Էներգաարդյունավետության մասին շատերն են խոսում, բայց Հայաստանում քչերը գիտեն, թե ինչպես կարելի է խնայել էներգիան՝ առանց մեծ վնաս հասցնելու տանը կամ ձեռնարկությանը։ Պարադոքս է, բայց բիզնեսը, ինչպես երևում է, դրանում ամենաքիչն է շահագրգռված։ Ամեն դեպքում, երբ Պոլիտեխնիկական համալսարանում էներգախնայողության ուսումնական կուրս բացվեց, այն որևէ կերպ չհետաքրքրեց ձեռնարկություններին։ «Մինչդեռ նրանցից այնքան էլ շատ բան չէինք խնդրում»,– Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում ասում է Հայաստանի ազգային պոլիտեխնիկական համալսարանի էներգետիկայի և էլեկտրատեխնիկայի ինստիտուտի տնօրեն Արամ Գևորգյանը։
Բողոքելը հեշտ է, ուղղելը՝ դժվար
Երկու տարի առաջ ինստիտուտի (հիմա ՀՀ բուհերի մեծ մասում այդպես են կոչում ֆակուլտետները) ավագ կուրսերում էներգաարդյունավետության ծրագիր բացվեց։ Ուսումնական ծրագրի հիմքում դրվեցին եվրոպական բուհերում ընդունված ստանդարտ առարկաները։
Իհարկե, լավ ուսանող-էներգետիկն ընդհանուր առմամբ կհասկանա ցանկացած ձեռնարկության կամ օբյեկտի էներգետիկ խնդիրները (նա ամեն դեպքում թերմոդինամիկայի ընդհանուր կուրս է անցել), բայց մասնագիտացման հարցն էլ է կարևոր։
Պարզելու համար, թե բիզնեսն ինչ գիտելիքներ է պահանջում ապագա մասնագետներից, ֆակուլտետում մանրամասն անկետաներ կազմեցին և ուղարկեցին տասնյակ ձեռնարկություններ։ Արդյունքը գերազանցեց բոլոր սպասումները, միայն թե բոլորովին հակառակ իմաստով։ Մեկն ասաց․ «Ասեք` ինչ է պետք, մենք կգրենք»։ Շատերն էլ պարզապես անտեսեցին։
Ճիշտ է, հարցաշարերն էլ պարզունակ չէին․ ոչ թե «այո-ոչ» պատասխան պահանջող ընդհանուր հարցեր էին, այլ մանրամասն պատասխաններ պահանջող մի քանի տասնյակ հարցադրումներ։
«Հավի ոտքերի վրա». ինչու են հայաստանյան թռչնաֆաբրիկաները դոփում տեղում
Սակայն պետք է հասկանալ, որ դրանք ուղղված էին ոչ թե մաքրման ծառայության մասնագետներին, այլ էներգետիկներին։ Վերջիններս, որպես կանոն, ձեռքերը թափ տվեցին․ ձեռնարկություններում առանց այդ էլ աշխատանքը շատ է, իսկ այս հարցաշարերի վրա մեկ-երկու օր կծախսվի։ Եթե նրանց դեռ ինչ-որ կերպ հնարավոր է հասկանալ, ապա ինչպե՞ս հասկանալ մենեջերներին։ Չէ՞ որ էներգիա խնայելը նրանց անմիջական պարտականությունն է։ Կարելի է հարյուր անգամ բողոքել, որ «գազը թանկացել է» կամ «հոսանքի հաշիվներն աճել են», բայց ինչո՞ւ չի կարելի փորձել ուղղել ինչ-որ բան, առավել ևս, եթե ձեզ պատրաստ են օգնել։
«Մենք բիզնեսին առաջարկում էինք մասնագետներ պատրաստել ըստ նրանց կարիքների, ընդ որում՝ միանգամայն անվճար։ Չէ՞ որ սովորելու համար ուսանողներն են վճարում, մենք նրանց սովորեցնում ենք, իսկ բիզնեսն առանց որևէ ծախսի պատրաստի կադրեր է ստանում և նրանց շնորհիվ կրճատում իր էներգիայի ծախսերը։ Բայց դա, չգիտես ինչու, չհետաքրքրեց նրանց»,-ասում է Գևորգյանը։
Համոզվելու համար, որ անկետաները հանուն եվրոպական դրամաշնորհի չէին կազմվել, այլ տեղը–տեղին ու խելքը գլխին, պարզապես կարելի է անդրադառնալ Գևորգյանի աշխատանքային ուղուն։ 2013թ․-ից նա ՄԱԳԱՏԷ–ի փորձագետ է, կազմակերպության հովանու ներքո հրապարակված մի քանի հետազոտական նյութերի հեղինակ։
Քեզ ոչ ոք չի՞ սպասում
Հասկանալով, որ իր գիտելիքները ոչ մեկին պետք չեն և որ իրեն ոչ մի տեղ չեն սպասում` ուսանողը եթե անգամ չի կորցնում սովորելու ցանկությունը, ապա հաստատ հիասթափվում է։ Հիմա խորհրդային տարիները չեն, երբ կրթությունն անվճար էր, և դեռ 40 ռուբլի էլ կրթաթոշակ էին տալիս, մնում էր միայն սովորել։
Իսկ հիմա կրթվելու համար տարեկան ավելի քան հազար դոլար պիտի վճարես։ Ինչ-որ մեկը կասի` Արևմուտքում էլ է այդպես։ Եվրոպայում անապահովների համար զեղչերի մի ամբողջ համակարգ է գործում, շատ երկրներում պետական համալսարաններն անվճար կրթություն են առաջարկում։ Անգամ Հունաստանում, որը Եվրամիության ամենահարուստ երկիրը չէ, կրթությունն անվճար է ԵՄ քաղաքացի ուսանողների համար։ ԱՄՆ-ում բուհերն էժան չեն, բայց այնտեղ երկարաժամկետ ուսանողական վարկերի զարգացած համակարգ կա, որից օգտվում է ուսանողների 70 տոկոսը։
Հայաստանում ո՛չ մեկը, ո՛չ մյուսը գրեթե չկա։
«Ուսանողներն աշխատում են։ Գոնե մասնագիտությամբ աշխատեին․․․ Մեկը խանութում է, մյուսը՝ մի ուրիշ տեղ։ Իսկ ի՞նչ անեն, եթե ուսման վարձը տարեկան 500 հազար դրամ է։ Շատերն ինձ այդպես էլ ասում են․ «Ե՞րբ սովորեմ, եթե հազիվ հասցնում եմ աշխատել, որ վարձը տամ»»,-ասում է Գևորգյանը։
Բայց եթե, չնայած բոլոր խոչընդոտներին, դուք այնուամենայնիվ ուզում եք մասնագետ դառնալ և լավ եք սովորում, միևնույնն է, ոչ մի երաշխիք չկա, որ հայաստանյան «խելացի» բիզնեսը ձեզ չի ասի․ «Մենք ձեր ժամանակը չունենք, ուր ուզում եք, գնացեք»։
Խորհրդային տարիներին, ի թիվս այլ բաների, հանրապետություններում հատուկ գիտահետազոտական ինստիտուտներ էին գործում, որոնք բուհերի ուսումնական ծրագրերը համակարգում էին ձեռնարկությունների պահանջների հետ։ Հիմա այդ գործառույթից հրաժարվել է ոչ միայն բիզնեսը, այլև պետությունը։ Բիզնեսը մեծ փողեր է ծախսում` վճարելով լույսի և գազի դիմաց, իսկ պետությունը, որը ֆինանսավորում է բուհերի մեծ մասը, քամուն է տալիս այդ գումարները, քանի որ բուհերի շրջանավարտներն իրենց գիտելիքները հօգուտ տնտեսության չեն օգտագործում։ Ո՛չ բիզնեսին, ո՛չ էլ պետությանը դա, ինչպես երևում է, չի հետաքրքրում։
«Եվրոպայում շատ հաճախ գործարաններն ու կազմակերպություններն իրենք են համալսարաններին նախագծեր առաջարկում, իսկ դասախոսներն ու ուսանողները աշխատում են դրանց վրա։ Այդպիսի գործնական աշխատանքները շատ հաճախ դիպլոմային աշխատանք են դառնում ուսանողների համար։ Մեզ մոտ, ցավոք, նման բան չկա»,-ասում է նշված ինստիտուտի դեկան, դոցենտ Անդրանիկ Առաքելյանը։
Մինչդեռ կարող է այլ կերպ լինել
Օրերս էներգետիկայի և էլեկտրատեխնիկայի ֆակուլտետը (ինստիտուտը) համագործակցության հուշագիր է ստորագրել Հայկական ԱԷԿ-ի հետ։ Ավագ կուրսերի մի քանի ուսանողի ատոմակայանը կրթաթոշակներ կտրամադրի և Պոլիտեխնիկի դասախոսների հետ ամեն ամիս կստուգի նրանց գիտելիքները։ Ամսական մի քանի անգամ գործնական դասերի համար նրանց կտանեն ատոմակայան։ Իսկ մագիստրատուրայում պրոֆիլային ուսուցումը կմշակվի ատոմակայանի կարիքների հիման վրա և մասնագետների հետ (ինչն այդպես էլ չստացվեց մասնավոր բիզնեսի դեպքում)։ Ուսանողներին աշխատանքի են ընդունում։ Ավելին, բակալավր-ուսանողներ կան, որոնք արդեն իսկ աշխատում են ԱԷԿ-ում։
