Արման Վանեսքեհյան, Sputnik Արմենիայի քաղաքական վերլուծաբան
Մի կողմից, ժամանակակից համաշխարհային իրողություններն այս համատեքստում բավական տրամաբանական են և ադեկվատ։ Մարդկությանը կրոնական խմբերի բաժանելը, առավել ևս առանձին խմբերի իրավունքները սահմանափակելը, կրոնական սկզբունքներից ելնելով, պարզապես անընդունելի է։ Եվ այս առումով նույն Դոնալդ Թրամփը, իհարկե, կրակի հետ է խաղում։ Չէ՞ որ նա իսկապես սկանդալային հրաման է ստորագրել, որը կարող է մի ակնթարթում խաթարել ամերիկյան քաղաքակրթական կենսակերպի հիմքերը:
Կրոնական թեման այս տեսանկյունից հավանաբար ամենազգայունն է և կարող է ժամանակակից հասարակությանը իսկական փակուղու առաջ կանգնեցնել։ Քանի որ եթե մարդկանց այնուամենայնիվ պետք է բաժանել քրիստոնյաների, մահմեդականների, բուդդիստների, հրեաների, ապա կարելի է անել միայն այն դեպքում, երբ խոսքն ավանդույթների, սովորույթների, կրոնական տոների մասին է։ Իսկ կրոնական խմբերի մասին պետք է լռել, երբ խոսքն օրենսդրության, իրավունքների և այլնի մասին է։
Սակայն կարելի է համոզված լինել, որ «Թրամփի ցուցակն» առանձին կրոնական ենթատեքստ չունի։ Դոնալդ Թրամփը պրագմատիկ մարդ է, որը խոսում է տրամաբանության և բիզնեսի լեզվով, ոչ թե՝ քաղաքականության և դիվանագիտության։ Եվ տվյալ հրամանը հենց ահաբեկչության սպառնալիքի նկատմամբ պրագմատիկ մոտեցման արդյունք է։ Այնպես որ ստեղծված իրավիճակը գնահատելով՝ Թրամփի հրամանին չի կարելի միակողմանի վերաբերվել։
Հասկանալի է, որ մահմեդական պետությունները (օրինակ՝ նույն Իրանը, որտեղ իսլամական ծայրահեղականության հոտ անգամ չի գալիս) շատ դժգոհ են լինելու ԱՄՆ նորընտիր նախագահի արարքից և դրա մեջ հենց կրոնական-քաղաքական ենթատեքստ են գտնելու: Այդ երկրների ղեկավարություններն արդեն հասցրել են հանդես գալ բավական խիստ գնահատականներով։
Էլ չենք խոսում Ամերիկայի ներսում Թրամփի գաղափարական հակառակորդների մասին։ Խոսքը լիբերալ-գլոբալիստների մասին է, որոնք, անշուշտ, արդեն արտահայտվել են, հրամանը գնահատել և հայտարարել են, որ դրա մեջ իրենք նացիզմ, ռասիզմ և նմանօրինակ այլ բաներ են տեսնում: Սակայն արդյո՞ք այդպես է իրականում։ Եվ ով է իրականում մեղավոր, որ ժամանակակից Ամերիկան ստիպված է սեփական «սկզբունքների» դեմ գնալ, որոնք ենթադրում են բոլոր մարդկանց, նրանց իրավունքների և ազատության հավասարություն (ինչպես իրենք են իրենց ներկայացնում)։
Սկզբում խոսենք մահմեդական երկրների մասին։ Արմատական իսլամիզմը սարսափելի երևույթ է, որի դեմ ստիպված է պայքարել ժամանակակից մարդկությունը, ինչպես ժամանակին ռասիզմի դեմ էր պայքարում։ Կամ մեծ արյան գնով, ասենք, ֆաշիզմի դեմ…
Իսկ հենց իսլամական պետությունները, որոնք հայտնվել են «Թրամփի ցուցակում», պարզապես ի վիճակի չեն սեփական տարածքում ջիհադականների հախից գալ։ Եվ նույնիսկ վերահսկել իրենց այն քաղաքացիների պահվածքը, որոնք ծայրահեղական իսլամիզմի կողմնակիցներ են։
