Մոսկվայի պետական համալսարանի համաշխարհային քաղաքականության ֆակուլտետի տարածաշրջանային խնդիրների ամբիոնի վարիչ Վասիլի Կուզնեցովը խոսել է Մերձավոր Արևելքի ճգնաժամի ու այն մասին, թե ինչպես կարող է փոխվել տարածաշրջանի աշխարհաքաղաքական իրավիճակը։ Զրուցել է Անի Լիպարիտյանը։
-Պարոն Կուզնեցով, ըստ Ձեզ, կա՞ ճանապարհային քարտեզ, որի միջոցով հնարավոր է դադարեցնել Մերձավոր Արևելքի արյունահեղությունը:
— Մեր տարածաշրջանում առանց այդ էլ հակամարտությունները շատ են, և եթե մենք սկսենք քարտեզը փոխել, ապա այդ գործընթացը դադարեցնելն անհնար կլինի։ Որովհետև Սիրիայից հետո հաջորդ թեկնածուն կլինի Թուրքիան, իսկ Թուրքիայի ճգնաժամն ու քաղաքական բռնության աճը բացասաբար կազդի բոլոր հարևան երկրների, այդ թվում Հայաստանի վրա։ Իսկ դա որևէ մեկը չի ցանկանում։
Տարածաշրջանում մենք կայուն երկրներ քիչ ունենք և պետք է փորձենք նրանց պաշտպանել ու ամրացնել։
- Ռուսաստանի ու Թուրքիայի շահերը երբևէ կհամընկնե՞ն Մերձավոր Արևելքի հարցում։
— Բարդ հարց է․․․Եթե խոսենք Մերձավոր Արևելքում Ռուսաստանի շահերից, ապա դրանք շատ սահմանափակ են։ Տվյալ դեպքում օբյեկտիվ ու լուրջ շահը անվտանգությունն է։ Մնացած շահերը շատ թե քիչ կոնյուկտուրային են, դրանք հայտնվում ու անհետանում են։ Կարող են փոխվել երկրի արտաքին քաղաքականության ռազմավարության վերանայումից հետո։
Թուրքիայի համար անվտանգության հարցերն այս պահին դառնում են հիմանական։ 2010 թվականից սկսած՝ նրանք բավական արկածախնդիր արտաքին քաղաքականություն էին վարում, ինչը լարված իրավիճակի հանգեցրեց։
Հիմա ամենակարևորը (համ Ռուսաստանի, համ Հայաստանի համար) դառնում է քրդական հարցը, և պետք է ոսկե միջինը գտնել։ Քուրդ ժողովուրդը մեծ ներդրում ունի «Իսլամական պետության» (որն արգելված է շատ երկրներում — խմբ․) և ահաբեկչության դեմ պայքարի հարցում։
Մյուս կողմից էլ, Թուրքիայի կայունության և Մերձավոր Արևելքի քարտեզը չփոփոխելու հարց կա: Համապատասխանաբար կխոսվի ու կքննարկվի միասնական Սիրիայի ներսում քրդական ինքնավարության հնարավորությունը, Թուրքիայի ներսում մշակութային ինքնավարության ընդլայնման հնարավորությունը:
-Իսկ ինչքանո՞վ է դա ձեռնտու հենց իրենց՝ քրդերին։ Եվ ընդհանրապես անկախ Քուրդիստանի ստեղծումը հնարավո՞ր է։
— Անկախ Քուրդիստանի հարց, որպես այդպիսին, չկա։ Կարծում եմ՝ քրդական քաղաքական ուժերն ու նրանց առաջնորդները շատ լավ հասկանում են, որ այսօրվա օրակարգում դա չկա։ Օրակարգում կա երեք կետ։ Առաջինը՝ Իրաքյան Քուրդիստանի անկախության պահպանումն է այնքանով, որքան կա այսօր։ Հնարավոր է առանց Իրաքի կազմից դուրս գալու տարբերակը, թեև ժամանակ առ ժամանակ անկախություն հռչակելու հարցը բարձրացվում է։ Երկրորդը Սիրիայում մեծ քաղաքական, վարչական ու ֆինանսական ինքնավարության հարցն է։ Երրորդը՝ Թուրքիայի ներսում մշակութային ինքնավարությունը։
