ԵՐԵՎԱՆ, 2 նոյեմբերի-Sputnik. Ղազախստանում այսօր կայացրած մահապատժի դատավճիռը քննարկման առարկա է դարձել ոչ միայն այդ երկրում, այլև նրա սահմանից դուրս:
Բանն այն է, որ այս տարվա հուլիսին 10 անձի մահվան պատճառ դարձած ահաբեկչության համար մեղադրվող Ռուսլան Կուլեկբաևին մահապատժի դատապարտելու միջնորդություն է ներկայացրել հենց պետական մեղադրողը, այն դեպքում, երբ 2004թ.-ից ի վեր Ղազախստանում որևէ մեկը մահապատժի չի ենթարկվել: Գործող օրենսդրությամբ Կուլեկբաևը կարող է ենթարկվել միայն ցմահ ազատազրկման:
Մահապատժի իրականացումը Ղազախստանի իշխանությունները կասեցրել են դեռևս 2003թ.-ին, այն կարող է իրականացվել միայն կասեցման որոշումը վերացնելու դեպքում: Վերջին անգամ Ղազախստանում մահապատիժ իրականացվել է 2003թ.-ին` մինչ կասեցումը: Այդ տարվա ընթացքում մահվան է ենթարկվել 12 հոգի, իսկ կասեցման որոշումից հետո, մինչև օրս, մահվան դատապարտված 5 անձի նկատմամբ կիրառվել է մահապատժին փոխարինաց ցմահ ազատազրկումը:
Ի դեպ, Հայաստանում ևս մահապատիժը տարիներ շարունակ կիրառվում էր իբրև դատավճիռ, բայց չէր իրականացվում: Մեր երկիրն այս պատժատեսակն իրականացնելուց հրաժարվել է դեռևս 1997թ.-ին, երբ Աժ-ն ընդունել է մահապատժի նկատմամբ մորատորիում կիրառելու մասին օրենքը: Իսկ 2003թ-ին ընդունված նոր Քրեական օրենսգրքից այդ պատժատեսակն ընդհանրապես հանվեց: Այժմ ՀՀ-ում առավելագույն պատժաչափը ցմահ ազատազրկումն է:
Նախկին ԽՍՀՄ երկրներից միայն Բելառուսն է, որտեղ մինչև օրս կիրառվում է մահապատիժը: Միջազգային կառույցների քննադատություններին ի պատասխան՝ այդ երկրի նախագահը մի առիթով ասելէ, որ կկասեցնի մահապատժի կիրառումը միայն ԱՄՆ-ից հետո:
Իբրև մահապատիժ Բելառուսը կիրառում է գնդակահարության տարբերակը: Պաշտոնական տվյալներով, 1991թ.-ից ի վեր այդ երկրում մահվան է դատապարտվել ու գնդակահարվել ավելի քան 400 մարդ: Լուկաշենկոն ներում է շնորհել միայն մեկին:
Վերջին գնդակահարությունն այդ երկրում իրականացվել է ս.թ. մայիսին` իր ընկերուհուն դաժանաբար սպանելու համար մեղադրվող Բելառուսի քաղաքացի Սերգեյ Իվանովի նկատմամբ:
Ի դեպ, Բելառուսը ոչ միայն նախկին ԽՍՀՄ, այլև եվրոպական տարածաշրջանի միակ երկիրն է, որ դեռևս չի հրաժարվել մահապատիժ կիրառելուց:
Աշխարհի 97 երկրում այս պահի դրությամբ մահապատիժը ամբողջությամբ չեղարկված է։ 8 երկրում չեղարկված է, սակայն գործում է որոշ առանձնապես ծանր հանցատեսակների նկատմամբ, 35 երկրում մահապատիժը գործում է, բայց վերջին 10 տարիների ընթացքում չի կիրառվել, 58 երկրում այն շարունակում է գործել: ԱՄՆ տարբեր նահանգներում օրենքները տարբեր են, որոշ նահանգներ հրաժարվել են պատժի այդ տեսակից, բայց դաշնային ընդհանուր օրենսդրությամբ այն շարունակում է գործել և կիրառվել առավել ծանր հանցատեսակների դեպքում:
Չինաստանում մահապատիժը լայնորեն կիրառվում է նաև ոչ ծանր մի շարք հանցանքների դեպքում, ինչպիսիք են` կաշառակերությունը, կավատությունը, դրամական միավորների կեղծումը և այլն։
Մարդուն մահվան ենթարկելու ամենատարածված ձևը գնդակահարությունն է, բայց որոշ երկրներում լայնորեն կիրառվում են նաև էլեկտրական աթոռը, կախաղանը, անգամ` քարկոծումը: Ի դեպ, վերջինը կիրառվում է նաև մեր հարևան Իրանում:
