ԵՐԵՎԱՆ, 12 փետրվարի — Sputnik. ԱՄՆ կենտրոնական հետախուզական վարչությունը (ԿՀՎ) վերջերս գաղտնազերծել էր մի զեկույց, որի համաձայն, խորհրդային առաջին ատոմային ռումբի արտադրության աշխատանքներն իրկանացվել են Հայաստանում:
Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում, մեկնաբանելով հրապարակած փաստաթուղթը, ՀՀ ԳԱԱ արևելագիտության ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող, էներգետիկ աշխարհաքաղաքականության և միջազգային անվտանգության մասնագետ Արմեն Մանվելյանն ասաց, որ քիչ հավանական է համարում, որ խորհրդային առաջին ռումբի արտադրությունն իրականացվեր Հայաստանում:
«Այն, որ հայ մասնագետներն ակտիվ մասնակցություն են ունեցել, փաստ է: Դա երբեք էլ գաղտնի չի եղել, հատկապես Ալիխանով եղբայրների մասնակցությունը: Բայց որ Հայաստանում է դա արտադրվել՝ քիչ հավանական է»,- ասաց գիտնականը:
Նա նաև կարծիք հայտնեց, որ հրապարակված տեղեկույունները ոչ այնքան փաստացի հետախուզական տվյալներ են, որքան հետախուզական նպատակով հավաքագրված մամուլի հրապարակումների հիման վրա կատարված եզրակացություններ:
«Ընդհանրապես, այն տվյալները, որ հրապարակվում են հետախուզության կողմից, թեկուզ 30-40 տարի հետո, ոչ այնքան հետախուզության աշխատանքի, որքան տեղեկատվության հավաքման արդյունքում հավաքված նյութեր են: Իրական հետախուզական տվյալները հազիվ թե երբևէ գաղտնազերծվեն, կամ լավագույն դեպքում՝ կգաղտազերծվեն 100 տարի հետո»,- ասաց Մանվելյանը:
ԿՀՎ-ի հրապարակած փաստաթղթերի համաձայն, խորհրդային իշխանությունը ատոմային ռումբի գաղտնի արտադրության համար մի քանի տարբեր տարածքներ է ուսումնասիրել, բայց, ի վերջո, ընտրել է Հայաստանը, ավելի կոնկրետ՝ Սևանա լճի ավազանը:
Տեղի ընտրության հարցում էական նշանակություն է ունեցել Հրազդան գետի և դրա վրա 2 մլն ԿՎտ հզորությամբ ՀԷԿ-ի առկայությունը: Գաղտնի գործարանը ներկայիս Գեղարքունիքի մարզի տարծքում կառուցվել է Մեծ Հայրենական պատերազմի ավարտից հետո՝ 1947-48թթ-ին: Շինարարությանը մասնակցել են գերմանացի ռազմագերիները:
Ամերիկյան փաստաթղթերում նշվում է նաև, որ 1948թ-ին Հայստանն արդեն ուրան էր ներկրում Չեխոսլովակիայից ու Սակսոնիայից:
Նույն աղբյուրի համաձայն՝ 1949թ-ի հուլիսին ռումբն արդեն պատրաստ էր: Իսկ օգոստոսին այն փորձարկվել է Ուրալում՝ Մագնիտոգորսկ քաղաքից 100 կմ հեռու: Ի դեպ, նախագծի գիտատեխնիկական տնօրենը, զեկույցի համաձայն, եղել է ոմն ՙպրոֆեսոր Առաքելյան, որի անունը չի հիշատակվում:
ԿՀՎ-ի զեկույցը թվագրված է 1950 թ-ով:
