Sputnik Արմենիայի թղթակցի հետ զրույցում հոգեբան, շներ վարժեցնող Ալբերտ Ներսեսյանը պատմեց շների առանձնահատկությունների մասին: Զրուցեց Լաուրա Սարգսյանը:
-Քաղաքում Ձեզ բոլորը կինոլոգ են անվանում: Դուք կինոլո՞գ եք, թե՞ հոգեբան-վարժեցնող:
— Ես ինձ կինոլոգ չեմ համարում, քանի որ կինոլոգիան լայն գիտություն է, որը շատ տարրեր է պարունակում, մասնավորապես` շներ վարժեցնել: Ես ինձ համարում եմ այդ մեծ գործի մի մասնիկը, այդ գործին նվիրել եմ կյանքիս 30 տարին: Իսկապես, ինձ կոչում են կինոլոգ, բայց կրկնում եմ, ես ինձ համարում եմ հոգեբան, վարժեցնող:
— Փոքր հասակից երազել եմ շուն ունենալ, բայց ծնողներս թույլ չէին տալիս: Այդ ժամանակ ես չէի կարող պատկերացնել, թե ինչքան եմ սիրում կենդանիներին: Եվ արդեն բանակում ծառայությունից հետո իմ երազանքը կատարվեց, ինձ շան ձագ նվիրեցին: Ծառայել եմ Գերմանիայում Խորհրդային զորքերում: Մեր գնդի մոտ էր գտնվում ԳԴՀ ոստիկանական շների բարձրագույն դպրոցը: Ես երկու տարի հետևել եմ վարժեցնողերին և ակամա սովորել այդ գործը: Տեսածից այնքան էի տպավորվել, որ տուն վերադառնալուց հետո սկսեցի տարբեր հրահանգներ փորձել շների վրա, մասնավորապես` իմ շնիկին էի վարժեցնում:
Հետևելու շնորհիվ ձեռք բերած գիտելիքներս կիրառեցի իմ շնիկի վրա, և մեկ տարի մարզումներից հետո իմ Բլեք անունով հովվաշունը դարձավ իմաստուն շուն: Ժամանակի ընթացում ինձ մոտ սկսեց ավելի լավ ստացվել, այդպես արդեն 30 տարի:
-Ո՞րն է տարբերությունը վարժեցրած և դաստիարակված շների միջև:
— Վարժեցրած շունը հրամանով կարող է հարձակվել անգամ երեխայի վրա, դաստիարակված շունը երբեք չի անի դա, նույնիսկ հրահանգի դեպքում: Դա մի ողջ գիտություն է, տեխնոլոգիա: Վարժեցումը տևում է երեք տարի, այդ ժամանակահատվածն անհրաժեշտ է, որպեսզի շունը ձևավորվի որպես անհատ: Շների ցանկացած նախապաատրաստություն պետք է սկսել վաղ տարիքից: Վարժեցնողը շան մեջ մտցնում է այն աքսիոմաները և շահերը, որոնք պետք են արդյունքի համար: Եթե շան ձագը զբաղվելու բան չունի, պետք է զբաղեցնել նրան, որպեսզի նա այլ զբաղմունք չփնտրի, օրինակ` չկրծի տիրոջ կոշիկը: Ձագերը նման են երեխաների, և ընդհանրապես յուրաքանչյուր կենդանու մեջ քնած է փոքրիկ երեխա: Չի կարելի ծեծել շներին, քանի որ յուրաքանչյուր հարված շանը բարդույթավորում է և կոտրում նրա անհատականությունը:
Շատերը սխալ են մեկնաբանում վարժեցումը, չէ՞ որ դրա գլխավոր իմաստը կարգուկանոնն է: Սկսելուց առաջ պետք է հասկանալ, թե արդյունքում ինչ ես ուզում ստանալ ձագից՝ հսկիչ շուն, հատուկ նշանակության ջոկատի շուն, թե ուղեկցող շուն և այլն:
-Իսկ լինո՞ւմ է, որ շները փոխեն իրենց նախասիրությունները:
— Դա կարող է լինել` կապված շան ցեղատեսակի հետ: Օրինակ` ռոտվեյլերները հակված են առաջնորդության, և կարող եմ ասել, թե ինչ է ուզում հինգ ամսական ռոտվեյլերը, ինչ է ուզելու ութ ամսականում, մեկուկես տարեկանում, ուստի ես նախօրոք հղկում եմ այն, ինչ պետք է: Ասեմ, որ վարժեցումը լավը կամ վատը չի լինում, այն լինում է ճիշտ և սխալ: Հետևաբար չի կարելի ստիպել շներին, որոնք իրենց բնույթով ուղեկցողներ են, լինել առաջնորդ կամ կատարել այլ շների համար նախատեսված գործառույթները: Ցանկացած շան կարելի է սովորեցնել, բայց արդյունքը տարբեր կլինի:
-Ինչպե՞ս պետք է վարժեցնել շանը, որ նա ծառայի հատուկ ջոկատոմ:
— Առաջին հերթին` մենք պետք է իմանանք, թե ինչ ենք ուզում ստանալ շնից: Հետո պետք է գտնել համապատասխան ցեղատեսակը, եթե նա պետք է լինի հսկիչ շուն, ապա այդ գործի համար հարմար կլինի հովվաշունը կամ ռոտվեյլերը: Լաբրադորը նույնպես կարող է դառնալ հսկիչ շուն, բայց ինչու՞, չէ՞ որ նա ետ է մնալու այն շներից, որոնք ծնված են այդ առաքելության համար:
— Ես չգիտեմ, անձամբ չեմ զբաղվել նման խնդրով: Գիտեմ միայն, թե ինչպես են աշխատում շներ վարժեցնող դպրոցները: Շեղումներ չպետք է լինեն, քանի որ կոնկրետ շան հետ հրահանգիչն աշխատում է երեք տարի, հետո ամսական երկու-երեք անգամ անցածը կրկնելու աշխատանք է տարվում:
-Ինչպե՞ս են աշխատում հայ կինոլոգները:
— Ես կլռեմ, չեմ ցանկանում որևէ մեկին դատել: Գիտեմ երկուսին, որոնց աշխատանքի ոճն ինձ դուր է գալիս, մնացածների մասին պարզապես չեմ խոսի:
-Առնչվե՞լ եք բարդ շների հետ:
— Շատ հաճախ: Բոլորին խորհուրդ եմ տալիս՝ պետք չէ «փչացնել» շներին, որպեսզի հետո ստիպված լինես «վերականգնել» նրա հոգեվիճակը: Յուրաքանչյուր կենդանի երջանիկ լինելու իրավունք ունի:
