Սխրանքներ այս աշխարհում լինում են, իսկ վճռականություն` ոչ միշտ։
Այս նյութն այն մասին է, թե ինչպես մարդիկ, որոնց մասնագիտական պարտքը ճիշտ որոշումներ կայացնելն է, վախվորած շուրջն են նայում և տեղում դոփում` իրենց գործն ուրիշի ուսերին բարդելով: Այս պարագայում` լրագրողների: Ժամանակ առ ժամանակ թերթելով տարիներ առաջ գրած նյութերը` հեղինակը բազմիցս հանդիպել է նման պատմությունների: Այն, ինչ տեղի ունեցավ ավտոբուսի վարորդ Համլետ Կոստանյանի հետ Հայաստանի լեռնային մի ճանապարհին, այս խոսքերի ապացույցն է:
Նախ` սխրագործության մասին: Համլետ Կոստանյանի «ԼԱԶ» մակնիշի ավտոբուսը, որի մեջ 36 ուղևոր կար, շարժվեց Էջմիածնի ավտոկայանից և ուղղություն վերցրեց դեպի Բոգդանովկա: Մոտավորապես նույն ժամին Բոգդանովկայից Գյումրի (այն ժամանակ` Լենինական) մեկնեց մեկ այլ ուղևորատար ավտոբուս և նույնպես «ԼԱԶ» մակնիշի: Երթուղին այնպիսին էր, որ Լեռնանցք գյուղի մոտակայքում` ավտոմայրուղու ամենավտանգավոր հատվածում, ճանապարհները միանում էին, և երկու տրանսպորտային միջոցներն էլ որոշ ժամանակ նույն ուղղությամբ էին ընթանում:
Եվ հանկարծ Կոստանյանին տարօրինակ թվաց հետևից ընթացող «ԼԱԶ»-ի «պահվածքը». այդ երկնագույն ավտոբուսը շատ արագ էր սլանում` առանց ճանապարհի խորդուբորդ հատվածներում արգելակելու և չանհանգստանալով այն մասին, որ առջևում կտրուկ շրջադարձ է, իսկ ճանապարհն էլ կտրուկ դեպի ներքև է տանում: Այնինչ ավտոբուսը արագությունը նվազեցնելու մասին չէր էլ մտածում, հակառակը` ավելի ու ավելի արագ էր ընթանում: Եվ Կոստանյանը հասկացավ. ավտոբուսի արգելակները չեն աշխատում…
Սկզբում նա որոշեց աջ թեքվել, որպեսզի «խելագար» ավտոբուսն առաջ անցնի, սակայն այդ դեպքում այն անխուսափելիորեն դուրս կգար ճանապարհից ու կհայտնվեր անդունդում: Մեկ այլ հնարավորություն էլ կար` առավելագույն արագություն բացել ու հեռանալ հետապնդողից, սակայն նման արագության դեպքում շրջադարձ կատարելը գրեթե անհնարին էր: Եվ մտածեց, որ երկու դեպքում էլ կհաջողվի փրկել միայն իր ուղևորներին, իսկ երկնագույն «ԼԱԶ»-ի ուղևորներն անպայման կզոհվեն:
Որոշումը հանկարծակի ընդունեց: Կոստանյանը կտրուկ նվազեցրեց արագությունը` հնարավորություն տալով շրջադարձից հետո կրճատել ավտոբուսների միջև տարածությունը: Այնուհետև պոկեց իր հետևի վարագույրը, գոչեց որևէ բանի մասին չկասկածող ուղևորներին. «Բոլորդ առաջ եկե՛ք»: Առաջին հարվածը ցնցեց ավտոբուսը, բայց մեքենան դիմացավ. բախումից վայրկյաններ առաջ Կոստանյանը կտրուկ ավելացրեց արագությունը, և շարժիչը, լարումից մռնչալով, ավտոբուսն առաջ նետեց: Այնուհետև նա կրկին արգելակեց` իր վրա վերցնելով երկրորդ հարվածը. հաջողվեց մի փոքր նվազեցնել աղետալի վիճակում գտնվող ավտոբուսի արագությունը: Իսկ մինչև շրջադարձը շատ քիչ էր մնացել: Կոստանյանն իր մեքենան երրորդ անգամ հարվածի տակ դրեց, սակայն այս անգամ չփորձեց պոկվել իր վրա հենված մեքենայից, ամբողջ ուժով ոտքը սեղմել էր ոտնակին, անգամ այն ժամանակ, երբ ավտոբուսներն արդեն կանգնել էին անդունդի հենց եզրին: «ԼԱԶ»-ի սրահում քար լռություն էր, և միայն մեկ րոպե անց մի երեխա սկսեց բարձր լաց լինել…
Ի՞նչ եղավ հետո
Էջմիածնի ավտոտրանսպորտային ձեռնարկության տնօրեն Ժիրայր Մխիթարյան. «Կոստանյանը մեզ մոտ աշխատում է ավելի քան 20 տարի, ոչ մի բողոք կամ դժգոհություն: Կեցցե՛»:
Ավտոմոբիլային տրանսպորտի նախարար Խաժակ Դրամփյան. «Համլետ Կոստանյանն ամենաիսկական սխրանք գործեց, մահից փրկեց ոչ միայն իր 36 ուղևորներին, նույնքան մարդ կար մյուս ավտոբուսում: Վարորդի անունը «Պատվո գրքում» է գրանցվել»:
«Պատվո գիրք» և «կեցցե». իհարկե, լավ է, սակայն այս ամենի մասին «Իզվեստիա» թերթում գրած հեղինակին շատ տարիներ առաջ թվաց, որ դա քիչ է, և նա գնաց Հայկական ԽՍՀ Գերագույն խորհրդի նախագահության նախագահ Բաբկեն Սարկիսովի մոտ:
— Լավ կլինի պետական պարգևի ներկայացնել, ամեն օր նման բան չի պատահում…
— Ամեն օր` չէ,- համաձայնեց Հայաստանի երկրորդ դեմքը:- Բայց…
Հետո բացատրություններ հնչեցին, որոնցից հետևում էր, որ Մոսկվային նման հարցով անհանգստացնելը կարծես թե այնքան էլ ճիշտ չէ, այնքան էլ տեղին ու ժամանակին չէ, ու էլի նման անորոշ բաներ: Մի խոսքով: Մեկ ամիս անց Սարկիսովի գլխավորած Նախագահություն զանգահարեցին Անդրեյ Գրոմիկոյի` այն ժամանակվա ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի քարտուղարությունից։ Հարցրեցին.
— Էջմիածնի ավտոբուսի վարորդի մասին «Իզվեստիա»-ում կարդացե՞լ եք:
— Կարդացել ենք,- պատասխանեց Երևանը:
— Այդ դեպքում ինչու՞ չեք ուղարկում փաստաթղթերը պարգևի ներկայացնելու համար,- զարմացավ Մոսկվան:
…Կրեմլի հրամանով Համլետ Կոստանյանը պարգևատրվեց «Պատվո նշան» շքանշանով: Իհարկե, դա էլ Ռիո դե Ժանեյրոն չէ, սակայն ամեն դեպքում ավելի լավ է, քան պարզապես «կեցցե»-ն:
