Սերգեյ Բաբլումյանը հատուկ Sputnik Գրուզիայի համար
«Փոքր, բայց հպարտ երկրների քաղաքացիների համար շատ բարդ է գտնել իրենց տեղը արևի տակ, իսկ եթե նրանք նաև գեղեցիկ են, ապա ավելի դժվար է։ Ինչի հետևանքով փոքր, հպարտ և գեղեցիկներին նպատակին հասնելու համար պետք է լավ մտածված, նրբորեն մշակված և խելացիորեն իրականացվող դիվանագիտական աշխատանք, որը կկարողանա քայլ առ քայլ, զգուշորեն, բայց վստահաբար տանել մեզ դեպի արևը»։ Այսպես էր ասում հեռավոր մանկությանս ընկերը, որն, ինչպես և ցանկացած վրացի, հակված էր խոհանոցային փիլիսոփայությանը. Ռուդիկ Դումբաձեն։ Նա համարյա ողջ կյանքն ապրել էր Հայաստանում և ինքն իրեն կոչում էր «վրացիների հայկական որդի»։ Ընդհանուր առմամբ, այդպես էլ կար. վրացականն ու հայկականը նրա մեջ այնպես ամուր էին կապված, որ դժվար կլիներ այն քանդել, և դրա համար պատճառ էլ չկար։
Իհարկե, Ռուդիկ Դումբաձեի նշած խնդրի`միասին գնալ դեպի արևը, լուծման համար գոյություն ունեն հատուկ նախարարություններ և գերատեսչություններ, որոնք կազմակերպում են ազգերի և պետությունների հավերժ շարժը։ Բայց հաճախ այնպես է պատահում, որ մի աշխարհին շատ հայտնի և դիվանագիտության նրբություններին անծանոթ մարդը առաջ է անցնում արտակարգ և լիազորներին բոլոր կետերով և ամենամեծ արդյունքի հասնում։ Դա կոչվում է «ժողովրդական դիվանագիտություն»։ Կարելի է նաև ուրիշ ձև կոչել, բայց դա չէ էականը։
…Հարմարավետ «Домашний» անունով մոսկովյան հեռուստաալիքը մի անգամ հրավիրել էր Վրասական ԽՍՀ-ի, Հայկական ԽՍՀ-ի և ընդհանրապես, Խորհրդային Միության ժողովրդական արտիստ Սոֆիկո Միխայիլի Ճիաուրելիին։ Զրույցը վարում էր Չուխրայ ազգանունով հիանալի հաղորդավարուհին։ Ինչի՞ մասին էին նրանք խոսում։ Ինչի մասին ասես. երեխաների, ծնողների, ընտանիքի, կինոյի, թատրոնի, ընկերների, հնի ու նորի, լավի և վատի… Մի խոսքով` կյանքի մասին։ Ի՞նչ եզրահանգեցին։ Զրուցող կանայք զարմանալի նրբագեղությամբ բերեցին մեզ այն մտքին, որ միջազգային հարաբերությունները (բուն պաշտոնական) և հարաբերությունները ազգերի միջև (զուտ մարդկային)` ոչ միշտ են նույն բանը, որի հետևանքով աճում էր վստահությունը` վաղ թե ուշ մարդկանց պայմանավորվելու ընդունակությունը, անպայման, կհաղթի կառավարությունների կռվելու ընդունակությանը։
— Առակ պատմե՞մ, — հաղորդավարուհուն հարցրեց տիկին Ճիաուրելին։
— Հաճույքով կլսեմ։