Սակայն տվյալ պահին ամենակարևորը Սիրիայի հարցն է, քանի որ Բաշար ալ-Ասադի կառավարությունը կտրականապես դեմ է ցանկացած ֆեդերալացմանն ու ապակենտրոնացմանը։ Դա շատ ծանր երկխոսության թեմա է։
-Տարածաշրջանում կա մեկ այլ ծանրակշիռ հարևան՝ Իրանը։ Կխոսե՞ք Ռուսաստանի ու Իրանի հարաբերությունների մասին։
— Իրանն ակտիվորեն ներգրավված է տարածաշրջանային բոլոր գործընթացների մեջ, Սիրիայի հարցում ավելի շատ մասնակցություն ունի, քան Ռուսաստանը։ Այդ հանրապետության համար Սիրիայի կարգավորման հարցը շատ ավելի կարևոր է, քանի որ այդ ամենը տեղի է ունենում նրա սահմաններին մոտ։
Եվ տվյալ դեպքում ճգնաժամը դիտարկվում է որպես գոյատևման հարց։ Իրանում կա այսպիսի պատկերացում, որ «եթե հանձնենք Սիրիան, հաջորդը ցուցակում մենք ենք»։ Դրա համար Սիրայում կան իրանական զինվորականներ, որոնք զգալի դեր են կատարում։
Տվյալ պահին, իրադրությունից դրդված, ստեղծվել է «Ռուսաստան-Թուրքիա-Իրան» դաշինքը։ Շատերն ասում են, որ դա ռազմավարական դաշինք է, իսկ ես կարծում եմ՝ ավելի շատ իրավիճակն է այդպես թելադրում, քանի որ ամեն պահի ամեն ինչ կարող է փոխվել։
Քանի որ այս եռանկյունու բոլոր կողմերը պատրաստ են ընկերություն անել «հիմա և այստեղ», բայց շատ են հակասությունները և բացակայում է միմյանց հանդեպ վստահությունը։ Այդ պատճառով Ռուսաստանի հարաբերությունները Իրանի հետ կզարգանան ու կպահպանվեն, բայց ես չէի ասի, որ դա ռազմավարական մերձեցման հարց է, քանի որ շատ հարցեր կան։
-Հայաստանը կդառնա՞ Ռուսաստանի և Իրանի միջև կապող օղակ։
— Կարծում եմ՝ Հայաստանը կարող է շատ դրական դեր խաղալ այս բոլոր գործընթացներում։ Ինչ թաքցնեմ, երբ մենք խոսում ենք Ռուսաստանի անվտանգության մասին, մենք առաջին հերթին նկատի ունենք Կովկասը։ Եվ պարզ է, որ Հայաստանն այսօր Հարավային Կովկասի առավել կայուն պետությունն է։
Հայաստանը մեծ դեր ունի, չէ՞ որ Ռուսաստանը նրա հետ ավանդական ընկերական հարաբերություններ ունի։ Իրանն էլ իր հերթին ընկերական հարաբերություններ ունի Հայաստանի հետ։ Դրա վառ վկայությունն է իրանցի զբոսաշրջիկների քանակը Երևանում։
Կարևոր է, որ Հարավային Կովկասում հենակետային երկիր լինի, որովհետև, անկեղծ ասած, այդքան էլ հասկանալի չէ, թե ինչպես կզարգանան քաղաքական իրադարձությունները Հայաստանի հարևան պետություններում, բայց այնուամենայնիվ, մեծ վտանգ կա, որ ամեն ինչ այնքան անամպ չի լինի, որքան կուզեինք մենք՝ բոլորս։
