«Սիրելի Դավիթ, քո մեջ հոսող Անվախ Աշոտի արյունը և հայ քաջ զինվորի անպարտ ոգին մեզ միշտ ուղեկցելու են դեպի հաղթանակներ։ Սուրդ միշտ վեր, տղա։ Աստված քեզ պահապան»․․․
Հուլիսյան մարտերում զոհված կապիտան Աշոտ Միքայելյանի որդին՝ Դավիթը, իր առաջին խաղալիքի փոխարեն 3-րդ բանակային կորպուսի անձնակազմից ծննդյան օրը՝ մարտի 29-ին, անվանական սուր ստացավ։
Իսկ 2021-ի ապրիլի սկզբին, երբ դեռ մի քանի օրական էր՝ ծննդատան մոտ նրան ու մայրիկին հոր փոխարեն դիմավորեցին մարտական ընկերներն ու զինվորները։
Հուլիսյան մարտերի նախօրեին Աշոտը արդեն գիտեր որ հայր է դառնալու։ Չնայած կնոջ՝ Սյուզաննայի հորդորին՝ սպասել մի քանի ամիս, նոր միայն ասել, որ երեխա են ունենալու, Աշոտը չհամբերեց։ Առաջինը զանգել էր մայրիկին ու հայտնել․ «Մամ ջան, տատի ես դառնալու, տղես 9 ամսից կծնվի»․․․
Այդպես էլ եղավ, Աշոտը զոհվեց, համոզված լինելով, որ տղա է ունենալու։ Այսօր Վանաձորում գտնվող նրա հայրական տունը միակ տեղն է, որտեղ Սյուզաննան զգում է ամուսնու շունչն ու փարատում այդպես էլ հիշողություն չդարձած կարոտը։
Սյուզաննան ու Աշոտի մայրը՝ տիկին Գոհարը, մեզ ժպիտով են դիմավորում։ Մենք էլ ենք ժպտում՝ Աշոտի եղբոր որդին՝ 1 տարեկան Գևորգը, ուրախ վազվզում էր ու գրկում բոլորին։
Հյուրասենյակի մի անկյունում Աշոտի լուսանկարներն են՝ մանկությունից մինչև երիտասարդություն, մեդալները, «Մարտական խաչ» շքանշանն ու նրա ծիծաղը բոլոր նկարներում։
«Տղերք, վազեք». ընկերոջ համար զոհված Շահենը կշարունակի ապրել իր պարի դահլիճում
Թե ով էր Աշոտը որպես հրամանատար, նրա զինվորները լավ գիտեն։ Տավուշի մարզի Բերդի (նախկին Շամշադինի) շրջանում 2020 թվականի հուլիսից 12-ից սկսված հայ-ադրբեջանական բախումների առաջին օրերին լուրեր տարածվեցին, որ հայկական կողմը բարձունք է գրավել։ Դիրքը գտնվում է Ղարադաշ կամ Սև(ա)քար անունով հայտնի բարձունքի վրա։ Պաշտպանության նախարարության կողմից այն ստացել է «Անվախ» անվանումը։
Աշոտն այն հրամանատարն է, որ իր զինվորների հետ թշնամուց հետ վերցրեց «Անվախ» դիրքը։
Աշոտի մահից հետո նրա զինվորները ընտանիքին հաճախ են այցելում։ Հանդիպումներից մեկի ժամանակ Աշոտի մորը պատմել են, թե ինչպես է կապիտանը վճռական օպերացիայից առաջ հավաքել իր զինվորներին։
«Տղաներից մեկն էր եկել, ասաց՝ մորքուր ջան, էդ օրը, որ դիրքը պետք է գրավեինք, Աշոտը նստեց սարի տակ, ասաց՝ տղերք ջան, ոչ մեկիդ մազին բան չի լինելու, բոլորդ ողջ-առողջ տուն եք վերադառնալու, ես դա ձեզ խոստանում եմ, ասաց ու արեց, ինքը սաղիս տուն բերեց, բայց հետ չեկավ»,-պատմում է մայրը։
Գոհարը մարտերից առաջ դասընկերների հրավերով մեկնում է Իսպանիա՝ մի քանի օր հանգստանալու։ Կորոնավիրուսի պատճառով սահմանները փակվում են, ու նա չի կարողանում վերադառնալ։
Իսպանիայում գտնվելու ողջ ընթացքում երկու որդիների՝ Աշոտի և Որսկանի հետ տեսակապով պարբերաբար զրուցում էր։
«Հուլիս 26-ին Որսկանի հետ խոսում էի, ասեց, մամ, վաղն էլ Աշոտը կիջնի դիրքերից, մի մտածի։ Արդեն գիշեր էր, ասացի՝ տղես, երանի կորողանամ Աշոտի հետ խոսել, ասեց մամ, հիմա քնած կլինի, էս ժամին զանգելն էլ վտանգավոր է։ Լույսը բացվեց։ Ամեն առավոտ ժամը 9-ին ՊՆ-ի նորություններն էի կարդում։ Կայքը բացեցի ու ինքս կարդացի, որ Աշոտն էլ չկա․․․»,- հուզմունքից ձայնը կտրված ասում է մայրը։
Դասընկերների օգնությամբ կարողանում է Հայաստան գալ ու ներկա գտնվել որդու հուղարկավորությանը։
«Միշտ, երբ մտածում էի պատերազմի մասին, սարսափում էի․ երկու որդիներս էլ զինվորական են։ Ապրիլյան պատերազմի ժամանակ ախր ես էս ամենի միջով անցել էի, հիշում եմ, ապրիլի 8-ին՝ ծննդյանս օրը, իմ տղեն արկերի ձայնի տակ ծնունդս էր շնորհավորում, ուրախ, բարձր ծիծաղելով։ Ես վստահ էի, որ Աշոտիս գնդակ չի կպնի »,-ասում է տիկին Գոհարը։
«Մեկ-մեկ ինձ սփոփում եմ, ասում եմ երևի ես Աշոտի աչքերն եմ այս աշխարհում, որ պետք է իր բալիկին տեսնի իմ աչքերով»,-ասում է նա։
Թշնամուն արհամարհական ժպիտ թողեց․ Գևորգը հաղթել էր թշնամուն՝ պահել էր Շուշին
Աշոտի կինը՝ Սյուզաննան, ծնունդով Ստեփանակերտից է։ Աշոտի հետ 2017 թվականին են ծանոթացել, երբ տղան տեղափոխվել է Ստեփանակերտի զորամաս։
«Աշոտը մեր փողոցում 6-7 ամիս վարձով էր ապրում, ես իրեն չէի տեսել, դե տնից դուրս գալու սովորություն չունեի , մի օր պատահական հանդիպեցինք, ինձ հենց առաջին հայացքից էր հավանել, ասում էր, ես մեկ տարի էստղ ապրեմ ու քեզ չտեսնե՞մ, երևի էդ անհասանելի լինելն էր իրեն շատ գրավել։ Ծանոթացանք, շփվեցինք տարի ու կես ու ամուսնացանք։ Իրար շատ էինք սիրում։ Մի պատմություն կա, մտքիցս դուրս չի գալիս։ Մի օր Աշոտն ուշացավ, ես էլ գործերն արել էի, ասեցի մի փոքր քնեմ ու մոռացել էի, որ հեռախոսի ձայնը անջատել եմ։ Աշոտը կես ժամվա մեջ երևի 10 անգամ զանգում է, չեմ պատասխանում, դիրքերից 5 կմ վազելով գալիս է տուն։ Ներս է մտնում, տեսնում է պառկած եմ, երևի վատ բան է մտքով անցնում ու ինձ այնպես է թափ տալիս, որ մինչև հիմա ծիծաղով եմ հիշում։ Աչքերս բացեցի, ինքը վատացավ, վախեցել էր, չոքեց ոտքերիս մոտ, «Անբասիր ծառայության համար» ստացած մեդալը հանեց, դրեց սեղանին ․․․Ուրախացած ասացի, վայ, մեդալ ես ստացել, ասաց՝ Սյուզան, ես հիմա դրա հավեսը չունեմ, դու ինձ լեղաճաք արեցիր»,-հիշում է Սյուզաննան ու հուզմունքը սեղմում է կոկորդը։
Նա ոչ մի կերպ չի հաշտվում ամուսնու բացակայության հետ։
«Ես ամեն օր սպասում եմ Աշոտին , անընդհատ ինձ թվում է որ հիմա դուռը բացելու է ու կատակներ անելով ներս մտնի, բայց․․․ երազներով ենք շփվում։ Մեր երեխային ունենալ-չունենալու կասկած մի տոկոս չեմ ունեցել, ճիշտ է 4-5 շաբաթական էր հղիությունս, որ Աշոտը զոհվեց, տղայիս ունեցա ու որոշեցի, իրեն էլ խոսք տվի, որ մեր որդին իր տանն է մեծանալու։ Ես Աշոտի ներկայությունն այստեղ զգում եմ, դրա համար էլ չեմ կարողանում հեռու գնալ»,-ասում է Սյուզաննան։
Նա ապագան դեռ մշուշոտ է տեսնում, չգիտի ինչ է անելու։
«Աշոտը հետս կռվում էր, որ մտքերով հեռու էի գնում, մեր հետագա պլաններն էի գծում, ասում էր, այ աղջիկ, մտքերով էդ ո՞ւր հասար, քանի՞ տարի առաջ անցար, հիմա էդ ապագան էնքան անգույն է»,-ասում է նա։
Միքայելյանների տանը ամեն մեկը յուրովի է սգում Աշոտի մահը։ Օրինակ Որսկանը, մոր խոսքով՝ հենց զգում է եղբոր կարիքը, գիշերով մեքենան քշում, հասնում է Շամշադին, բարձրանում «Անվախ» դիրքը, Աշոտի զինվորների հետ ողջ գիշեր նստում, զրուցում ու հետո տուն գալիս, երևի այնտեղ փնտրում է եղբորն ու չի գտնում։
Աշոտի մարմինը Վանաձորում են հողին հանձնել, մայրն ասում է՝ Եռաբլուր գնալ-գալը հեշտ չէ, բացի այդ, Վանաձորի գերեզմանաունը Արցախյան վերջին պատերազմից հետո իսկական պանթեոնի է վերածվել․ եռագույնների պակաս չկա․․․
