ԵՐԵՎԱՆ, 24 օգոստոսի — Sputnik, Մարիա Շելուդյակովա. Ռուսական Սու-24-հետ կապված դեպքից հետո թուրքական ինքնաթիռներն առաջին անգամ հայտնվեցին Սիրիայի օդային տարածքում: Կատարվածի վերաբերյալ քաղաքագետները տարբեր գնահատականներ հնչեցրին, բայց բոլորին մեկ ընդհանուր հարց էր հուզում` արդյո՞ք Անկարան իր գործողությունները համաձայնեցրել էր Մոսկվայի կամ Վաշինգտոնի հետ:
Օգոստոսի 24-ին, առավոտյան ժամը 4-ի մոտակայքում սկսվեց թուրքական հարձակումը Սիրիայի Ջարաբլուս քաղաքի վրա: «Եփրատի վահան» գործողությունը սկսեցին Թուրքիայի հատուկ նշանակության զորքերը` արևմտյան հակաահաբեկչական կոալիցիայի ռազմական ինքնաթիռների օգնությամբ: Բացի այդ, թուրքական զորքերը տանկեր և ավիացիա կիրառեցին:
Անկարան պնդում է, որ գործողություններն ուղղված են «Իսլամական պետություն» ահաբեկչական կազմակերպության դեմ, և հիմնական նպատակն է փախստականների նոր հոսքի դադարեցումն ու ահաբեկիչների չեզոքացումը։
Սակայն Մերձավոր Արևելքի և Կենտրոնական Ասիայի երկրների ուսումնասիրման կենտրոնի տնօրեն Սեմյոն Բաղդասարովի կարծիքով` իրավիճակի զարգացումը վկայում է, որ «Իսլամական պետության» խնդիրը երկրորդ պլան է մղվում, իսկ առաջին պլան է գալիս քրդական հարցը:
«Իրավիճակը լրիվ խճճվել է, քանի որ ԱՄՆ-ն ավիացիոն աջակցություն է ցուցաբերում թուրքական բանակին Ջարաբլուսը գրավելու համար: Իսկ Ռուսաստանն ու՞ր է: Ես, անկեղծ ասած, չգիտեմ: Իրավիճակը լրիվ այլ կերպ է զարգանում, քան նախատեսում էին Ռուսաստանի իշխանությունները, — ասել է Բաղդասարովը: — Քրդական գործոնը հաշվի չառնելը լուրջ հետևանքների է հանգեցնում: Արդյո՞ք մենք պատրաստ ենք այդ խնդրին լուծում տալ Մերձավոր Արևելքում: Ես շատ եմ կասկածում եմ»:
Թուրքիայի ուղիղ սպառնալիքը կամ ինչու է Ջարաբլուսը պետք Էրդողանին
Քաղաքագետը հիշեցրել է, որ վերջերս ԱՄՆ-ն ավիացիոն աջակցություն էր ցուցաբերում Թուրքիային Սիրիայի Մանբիջ քաղաքի գրավման ժամանակ. այն ժամանակ քրդական ջոկատները շրջվեցին դեպի Ջարաբլուս: Փորձագետի կարծիքով` հենց սրանից հետո էլ Թուրքիայի իշխանությունը որոշել է արագացնել հարձակումը:
«Թուրքիան չի կարող իրեն թույլ տալ, որ քրդական ջոկատները վերցնեն Ջարաբլուսը: Այդ պարագայում քրդերը կմիավորեն Սիրիայի հյուսիս-արևելքում և հյուսիս-արևմուտքում գտնվող իրենց երեք գավառները,իսկ սա կնշանակի, որ Թուրքիան այլևս ամբողջական պետություն չի լինի: Էրդողանը նման քայլի է դիմել դժվար պայմաններից ելնելով», — ընդգծել է Բաղդասարովը:
Իրադարձությունները զարգանում են Դամասկոսի և քրդերի կողմից հռչակված Հյուսիսային Սիրիայի Ֆեդերացիայի միջև սկսված պատերազմի ֆոնին:
«Ամենահետաքրքիրն այն է, թե ինչ է լինելու հետո: Ինչպես են ամերիկացիները խաղարկելու քրդերի և թուրքերի միջև ստեղծված իրավիճակը: Ավելի հետաքրքիր լինել չէր կարող», — ասել է քաղաքագետը:
Հարկ է նշել, որ թուրքական հարձակման համար առիթ կարող էր հանդիսանալ նաև օրեր առաջ Քրդստանում տեղի ունեցած ահաբեկչությունը, որի պատասխանատվությունը ստանձնել էին «Իսլամական պետություն» ահաբեկչական խմբավորման ահաբեկիչները:
Համաձայնեցվա՞ծ է
