Դավիթ Գալստյան, Sputnik.
Մերձավոր Արևելքում իրավիճակի վերջին զարգացումները հանգեցրել է նրան, որ տարածաշրջանում կտրուկ մեծացել է Իրանի Իսլամական Հանրապետության դերը:
Sputnik Արմենիա պորտալը փորձագետների հետ փորձում է պարզել Մերձավոր Արևելքի գործընթացներում Իրանի դերի մեծացման հիմնական պատճառները:
Հետհեղափոխական Իրանն իր ազդեցության բարձրակետում է
Միջուկային խնդրի կարգավորման մասին պատմական համաձայնությունն իսկական առաջընթաց էր հոգեվարքի մեջ գտնվող իրանական տնտեսության, և ինչու ոչ՝ արտաքին քաղաքականության համար: Այո, Իրանը սառեցնում է միջուկային ծրագիրը, բայց փոխարենը ստանում է զարգանալու ու նոր տեխնոլոգիաներ ձեռք բերելու հնարավորություն և ամենագլխավորը՝ նավթի իրացման նոր շուկաներ:
Պետք է արժանին մատուցել Իրանին, որն Իրաքի հետ արյունահեղ պատերազմից հետո երկուսուկես տասնամյակ դիմակայեց աշխարհի խոշորագույն տերությունների տնտեսական շրջափակմանը: Բայց Իրանում հասկանում են, որ եթե իրավիճակը չփոխվի, երկիրը հետ կմնա տարածաշրջանում իր գլխավոր մրցակիցներից:
Իրանագետ Վարդան Ոսկանյանի կարծիքով՝ 1979թ.-ի հեղափոխությունից ի վեր այս պահին Իրանը ամենաբարենպաստ դիրքն է զբաղեցնում տարածաշրջանում և աշխարհում:
«Իսլամական հեղափոխությունից հետո Իրանը թե՛ վեցյակի հետ ստորագրած համաձայնագրի շրջանակում, թե՛ լուրջ տարածաշրջանային գործընթացներում հիմա լավագույն դիրքերում է»,- ասաց Ոսկանյանը:
Հաշվի առնելով այն փաստը, որ Արևմուտքն ու Իրանը շատ երկար և դժվարությամբ են հասել Վիեննայի համաձայնագրին, վերջերս ԻԻՀ-ի բալիստիկ հրթիռների փորձարկումները չեն կարող պայմանավորվածություններից հրաժարվելու պատճառ դառնալ: Մեկնաբանելով հրթիռների գործարկումը և ՄԱԿ դիրքորոշումն այս հարցում՝ Ոսկանյանը նշեց, որ վեցյակի հետ բանակցություններում լուրջ փոփոխությունների պետք չէ սպասել:
«Եթե ընդհանրացնենք իրանական հասարակության շրջանում տիրող տրամադրությունը, կարելի է ասել, որ Իրանը մեծ ակնկալիքներ ունի։ Հոռետեսական տրամադրվածություն էլ կա, սկզբնական էյֆորիան մի փոքր նվազել է, սակայն իրանցիների մեծ մասն այդուհանդերձ սպասում է, որ վեցյակի հետ բանականությունները դրական ելք կունենան»,- նշեց իրանագետը:
Sputnik Արմենիա պորտալի հետ զրույցում փորձագետ Ռուդիկ Յարալյանը նույնպես ընդգծեց, որ մինչև Վիեննայում համաձայնագիր կնքելը կողմերը երկար ճանապարհ են անցել, շատ դժվարություններ հաղթահարել, ուստի «Իրանի կողմից բալիստիկ հրթիռների փորձարկումը ստորագրված փաստաթղթի կետերի վերանայման պատճառ չի կարող դառնալ»:
Իրանն առաջ է անցել Թուրքիայից և Սաուդյան Արաբիայից
Խոսելով նույն փորձակումների մասին՝ Յարալյանը կարծում է, որ բալիստիկ հրթիռների գործարկումով Իրանն իր հնարավորություններն է ցուցադրել Թուրքիային և Սաուդյան Արաբիային:
