջանը չափազանց մոտ է Հայաստանի սահմաններին, երկրորդը՝ հաշվի առնելով Թուրքիայում առկա քրդական գործոնը, որը անմիջականորեն սահմանակցում է Հայաստանին, և երրորդը՝ Իրանում անջատողական շարժումների խթանման խնդիրը, որը կրկին առնչվում է մեր սահմաններին:
Ակնհայտ է, որ եթե Իրանի հյուսիսում անվտանգային ռիսկեր են առաջանում, ապա այդ ռիսկերը անմիջականորեն ազդում են մեր շահերի վրա: Հարավային միջանցքը` ելքը դեպի Իրան, ունի կենսական նշանակություն մեզ համար, և այդ ելքը որևէ կերպ չպետք է խաթարվի: Այս առումով, որոշումներ կայացնելիս մենք առաջնորդվում ենք մեր շահերով: Եթե մեր շահերը համընկնում են որևէ այլ պետության շահերի հետ, դրանում որևէ վատ բան չկա: Ընդհակառակը, պրոցեսը կարող է ընթանալ ավելի դրական հունով:
Ինչ վերաբերում է մեր երկրի շահերի տեսանկյունից ընթացքող գործընթացին, ապա ակնհայտ է, որ այս հանրաքվեով տապալվում է հնարավոր, կամ առկա աներևույթ դաշինքը Էրդողանի և Բարզանիի միջև, որի միջոցով Թուրքիան փորձում էր գերակա դիրք գրավել Մերձվոր Արևելքում: Բացի դա, Թուրքիայի համար ստեղծվում են լրացուցիչ խնդիրներ, որոնք պահանջում են լրացուցիչ ռեսուրսների ուղղորդում՝ զսպելու Թուրքիայում քրդական գործոնի դերակատարության աճը՝ պայմանավորված քրդական անկախ պետականության ստեղծման գործընթացի սկզբով: Բայց գործընթացը մեզ համար ունի նաև վտանգներ:
Հիմա Իրաքյան Քրդստանը, ըստ էության, այդ փոփոխությունների նախաշեմին է, և այդ համատեքստում մեզ համար ամենամեծ ռիսկը կարող է լինել քրդական գործոնի դերակատարության աճն Իրանի տարածքում՝ այսպես կոչված «դոմինոյի էֆեկտով», որն ի վերջո հնարավոր է հասնել Ատրպատական: Այս իմաստով Իրանի ներսում նման խնդրի ստեղծումը չի բխում Հայաստանի շահերից, որովհետև անմիջականորեն մեր սահմանների մոտ ստեղծվում է թյուրքական, թյուրքալեզու անջատողական շարժման խթանման վտանգ:
-Աշխարհի և տարածաշրջանի գերտերությունները, Սաուդյան Արաբիան` այս խոշոր խաղացողներն ի՞նչ դիրքորոշում ունեն հանրաքվեի շուրջ:
— Ընդհանուր առմամբ, Քրդստանի անկախացմանը բացահայտորեն կողմ է արտահայտվում մեկ պետություն`Իսրայելը: Տարածաշրջանային որևէ այլ խաղացող, որևէ այլ գերտերություն կողմ չէ, իսկ ամենակոշտ դիրքորոշմամբ հանդես է գալիս թուրքական կողմը: Իրանական կողմը որդեգրել է դիվանագիտական լեզուն, բայց Թուրքիան անցել է դիվանագիտական լեզվի սահմանները և հանդես է գալիս բացահայտ սպառնալիքներով ու զգուշացումներով։ Դրանք հնչում են հենց Էրդողանի բերանից՝ ՄԱԿ- ի բարձր ամբիոնից:
Բացասական է նաև միջազգային հանրության արձագանքը` թե՛ Միացյալ Նահանգներից, թե՛ Արևմտյան Եվրոպայի երկրներից, թե՛ ՄԱԿ-ից: Ակնհայտ է, որ տվյալ խնդիրը չի սահմանափակվում միայն Բաղդադ-Էրբիլ կամ Իրաքյան Քրդստան և Իրաքի կենտրոնական իշխանություն շրջանակով, այլ շոշափում է բազմաթիվ խաղացողների շահեր: Խոսքը, նախ և առաջ Իրաքի հարևան պետությունների մասին է՝ Թուրքիա, Իրան, Սիրիա, որտեղ կա քուրդ բնակչություն:
Ինչ վերաբերում է Սաուդյան Արաբիային, նա հայտարարել է, որ կողմ չէ, որ Քրդստանը դառնա անկախ պետություն, բայց իր գործողություններով նպաստում է դրան: Կա մի կարևոր հանգամանք ևս, թեև Միացյալ Նահանգները դեմ է արտահայտվում Քրդստանի անկախությանը և կողմնակից է Իրաքի միասնականությանը, բայց հսկայական աջակցություն է ցուցաբերում Սիրիայի տարածքում քրդական ուժերին, այն ուժերին, որոնք, ըստ էության, Քրդստանի Բանվորական կուսակցության սիրիական թևն են։
Այն կուսակցության, որը Թուրքիայի ներսում է պայքարը մղում և Միացյալ Նահանգներում համարվում է ահաբեկչական։ Հետևաբար, կան բավական բազմակողմանի շահեր, և Քրդստանը այդ շահերի կծիկի հանգույցներից մեկն է: Շահերի բախման մի խոշոր կծիկ կա այս տարածաշրջանում, որը դուրս է գալիս Իրաքի քրդերի և արաբների հարաբերությունների սահմաններից: Պետք է սպասել և տեսնել, թե գործընթացներն ինչ ուղղությամբ կընթանան:
