Ինչպես էլ դասավորվի հետընտրական պասյանսը, ով էլ իշխանության գա Հայաստանում, անպայման հիշեցնելու է այդ չարիքի մասին։
Խորհրդային Հայաստանի 16 առաջին դեմքերից 10-ն են եղել իմ կյանքի ընթացքում (հետխորհրդայիններից՝ չորսը), բայց եթե Գրիգորի Հարությունովի ժամանակ (1937-1953թթ․) ես դեռ դպրոց էի գնում, ապա Սուրեն Թովմասյանի ժամանակ (1953-1960թթ,) արդեն ուսանող էի և սկսել էի պատկերացնել, թե Հայաստանում ինչն ինչից հետո է, ինչու մշտապես կոռուպցիայի դեմ պայքար կար։
Ութսունականներից առաջ դա կոչվում էր «պայքար սոցիալիստական ունեցվածքը թալանողների դեմ», բայց հարցը ունեցվածքի տեսակը չէր, այլ մի բան թռցնելու ցանկությունը։ Միշտ էլ տարել են, հարցը մասշտաբներն են։
Սուրեն Թովմասյանի և Յակով Զարոբյանի օրոք ավելի քիչ էին գողանում ոչ միայն այն պատճառով, որ դեռ հետստալինյան ժամանակներ էին, և օրենքներն ավելի խիստ էին, այլ որովհետև Հայաստանն ավելի աղքատ էր, կենսակերպը պուրիտանականի էր նման, բարոյական արժեքները նյութական արժեքներից բարձր էին։
Պատերազմից հետո, ինչպես ասում են, յուղի մեջ լող տալու ժամանակը չէ, ողջ ես՝ արդեն լավ է, իսկ լավ ապրելը, երբ շուրջբոլորը աղքատություն է, ավերածություններ ու սով, կարելի է ասել՝ անպարկեշտ է։ Հիշում եմ, որ դպրոց էինք գնում հայրիկների կոշիկներով, և դա ոչ մեկին չէր զարմացնում։ Հարցեր էին առաջանում, եթե լավ էիր հագնվում։
Կրքեր բրենդի շուրջ, կամ Կոնյակ քաղաքը կլուծե՞ր հայկական խմիչքի հարցը
Անտոն Քոչինյանը Հայաստանի առաջին դեմքը դարձավ 1966թ․-ին, երբ շինարարությունն ու զանազան բարձր տեխնոլոգիական (այն ժամանակների համար) արտադրությունները սկսեցին ամբողջ ուժով ընդլայնվել, և ի հայտ եկան մեր տնտեսական, գիտական և մշակութային հզորության առաջին նշանները։
«Եթե ինչ-որ մեկն ինչ-որ տեղ ազնիվ ապրել չի ուզում»,-երգում էինք այդ տարիներին՝ զարմանքով նկատելով, որ այդպիսիք, պարզվում է, ամենևին էլ քիչ չէին։ Բայց հույս էր ներշնչում միլիցիային նվիրված հանրահայտ երգի հաջորդ տողը․ «Ուրեմն մենք նրանց դեմ անտեսանելի կռիվ ենք մղելու»։ Հետո հայտնվեցին առաջին «ցեխավիկները»՝ մեծ փողերով, բայց առաջին հերթին՝ կուսակցական-կառավարական շրջանակներում ունեցած կապերով, ու սկսվե՜ց․․․
Կարեն Դեմիրճանը հերթապահության անցավ 1974թ․-ին, երբ ժողովուրդը սկսեց Անտոն Երվանդովիչին անվանել Անտոն Բրիլյանտովիչ, բայց այդքանով հանդերձ Քոչինյանն իրենից հետո ծաղկուն երկիր թողեց, և Երևանում կանգնեցված նրա արձանը միանգամայն տեղին է։
Ինչի՞ց սկսեց Դեմիրճյանը, երբ զբաղեցրեց Հայաստանի գլխավոր մենեջերի աթոռը։ Ճիշտ է, սկսեց պայքարել կոռուպցիայի դեմ։ Դա միշտ էլ ականջ է շոյում, բայց դեռևս ոչ մեկին չի հաջողվել կատարել խոստումը։ Այնուամենայնիվ, Դեմիրճյանի ժամանակ հարցը շարունակում էր օրակարգում մնալ, բայց գլխավոր ջանքերն ամեն դեպքում տնտեսության զարգացմանն էին ուղղված։
Կոռուպցիայի դեմ պայքարը ամենից լավ ստացվեց Կենտկոմի վերջին առաջին քատուղար Սուրեն Հարությունյանի մոտ․ Սպիտակի երկրաշարժ, «Ղարաբաղ» շարժում, ԽՍՀՄ-ի փլուզում․․․ կոռուպցիայի ժամանակը չէր, թեև այն ոչ մի տեղ էլ չէր անհետացել։
Ամփոփեմ իմ աչքի առաջ տեղի ունեցած հակակոռուպցիոն արշավները։ Աղմուկը շատ էր, օգուտը՝ քիչ։ Երկու աղմկահարույց գործ եղավ, որոնք, ներկայիս չափորոշիչներով, մի հոտած ձու չարժեին։ Կենտկոմի քարտուղար Մհեր Մելքոնյանը Երևանում կայացած միջազգային ցուցահանդեսում գնել էր բոլոր երևանցիների երկնագույն երազանքը՝ ֆիննական «Ռոզենլև» սառնարանը (ցուցանմուշները հետ չէին տանում, այլ, որպես կանոն, տեղում վաճառում էին)։ Սառնարանը դռնից չէր մտել, վերամբարձ կռունկով բարձրացրել էին, որ պատուհանից մտցնեն, ով պետք է՝ տեսել էր, լուսանկարել, ուղարկել Մոսկվա։ Մելքոնյանին աշխատանքից հանեցին։
Իշխանափոխության փորձ Խորհրդային Հայաստանում. հեղաշրջումը կարո՞ղ է վերացնել կոռուպցիան
Երևանի «Բաքվի 26 կոմիսարների» շրջանի առաջին քարտուղար Միխայիլ Մինասյանը բնակարան էր ստացել Սայաթ-Նովա փողոցում, մի թեթև ձևափոխել էր ու բնակտարածքն ավելացրել լրացուցիչ տարածքի հաշվին։
Մինասյանին ազատեցին պաշտոնից։ Այսօրվա պատկերացումնեով՝ դատարկ բան է, եփավ հավի ծիծաղը կգա, ի՞նչ կոռուպցիա, գրողը տանի․․․ այնուամենայնիվ, գրանցեցին որպես ծառայողական դիրքի չարաշահում, ինչը կոռուպցիայի դեմ պայքարի բաղկացուցիչ է համարվում։
Միևնույն ժամանակ, եթե նույն «Ռոզենլևը» գներ կամ հյուրասենյակը միջանցքի հաշվին (կամ էլ հակառակը) մեծացներ Երևանի «Հայէլեկտրոմաշի» խառատը, ոչ մի խնդիր չէր լինի։ Մոտեցումն այսպիսին է՝ այն, ինչ կարելի է հասարակ մահկանացուներին, պաշտոնյային չի կարելի։ Համաձայնեք՝ ինչ-որ տրամաբանություն կա։
Եկան հետխորհրդային ժամանակները։ Լևոն Տեր-Պետրոսյան։ Հայաստանն ավերածությունների մեջ է, շրջափակում, սով, հացը՝ կտրոնով, մութ։ Նոր իշխանությունը նախկին իշխանություններին գող ու ավազակ անվանեց, ինչի պատճառով «թալանի՛ր թալանվածը» վիճակում ինչ-որ ռոբինհուդյան տրամադրություն ծնվեց։
Արցախում պատերազմ էր, հայրենիքը՝ վտանգի մեջ, թվում էր՝ գողանալու ժամանակը չէ, բայց, ինչպես կասեր իմ բազմափորձ ընկերներից մեկը․ «Ժողովուրդ, խուճապի չմատնվեք․ ռազմական դրության պայմաններում բոլոր կոռուպցիոն սխեմաները աշխատում են սովորական ռեժիմով»։
«Ծանր ջուր» Արթուրի ու Սերժի համար, կամ ինչպես էին Հայաստանում բռնում «լրտեսներին»
Խառնաշփոթի մեջ ձեռնարկությունները սեփականաշնորհվում էին, ջարդոնի վերածվում, երկրից դուրս էին բերվում ու վաճառվում թանկարժեք սարքավորումները։ Կոռուպցիայի մասին խոսակցությունները չէին դադարել, բայց մի տեսակ խեղճացել էին, մարել, լուծվել դժվար ժամանակների հոգսերում։
Ռոբերտ Քոչարյան, Սերժ Սարգսյան։ Երկիրը ոտքի էր կանգնում, բայց կոռուպցիոները չէր ննջում։ ԽԾԲ-ի, ընտանեկան ու հովանավորչական կապերի մասին խոսում էին բոլորը, բացի հանրային հեռուստատեսությունից։ Անուններ էին հնչում, որոնք հետո բնորոշիչ դարձան՝ «Սաշիկ», «Լֆիկ Սամո», «Նեմեց Ռուբո»․․․
․․․ Սերժ Սարգսյանը գնաց, եկավ Նիկոլ Փաշինյանը։ Ասաց․ «Ասֆալտին կփռեմ», «Արմատախիլ կանեմ» ու էլի մի շարք բաներ՝ կապիտալիստական ունեցվածքը թալանողների դեմ պայքարողի ողջ կրքով։
Կարճ ժամանակ անցավ, ու հանկարծ․ «Հայաստանում ընդհանուր առմամբ կոռուպցիա այլևս չկա»։ Բոլորը ծիծաղեցին։ Ամերիկայում, Ֆրանսիայում, Անգլիայում, Չինաստանում, Սինգապուրում չկարողացան, իսկ մենք մեկուկես տարում՝ խնդրեմ, համեցեք․․․
