ԵՐԵՎԱՆ, 18 դեկտեմբերի — Sputnik. Բոլոր ժողովուրդները յուրովի են նշում Ամանորը, յուրահատուկ ավանդույթներով ու սովորություններով: Sputnik Գրուզիան «Նոր տարի. աշխարհի ժողովուրդների ավանդույթները» թեմայով հոդված է հրապարակել, որում ներկայացրել է նաև հայկական ավանդույթները:
Նոր տարին, ըստ հայկական ավանդույթի, անցյալի վերաիմաստավորման խորհրդանիշ է: Հայերն այդ տոնը նշում են անհիշելի ժամանակներից: Հազարամյակների ընթացքում տոնը նշելու ժամանակը փոփոխվել, հետ ու առաջ է ընկել։ Խոր անցյալում հայոց նախնիները Ամանորը տոնել են գարնան զարթոնքին՝ Արեգ ամսին մարտի 21-ի գիշերահավասարի օրը, Նավասարդը (hայկական տոմարի առաջին ամսվա անվանումը, որը նշանակում է «նոր տարի») նշել են օգոստոսի 11-ին, դե իսկ Նոր տարին էլ՝ հունվարի 1-ին:
Հայերը հին ասացվածք ունեն. «Առանց գինու Նոր տարին կգա, առանց նգածաղկի` կուշանա»: Հնում նգածաղիկը ամենատարածված համեմունքն է եղել: Այս ախորժաբեր ծաղիկն աճում էր Արարատ լեռան լանջերին: Մարդիկ հավաքում ու չորացնում էին այն, հետո տարածում ամբողջ Հայաստանով: Անկախ բնակության վայրից, հայն Ամանորի կերակրատեսակները պատրաստելիս միշտ օգտագործում էր չորացրած նգածաղիկը: Այս ավանդույթը հայ ժողովրդի միասնականության խորհրդանիշն էր:
Հայաստանի գրեթե բոլոր շրջաններում հայտնի էր «Կախու», «Կախուկ» կամ «Գոտեկախի» սովորույթը, որն արևելյան Հայաստանում հայտնի էր նաև: երիտասարդ աղջիկներն ու պատանիները Նոր տարվա նախորդ գիշերը փոքրիկ խմբերով տոպրակներ, գուլպաներ կամ կողովներ առած շրջում էին երդիկից երդիկ և դրանք պարանով երդիկից ցած իջեցնելով` բարեմաղթանքի երգեր էին ասում ու շնորհավորում տնեցիներին: Տանտիկինը կախվածի մեջ զանազան ուտելիքներ էր լցնում: Արցախում և Սյունիքում գոտեկախի սովորույթը հայտնի էր հակառակ տարբերակով: Պատրաստում էին ընկույզի, չոր մրգերի ու եփած հավերի շարան, որը կոչվում էր «Ճլոլունք», և իջեցնում էին հարազատների, իսկ ավելի հաճախ` խնամիների երդիկից ցած:
Ամանորի ավանդույթների մի մասն անմիջականորեն կապված էր կրակի, ծառերի, ջրի պաշտամունքների հետ: Հայաստանի առանձին շրջաններում Նոր տարվա երեկոյան ընդունված էր «կաղանդելը»: Տարբեր շրջաններում Նոր տարվա երեկոյան այրում էին «տարեմտի քյութակ»` մեծ գերան, որի մի ծայրը դրվում էր կրակի մեջ և այրվելու ընթացքում այն աստիճանաբար ներս էին հրում: Այն վառելուց հետո ածուխը թաղում էին դաշտերում, որպեսզի նոր տարին բերքառատ լինի, կորուստներ չլինեն:
Դարերի ընթացքում, և իհարկե, շատ բան է փոխվել, Բայց Նոր տարին այսօր էլ հայերի ամենասպասված և ամենաուրախ տոնն է:
Սովորաբար Ամանորը Հայաստանում դիմավորում են ընտանիքի հետ, առատ սեղանի շուրջ: Հատկանշական է, որ հունվարի 1-ին ուտեստների ցանկում, ըստ հին ավանդույթի, ներառվում էին այնպիսի ուտեստներ, որոնց անվան մեջ կար Ն տառը` Նգածաղիկ, Նուռ, Նուշ և այլն: Նոր տարվա ավանդական ուտեստներից են նաև «անուշ ապուրը» և «ղափաման»: Մինչև օրս էլ Հայաստանի որոշ շրջաններում տոնական «տարեհաց» են պատրաստում: Իհարկե, սեղանից անպակաս են գինին ու կոնյակը: Հայաստանում Նոր տարվա մանկական միջոցառումներին ավանդաբար դիմավորում են Ձմեռ կամ Կաղանդ պապերին՝ Ձյունանուշի հետ կամ առանց նրա, հնչում են հայկական ժողովրդական և ժամանակակից երգեր:
Հայաստանում Սուրբ ծնունդը նույնպես առանձնահատուկ է նշվում: Այդ օրը բոլորի տանը չամիչով փլավ ու ձուկ է լինում, շատերը կուլիչ են թխում, մեջը մետաղադրամ դնում. համարվում է, որ տարին բարեհաջող կլինի նրա համար, ով կգտնի մետաղադրամը: Որպեսզի գալիք տարին վիշտ չբերի իր հետ, մինչ կերակուրներին անցնելը, մարդիկ մի գդալ մեղր են ուտում: Հին ավանդույթի համաձայն` հրավիրված հյուրերն ու հարևանները տուն մտնելիս ընդեղեն են շաղ տալիս սենյակում:
Նյութի ռուսերեն տարբերակը
