ԵՐԵՎԱՆ, 12 մարտի – Sputnik, Ժաննա Պողոսյան. Ինքնասպանությունը հանրային առողջության լուրջ խնդիր է և աշխարհում մահացության 10 ամենատարածված պատճառներից մեկն է։ ԱՀԿ-ի տվյալներով` աշխարհում յուրաքանչյուր 40 վայրկյանում մեկ ինքնասպանություն է կատարվում։ Տարեկան 800 հազար մարդ ինքն իրեն զրկում է կյանքից։
ՀՀ վիճակագրական կոմիտեն ներկայացրել է երկրում ինքնասպանությունների և ինքնասպանության փորձերի տվյալներն ըստ տարիքային-սեռային խմբերի, 5 տարվա համար` 2014-2019թթ.։ Վիճակագրության համաձայն` Հայաստանում ամենաշատն ինքնասպանության հակված են 30-65 տարեկան տղամարդիկ։ 2019թ.-ին, օրինակ, այդ տարիքային խմբի 70 տղամարդ է ինքնասպանություն գործել, մինչդեռ նույն տարիքային խմբում ընդամենը 14 կին է դիմել այդ քայլին։
Նմանատիպ պատկեր է նաև ինքնասպանության փորձերի հետ կապված։ 2019թ.-ին փորձել են սեփական կյանքին վերջ տալ 30-65 տարեկան 179 տղամարդ և 94 կին։
Սուիցիդոլոգ Կամո Վարդանյանը, մեկնաբանելով այս ցուցանիշները, պարզաբանում է` ավելի շատ ինքնասպանության վտանգին հակված են 40-ից բարձր տարիքի տղամարդիկ։
«Համաձայն համաշխարհային վիճակագրության`առավել հաճախ ինքնասպանություն գործում են դեռահասները, հասուն տղամարդիկ և ծերերը։ Բայց մեզ մոտ, ի տարբերություն այլ երկրների, տարեց մարդիկ ավելի քիչ են դիմում նման քայլի դիմում»,-ասում է Վարդանյանը։
Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը սուիցիդալ հակվածության երեք տարիքային գագաթնակետ է առանձնացնում, սակայն մեր երկրում ուրվագծվում է դրանցից միայն մեկը` միջին տարիքը։ Աշխարհում ամենից հաճախ ինքնասպանություններ են գործում 15-24 տարեկան երիտասարդները, 40-50 տարեկան մարդիկ և 65-ից բարձր տարիքի ծերերը։ Հայաստանում, սակայն, 2019թ․-ին 65+ տարիքային խմբում 53 ինքնասպանություն է գրանցվել, որոնցից 8-ը կանայք են եղել, 45-ը՝ տղամարդիկ։ Ինքնասպանության գրանցված փորձերից 16-ը եղել են կանայք, 43-ը՝ տղամարդիկ։
Հայաստանում կարելի է դեռահասներին չդասել լուրջ ռիսկի խմբի մեջ, բայց մեր երկրի համար այս տարիքային խմբում էլ նման ողբերգական դեպքերը քիչ չեն։ 5 տարվա ընթացքում իրենց կյանքին վերջ են տվել 17-ից ցածր տարիքի 18 աղջիկ և 20 տղա։ Ինքնասպանության ավելի շատ փորձեր արել են դեռահաս աղջիկները․ օրինակ, 2015թ․-ին նման փորձ է արել 17 տարեկանից փոքր 20 աղջիկ և երեք տղա։
Քաղաքացին փորձել է նետվել Կիևյան կամրջից. ինքնասպանության փորձը կանխել է ԱԺ պատգամավորը
Փորձագետները կարծում են, որ դեռահասներին հիմնականում ինքնասպանության են դրդում ներընտանեկան և ներխմբային փոխհարաբերությունները, ալկոհոլից, թմրանյութերից կախվածությունը, հանրության մեջ հստակ գաղափարախոսության բացակայությունը։
Ավելի ու ավելի շատ է սուիցիդալ միտում նկատվում 18-29 տարեկան երիտասարդների մոտ։ 2014թ․-ին այդ քայլին դիմել է տվյալ տարիքային խմբի 9 աղջիկ և 22 տղա։ Նույն տարում ինքնասպանության փորձ արել է 110 աղջիկ և 71 պատանի։
Փորձագետների կարծիքով՝ կանայք ինքնասպանության փորձ են անում զգացմունքների ֆոնին` անպատասխան սիրո և ընտանիքում խնդիրների պատճառով։ Տղամարդկանց այդ ճակատագրական քայլին դրդում են կարիերայի, ամուսնալուծության և գործազրկության հետ կապված խնդիրները։
Հոգեբան Խաչատուր Գասպարյանը կոչ է անում ուշադիր լինել զգացմունքային շեղումների արտահայտումներին, որոնք կարող են խոսել մարդու ճնշվածության մասին։
«Պետք է պատրաստ լինեն ոչ միայն հոգեվերլուծաբանները, այլև բոլոր հնարավոր մասնագետները։ Պատահում է, որ ինքնասպանությունից առաջ մարդիկ դիմում են, օրինակ, ընտանեկան բժշկին, ուսուցչին, ավագ ընկերոջը, ոչ թե հոգեբանին կամ հոգեբույժին»,-ասում է նա։
Վտանգի մասին ահազանգող հիմնական նշաններն են, առաջին հերթին, սուիցիդալ մտադրությունների մասին ուղիղ կամ անուղղակի խոսքերը՝ «Ուզում եմ մեռնել», «Երբ է այս ամենը վերջանալու», «Մարդ քնի ու չզարթնի», «Ինչ անիմաստ կյանք է»։ Երկրորդը՝ վարվեցողության առանձնահատկություններն են. շփումներից խուսափելը, ընտանիքից և ընկերներից մեկուսանալը, ուշադրության պակասը՝ կատարվող աշխատանքի որակի նվազմամբ, կատաղության նոպաները, որոնք հաճախ առաջանում են մանրուքների պատճառով, ախորժակի կորուստը կամ հակառակը՝ իմպուլսիվ շատակերությունը, անքնությունը կամ չափազանց քնկոտությունը, փորացավերը, գլխացավերը, մշտական հոգնածությունը, սեփական արտաքինի նկատմամբ անտարբերությունը։
Հատկապես պետք է ուշադիր լինեն ծնողները և երեխայի մոտ ինքնասպանության մտադրությունների նվազագույն իսկ կասկածի դեպքում անհապաղ դիմեն մասնագետի օգնությանը։
Հաճախ ինքնասպանության պատրաստվող մարդիկ արտահայտվելու և լսված լինելու հնարավորություն են փնտրում։ «911» փրկարարական ծառայությունն աշխատում է շուրջօրյա, դրա շրջանակներում պրոֆեսիոնալ հոգեբաններ են աշխատում։ Բացի այդ, կարելի է զանգահարել ուղիղ ԱԻՆ-ի հոգեբանական բաժին՝ (+374 60) 44-02-75 հեռախոսահամարով։ Փորձառու խորհրդատուները հնարավորություն կտան խոսել, թոթափել զգացմունքային լարվածությունը և աջակցություն կցուցաբերեն։