Մեկ այլ քաղաքագետ` արևելագետ, Ժամանակակից Մերձավոր Արևելքի ուսումնասիրման կենտրոնի ղեկավար Հումեր Իսաևը կարծում է, որ թուրքական հարձակումը կարող է կապված լինել Թուրքիայում պետական հեղաշրջման փորձի հետ, քանի որ հենց թուրք զինվորականներն են դեմ եղել, որ Սիրիայում որևէ ռազմական գործողություն իրականացվի:
Վերջին շրջանում Թուրքիայի իշխանությունը բազմաթիվ անգամ հայտարարել է սիրիական ճգնաժամի կարգավորման նոր մոտեցումների և սիրիական հարցին լուծում տալու ցանկության մասին: Ընդ որում` պնդելով, որ Թուրքիան մտադիր է հաշվի առնել Սիրիայի և ԱՄՆ-ի շահերը:
Իսաևը համոզված է, որ անկախ լարված հարաբերություններից, Թուրքիան նման լուրջ քայլի դիմել չէր կարող առանց Ամերիկայի իշխանությունների հետ համաձայնության գալու:
«Դժվար է ասել` Ռուսաստանի հետ պայմանավորվածություն եղե՞լ է, թե ոչ, քանի որ թուրքական ղեկավարության քաղաքական հռետորությունն ու իրական քայլերը տարբեր են, — ասել է քաղաքագետը: — Պուտինի և Էրդողանի բանակցությունները վերաբերում էին առաջին հերթին ոչ թե տնտեսությանը, այլ` սիրիական հարցին: Նախագահների հանդիպումները զուր չէին. շատերը սկսեցին լավատեսորեն վերաբերվել Սիրիայի հարցին»:
Չորեքշաբթի հայտնի դարձավ նաև, որ Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը օգոստոսի 31-ին կայցելի Թուրքիա: Ռուս առաջնորդն Անթալիայում բանակցություններ կունենա Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի հետ:
Հատկանշական է, որ այս պահին պաշտոնական այցով Անկարայում է գտնվում ԱՄՆ փոխնախագահ Ջո Բայդենը:
«Բայդենի այցը պատահական չէ, — կարծում է Իսաևը: — Սակայն ամեն դեպքում չի կարելի ենթադրել, թե ամերիկացիները ճնշում են գործադրել Թուրքիայի վրա: Հնարավոր է, որ այժմ մենք Սիրիայի գործողությունների վերաբերյալ համաձայնեցված քայլեր ենք տեսնում, սակայն Թուրքիայի արտաքին քաղաքական դիրքորոշումը փոփոխական է, ինչը մենք նկատել ենք վերջին ամիսների իրադարձությունների օրինակով»:
Ու՞մ են հարված հասցրել. ԻՊ-ին, թե՞ քրդերին
Սկզբունքային հարց է այն, թե ում դեմ են ուղղված Թուրքիայի ռազմական գործողությունները: Պատասխան կստանանք միայն այն ժամանակ, երբ համաշխարհային գերտերությունները կներկայացնեն իրենց կարծիքը:
Քաղաքագետ Եվգենի Սատանովսկին և Սեմյոն Բաղդասարովը համոզված են, որ թուրքական բանակը հարվածել է հենց քուրդ աշխարհազորայիններին, իսկ արևելագետ Հումեր Իսաևը չի բացառում, որ Թուրքիան հարվածներ է հասցնում «Իսլամական պետությանը»:
Նրա կարծիքով` Անկարան գործում է մի հայեցակարգի շրջանակում, որը բավարարում է բոլորին: Եթե Թուրքիան դուրս գա այդ շրջանակից, մենք արդեն այլ հռետորություն կլսենք: Իսաևը կարծում է, որ Թուրքիային հիմա փոքրիկ, բայց հաղթական պատերազմ և ցավոտ սիրիական հարցի շուտափույթ լուծում է հարկավոր:
«Թուրքիան ձևական է պայքարում ԻՊ-ի հետ, բայց այդ գործողությունների ուղղությունը կարևոր է երկրի համար: Հարցն այն է, թե ինչ կլինի հետո, — հայտնում է Իսաևը: — Չէ՞ որ Սիրիայում սկսված գործողությունների սկզբում ԱՄՆ-ն աջակցում էր նաև Ռուսաստանին, քանի որ վերջինը հարվածներ էր հասցրել ԻՊ դիրքերի ուղղությամբ, սակայն հետո Վաշինգթոնը հանկարծ փոխեց կարծիքը, քանի որ Ամերիկայի իշխանությունները համարեցին, որ Ռուսաստանն այլ ուժերի է հարվածում»։