Առակը Սոֆիկոյի կողմից։ «Մի մեծ ծառի երկու կողմերում երկու ծիտ էին նստած։ Ծիտիկները սիրում էին միմյանց, բայց ոչ մեկը չէր համարձակվում առաջինն ասել այդ մասին։ Այդպես էլ նստած էին` ասես թե միասին, բայց, ըստ էության, առանձին, քանի դեռ ուժեղ քամի չսկսեց և չգամեց նրանց միմյանց։ Հիմա նրանք միասին էին, կողք կողքի, և բառերն ավելորդ էին…»
— Խմենք դրա կենացը,- առաջարկեց տիկին Ճիաուրելին` բարձրացնելով գինու բաժակը… Գեորգի Դանիելյանը, ի ծնե ռեժիսոր և համատեղությամբ՝ փիլիսոփա, նկարահանելով «Միմինոն», ցանկանում էր, որ նրա հերոսը դուր գա, կամ էլ գոնե չնյարդայնացնի հայերին։ «Հայերի ու վրացիների միջև երբեք թշնամանք չի եղել, բայց վեճերն ու քննարկումները` ո՞վ է ավելի հին, ավելի խելացի, ո՞վ է ավելի լավ ֆուտբոլ խաղում` եղել են և միշտ կլինեն»,- գրում է Դանիելյանն իր «Կենաց ասողը խմում է ցմրուր» գրքում։
— Հավանեցի՞ր հային,- հարցրեց նա «Միմինոյի» դիտմանը հրավիրված Էդմոնդ Քեոսայանին։
— Սոկրատեսը չէ, իհարկե։ Բայց լավ տղա է։ Վստահելի։
«Հետո,- հիշում է Դանիելյանը, — զանգահարեց Հայաստանի կինեմատոգրաֆիստների քարտուղար Ֆրունզիկ Դովլաթյանը»։
— Զանգել եմ` շնորհավորեմ և շնորհակալություն հայտնեմ լավ ֆիլմի համար, — ասել է Դովլաթյանը, — բայց դիլիջանցի ընկերները խնդրել են քեզ այստեղ գալ, որպեսզի հասկանաս` Դիլիջանի ջուրը աշխարհում ոչ թե երկրորդ, այլ առաջին տեղն է զբաղեցնում։ «Հավանում ե՞ք Հայաստանը» — հաճախ էին հարցնում ծննդով Թբիլիսիից Թինա Ասատիանիին։ Հետո դադարեցին։ Հայի հետ ամուսնացավ, տեղափոխվեց Երևան, դարձավ Հայաստանի գիտությունների ակադեմիայի ակադեմիկոս, բազմաթիվ միջազգային մրցանակների դափնեկիր, ստեղծեց Հայաստանում «Իվերիա» վրացական բարեգործական ընկերությունը և դրա պատվավոր նախագահը դարձավ։ Մահացավ Երևանում՝ 93 տարեկանում։ Այն տանը, որտեղ վերջին տարիներն է անցկացրել, հուշատախտակ է տեղադրվել։ Այս ամենից հետո հարցնել՝ «Հավանո՞ւմ եք Հայաստանը», առնվազն տարօրինակ է։
…Իսկ հեղինակի վերջին հանդիպումնը Դումբաձեի հետ տեղի ունեցավ Նիցցայում, որտեղ Ռուդիկը ծրագրավորող է աշխատում տեղի հարուստ ընկերություններից մեկում։ Այնտեղից է մասնագիտական հայացքն իրերին։
«Համակրգչում, պարզաբանում է Ռուդիկը, այսպիսի ֆունկցիա կա` «Cancel»։ Այսինքն՝ վերադառնալ սկզբնական կետին։ Ասես ջնջես և սկսես նորից, ասեց դրանից առաջ բան չի եղել,- շարունակում է միտքը բացատրել հին ընկերս։ — Համակարգչային սերնդի մոտ դա տպավորություն է ստեղծում, որ այսպես կարելի է վարվել նաև կյանքում։ Բայց իրական կյանքում այսպես չի լինում»։ — Եվ ի՞նչ։ — Եվ ոչինչ։ Չնեղացնել միմյանց, որպեսզի չկորցնել միմյանց։ — Հայերին ու վրացիներին նկատի ունե՞ս։ — Հենց այդպես։ Եվ ոչ միայն։