«Իրանական զինված ուժերի հնարավորությունների ցուցադրությունն, անշուշտ, ուղղված է տարածաշրջանային այն ուժերին, որոնք փորձում են «ահաբեկչության դեմ պայքարի» քողի տակ սահմանափակել Թեհրանի ներգրավվածությունը մերձավորարևելյան գործընթացներում: Թեև բալիստիկ հրթիռների թեմայի համատեքստում մենք ավելի շատ հակաիսրայելական հռետորաբանություն ենք տեսնում»,- ասաց Յարալյանը:
Փորձագետը համոզված է, որ տվյալ պահին Սաուդյան Արաբիան և Թուրքիան ավելի մեծ սպառնալիք են ներկայացնում Իրանի համար, քան Իսրայելը, և Թեհրանում դա շատ լավ են հասկանում: Առավել ևս, հաշվի առնելով «Իսլամական կոալիցիայի» ստեղծումը, որի մեջ Իրանը չի մտնում:
Սակայն Յարալյանը ենթադրում է, որ նոր կոալիցիան չի կարող մահմեդական աշխարհի միավորման հիմք դառնալ, և միավորման արդյունավետությունը բավական կասկածելի է:
«Առաջին հերթին, այն պատճառով, որ կոալիցիայում ընդգրկված են երկրներ, որոնք չեն կարող որոշ անդամների հետ ընդհանուր ռազմավարական շահեր ունենալ, երկրորդ, կոալիցիայի ձևավորման ժամանակ անտեսվել է շիական գործոնը, ինչի ապացույցն է Իրանի բացակայությունը կոլաիցիայում»,- ասաց Յարալյանը:
Վահաբական Սաուդյան Արաբիայի պայքարն ահաբեկիչների դեմ, մի կողմից, ծիծաղելի է, մյուս կողմից՝ տխուր: Տխուր է այն պատճառով, որ Սաուդյան Արաբիան իր ռազմական հզորությամբ հանդերձ չի կարողանում ճնշել փոքր, բայց անհնազանդ Եմենին, որտեղից օրեր առաջ երկու հրթիռ է արձակվել Սաուդյան Արաբիայի ուղղությամբ: Եվ չնայած «մեծ գլխացավանքին»՝ թագավորությունը վախենում է զորք մտցնել այնտեղ: Եթե ամեն դեպքում նրանք մտնեն Եմեն, ապա հնարավոր է՝ հուսիթներից կրած պարտությունն ընդմիշտ հօդս ցնդեցնի մահմեդական աշխարհում առաջնորդության հասնելու երազանքները:
Ավելի լավ վիճակում չէ նաև Իրանի մեկ այլ կարևորագույն աշխարհաքաղաքական մրցակիցը՝ Թուրքիան: Կործանված ռուսական ինքնաթիռից հետո Սիրիայում իրավիճակի վրա քաղաքական ազդեցություն (դիվանագիտական մակարդակով) ունենալու հնարավորությունը հավասարվել է զրոյի: Իսկ ահաբեկիչներին աջակցելու փաստեր են սկսել ներկայացնել նույնիսկ թուրք լրագրողները:
Մի քանի օր առաջ Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինն ասուլիսի ժամանակ Թուրքիային շատ պարզորոշ ցույց տվեց իր տեղը՝ թուրքական ղեկավարության համար բավականին տհաճ համեմատություն անելով: Նախագահը վստահեցրեց, որ կկործանվեն բոլոր այն ինքնաթիռները, որոնք կխախտեն Սիրիայի սահմանը:
«Թուրքիան վերջին շրջանում շատ զգույշ է գործում, քանի որ Ռուսաստանի հետ անմիջական ընդհարումը կարող է աղետալի լինել: Թուրքիան անհրաժեշտ աջակցություն չի ստացել ՆԱՏՕ-ից և ԱՄՆ-ից, որպեսզի գնա այդ ճանապարհով»,- ասում է թուրքագետ Անդրանիկ Իսպիրյանը:
«Իրավիճակն այնքան բարդ է, որ կառավարությունը զգուշացրել է՝ նա, ով կբողոքի, խնդիրներ կունենա: Բայց, օրինակ, Ստամբուլում մթերք և տեքստիլ արտահանողներն ամեն օր միլիոնավոր դոլարների կորուստներ են կրում, ուստի չնայած իշխանությունների սպառնալիքներին՝ նրանք չեն ցանկանում լռել»,- ասաց Իսպիրյանը:
