Ինչպես գյումրեցիների «բայ–բայ»–ը հոգու երաժշտություն դարձավ հետախույզի համար

Մարինա Մկրտչյան, հատուկ Sputnik Արմենիայի համար

Առաջին հերթին նշեմ, որ Գևորգ Վարդանյանի գործունեությունն անբաժանելիորեն կապված է նրա կնոջ` Գոհար Վարդանյանի հետ։ Ամուսնական այս զույգը ժամանակակից հետախուզության պատմության մեջ իր անջնջելի հետքն է թողել. նրանք ավելի քան 45 տարի աշխատել են մոտավորապես 100 երկրում և ոչ մի անգամ չեն ձախողվել։

Վարդանյանի հետախուզական գործունեության պատմության մեջ հատկապես նշվում է 1943 թվականը, երբ Թեհրանում կայանալիք կոնֆերանսին գործընկերների հետ պետք է ապահովեր 3 խոշոր տերությունների ղեկավարների (Իոսիֆ Ստալին, Ֆրանկլին Ռուզվելտ, Ուինսթոն Չերչիլ) անվտանգությունը։

Այդ իրադարձությունները հիմք հանդիսացան «Թեհրան-43» ֆիլմի նկարահանման համար։ Գևորգ Վարդանյանն այս ֆիլմի մասին խոսում էր բարեհաճ հեգնանքով։ Ասում էր, որ ֆիլմում կան նաև ճշմարիտ պահեր. երբ գերմանացի դիվերսանտները փորձում են անցնել ջրանցքը և ահաբեկչություն իրականացնել Չերչիլի ծննդյան օրը` նոյեմբերի 30-ին։

Իսկ մնացածը, նրա խոսքով, չափազանցված էր` Ալեն Դելոն, Փարիզ, ավազակներ, գեղեցկուհիներ։ Գոհար Վարդանյանն էլ իր հերթին նշում էր, որ այն ժամանակ Թեհրանը խղճուկ տեսք չուներ. ծաղկուն ու գեղեցիկ քաղաք էր։

Վարդանյանները ճանաչում էին Իգոր Կոստալևսկուն, որը ֆիլմում մարմնավորել էր խորհրդային հետախույզին։ Գևորգ Վարդանյանի խոսքով` Կոստալևսկին հաճախ էր կրակում ֆիլմում, իսկ հետախույզը հետախույզ չէ, երբ սկսում է զենք կիրառել։ «Այնտեղ, որտեղ սկսվում է կրակոցը, ավարտվում է հետախուզությունը»,- ասում էր մեր լեգենդար գործընկերը։

Հայրենական մեծ պատերազմից հետո ամուսինները դեռ երկար տարիներ աշխատում էին արտասահմանում։ Վերջին գործուղումից նրանք վերադարձան 1986 թվականին։ Այդ ժամանակ էլ Գևորգ Վարդանյանը ստացավ արժանի պարգևը` Խորհրդային Միության հերոսի ոսկե աստղը։

Կյանքի վերջին տարիները լեգենդար հետախույզն անցկացրեց Մոսկվայում, բայց նույնիսկ մեծ տարիքում նա ձեռքերը ծալած չնստեց։ Թոշակի անցնելուց հետո Գևորգ Վարդանյանն ակտիվորեն համագործակցում էր արտաքին հետախուզության ծառայության հետ, հանդիպում երիտասարդ գործընկերների հետ և նրանց փոխանցում իր հարուստ կենսափորձը։

Գևորգ Վարդանյանը չմոռացավ նաև հայրենիքի` Հայաստանի մասին։ Նրանք երկուսն էլ շատ էին սիրում Երևանը։ Ամեն տարի հայրենիք էին գալիս ու հանդիպում երիտասարդ հայ մասնագետների հետ ։

Մի հետաքրքիր դրվագ եմ հիշում նրանց կյանքից։ Գևորգը պատմում էր, որ արտասահմանում աշխատելու ընթացքում պետք է թաքցնեին իրենց հայ լինելը։ Մի անգամ հյուրանոցներից մեկի վերելակ մտան երկու երիտասարդ, խոսեցին Գյումրու բարբառով և սկսեցին քննարկել Գևորգին, որն արտասահմանցի գործարարի նման էր հագնված։ Գևորգի խոսքով` քննարկեցին ոտքից գլուխ, իսկ հետախույզը սկսեց վայելել այդ զրույցը, որովհետև այդ պահին ավելի քաղցր բան չկար նրա համար։

Հետախույզն իրեն մատնելու իրավունք չուներ, ու չէր կարող պատասխանել նրանց և մայրենի լեզվով գեթ մեկ բառ արտաբերել։

Վերելակից դուրս գալիս նա երիտասարդներին ասաց. «Բայ-բայ»։ Լենինականցիները նրան նույն ձևով պատասխանեցին` անգլերեն բառերը համեմելով իրենց անկրկնելի բարբառով հնչած ծիծաղելի մեկնաբանություններով։ Գևորգ Վարդանյանի համար դա պարզապես հոգու երաժշտություն էր։

Նյութի ռուսերեն տարբերակը