Ցուցակում կան նաև չափազանցություններ։ Խոսքն առաջին հերթին Իրանի մասին է, որը բավական կշռադատված է դրսևորում իրեն միջազգային քաղաքական ասպարեզում։ Եվ իհարկե Թեհրանն առաջիններից մեկը «մարտահրավեր նետեց» ամերիկացի դեսպանին նախագահի հրամանից հետո։ Սակայն այնտեղ ԱՄՆ-ի և Իրանի միջև իրենց խնդիրները կան, որոնք կապված են և՛ Իսրայելի, և՛ միջուկային խնդրի հետ։ Այնպես որ ցուցակում Իրանի նույնպես կարելի է բացատրել։
Ինչ վերաբերում է «Թրամփի ցուցակում» հայտնված մյուս երկրներին, ապա այստեղ ամեն ինչ քիչ թե շատ տրամաբանական և հասկանալի է։ Եվրոպային նայելիս, նոր նախագահը ցանկանում է ապահովել սեփական, իր երկրի և իր քաղաքացիների անվտանգությունը ահաբեկչության սպառնալիքից։ Իսկ քանի որ նույն Եմենը, ասենք, Լիբիան կամ Սիրիան ի զորու չեն վերահսկել Ամերիկա վազող սեփական քաղաքացիների հոսքը, ապա հավանաբար հենց ամերիկյան համապատասխան ծառայությունները պետք է զբաղվեն սահմանը հատողների ստուգման գործով: Աշխատանքը մանրակրկիտ պետք է արվի, որովհետև գործը դժվար է, նյարդեր ու ժամանակ է պահանջում։
Եվ այստեղ Թրամփի մեղավորությունն այնքան մեծ չէ, որքան հենց որոշ մահմեդական պետությունների առաջնորդներինը։ Կոնկրետ նրանց, ովքեր քարոզում են և ծայրահեղական ջիհադ են իրականացնում անհավատների դեմ։
Իսլամական պետությունները պետք է սկզբում իրենք լուրջ պատերազմ հայտարարեն ծայրահեղական իսլամիզմին և միայն դրանից հետո խոսեն կրոնական ճնշումների մասին։ Մահմեդական աշխարհը ոչ մի կերպ չի կարող ինքնուրույն լուծել ծայրահեղական իսլամիզմի հարցը և դրանում առաջին հերթին պետք է ինքն իրեն մեղադրի։
Իսկ ինչ վերաբերում է այն կազմակերպություններին, որոնք լիբերալ-գլոբալիզմ են քարոզում, ապա որքան էլ Նյու Յորքի փողոցներում կամ ամերիկյան սենատի ամբիոնից չգոչեն նրանց ադեպտները, ամեն դեպքում աշխարհի ադեկվատ մարդիկ (իսկ նրանք մեծամասնություն են կազում) ի սկզբանե գիտեն, թե ում ջանքերի շնորհիվ է Սոմալիում, Իրաքում կամ Սուդանում «ծաղկել» արմատական իսլամիզմը։
Հիշենք թեկուզ ժամանակակից Սիրիան, որտեղ քրիստոնյաները այսպես կոչված «չափավոր ընդդիմության» և ամբողջ քաղաքակիրթ աշխարհում արգելված «Իսլամական պետություն» ահաբեկչական խմբավորման հիմնական թիրախն էին դարձել։ Ո՞վ է հրահրել շուրջ 5 տարի տևող պատերզամը։ Ահա թե ինչ… Այս տեսանկյունից, կարծում եմ, նորընտրիր նախագահը մտահոգվելու կարիք չունի։
Տարրական խնդիր է։ Իսլամական ռադիկալիզմը, որը վերջին տասնամյակում աճել է արևմտյան ֆինանսավորման շնորհիվ, այժմ արդեն թույլ չի տալիս, որ իրեն կառավարեն նախկին տերերը։
Այսպես կոչված բումերանգի էֆեկտ է։ Ընդ որում՝ երկծայր։ Մի ծայրով խփում է մահմեդականությանը, մարդկանց գիտակցության մեջ աշխարհում մեծությամբ երկրորդ կրոնը դարձնելով վտանգավոր ռադիկալիզմի պոտենցիալ աղբյուր։
Երկրորդ ծայրով խփում է Արևմուտքին, որը ինքնաշեն իսլամական ռադիկալիզմից ազատվելու համար, ստիպված է զոհաբերել սեփական հիմնական սկզբունքներն ու արժեքները։ Ահաբեկչության մարտավարությունը, որը կիրառում են ջիհադականները, հավասարապես վտանգավոր է բոլոր համար…
