Sputnik Արմենիային տված բացառիկ հարցազրույցում ռազմական ու քաղաքական գործիչը նշել է, որ ինքն է եղել հայ սպաների՝ ՆԱՏՕ-ի անդամ Հունաստանում ուսուցման նախաձեռնողը: Զրուցել է Դմիտրի Պիսարենկոն:
— Երբ Ղարաբաղյան պատերազմի թեժ պահին ինձ հրավիրեցին ստեղծելու հայկական ԶՈՒ-ն, ստիպված եղա բախվելու Ադրբեջանում թուրք ռազմական խորհրդատուների ներկայությանը: Այսինքն՝ ՆԱՏՕ-ի էմիսարներին: Այդպիսով, Ադրբեջանի ԶՈՒ-ն ոչ միայն խորհրդային մարտավարություն և օպերատիվ արվեստն էր կիրառում, այլև ՆԱՏՕ-ի չափորոշիչները:
Հայկական բանակի ստեղծման հայեցակարգի մշակման ժամանակ ես հաշվի առա այդ հանգամանքն ու հատուկ ուշադրություն դարձրի կադրերի ուսուցմանը: Հիմնական խնդիրներից մեկը դարձավ թշնամու մարտավարության ուսումնասիրությունը: ՆԱՏՕ-ի անդամ Թուրքիան Հայաստանի պոտենցիալ հակառակորդն է, իսկ Ադրբեջանը` փաստացի: Բաքուն սկսեց զարգացնել իր ԶՈՒ-ն ՆԱՏՕ-ի ծրագրերի համաձայն, այդ իսկ պատճառով մեր սպայական կազմը պետք է իմանար մարտական գործողությունները տանելու վերաբերյալ որոշումներ կայացնելու նրանց մեխանիզմները:
-Ինչպե՞ս դա տեղի ունեցավ:
— 1994 թվականին ինձ Բրյուսել հրավիրեցին ՆԱՏՕ-ի միջոցառմանը հանդես գալու պատերազմի մարդասիրական իրավունքի վերաբերյալ իմ զեկույցով: Այնտեղ ես ծանոթացա Հունաստանի ԶՈՒ հրամանատարի հետ, և մենք պայմանավորվեցինք, որ մեր սպաները Հունաստանի ռազմական ակադեմիայի ունկնդիրներ կդառնան: Շուտով հունական կողմի հետ համապատասխան փաստաթուղթ ստորագրվեց: Երևանում սպաների համար մենք հատուկ կուրսեր ստեղծեցինք, որպեսզի նրանց նախապատրաստենք արտերկրում ուսուցում անցնելուն: Նրանց վերադարձից հետո մենք ռազմագիտական գիտաժողովներ էինք անցկացնում` համալրելու հրամանատարական կազմի գիտելիքները: Միաժամանակ, մենք պայմանավորվածություն ձեռք բերեցինք Ռուսաստանի և Բելառուսի ռազմական ուսումնական հաստատություններում մեր կադրերին նախապատրաստելու վերաբերյալ:
- Ռուսաստանի բարձրագույն ռազմաքաղաքական շրջաններում ինչպե՞ս արձագանքեցին ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրի հետ նման համագործակցությանը:
— Ռուսաստանը չէր ղեկավարում մեզ: Հայաստանը գործում էր սեփական անվտանգության շահերից ելնելով: Ավելի ուշ ամերիկացիները ողջ հետխորհրդային տարածքի համար առաջարկեցին «Համագործակցություն հանուն խաղաղության» ծրագիրը: Հայաստանն ընդգրկվեց այդ ծրագրում և մասնակցեց միջազգային առաքելություններին: Ես ընթերցել եմ ռուսական մամուլում վերջերս հայտնված հրապարակումները, որտեղ բողոք էր հնչում կապված ՆԱՏՕ-ի հովանու ներքո անցկացվող զորավարժություններին ու գործողություններին Հայաստանի մասնակցության վերաբերյալ: Ինձ թվում է, որ դրանք պոպուլիստական ելույթներ են:
- Ինչո՞ւ:
— Շատ պարզ պատճառով: Ինչքան ավելի շատ սպաներ մասնակցեն տարբեր զորավարժությունների ու միջոցառումների, այնքան ավելի լավ նրանց համար: Չէ՞ որ դա գիտելիք է: Ինչո՞ւ են մարդիկ անգլերեն ուսումնասիրում, գերմաներեն սովորում, մշակույթին ծանոթանում, այլ ժողովուրդների պատմությունն ուսումնասիրում: Գիտելիքների հարստացման համար: Այդ հոդվածներն ագրեսիվ բլոկի մասն են: Հայաստանը ՀԱՊԿ անդամ է, և ես ակտիվ մասնակցություն եմ ունեցել համապատասխան փաստաթղթի ստորագրման գործում: Բոլոր այդ տհաճ խոսակցությունները՝ Հայաստանի և ՆԱՏՕ-ի մասին, սկսվեցին Ադրբեջանին հարձակողական սպառազինության մեծ խմբաքանակ վաճառելու ֆոնին: Այդ թվում՝ ծանր հրանետային, համազարկային ռեակտիվ և հրթիռային համակարգեր, ուղղաթիռներ, տանկեր: Սա հայ հասարակության մեջ բողոքի ալիք բարձրացրեց:
- Երբ Աֆղանստանում էիք գործում, ուսումնասիրու՞մ էիք արդյոք տեղի սովորույթները, այդ տարածքում ընթացող գաղութային պատերազմների պատմությունը:
— Դրա վերաբերյալ գիտելիքների մեծ պաշարի շնորհիվ էի կարողանում ամեն օր գործընկերներիս կարևոր տեղեկություններ տալ: Ժամանակակից արմատական, ծայրահեղական խմբավորումները սկիզբ են առել Աֆղանստանի պատերազմի ժամանակ: Այնտեղ գործում էին խմբավորումներ, որոնք կառավարվում էին Չինաստանի, Պակիստանի, Սաուդյան Արաբիայի, ամերիկացիների և իրանցիների կողմից: Ամեն մեկն իր մարտավարությունն ուներ, և մեզ բավականին դժվար էր նրանց հետ կռվելը` միայն մեր գիտելիքներով:
Գլխավոր շտաբի ակադեմիայում մենք մասնակիորեն ուսումնասիրում էինք այլ երկրների դաշտային կանոնակարգը, մարտավարությունն ու օպերատիվ արվեստը, հրամանատարաշտաբային զորավարժություններ անցկացնում: Սակայն Աֆղանստանում մենք գործնականում բախվեցինք այլ ռազմական գիտության կիրառման հետ: Մենք լավ ուսումնասիրեցինք այն և հաջողությամբ տապալում էինք մոջահեդներին: Աֆղանստանի այդ փորձը հետագայում ինձ շատ օգնեց հայկական ԶՈՒ-ն ստեղծելիս, որը հաջողություն ունեցավ Արցախում:
