Անցյալ աշնանը Հայաստանի գինու և կոնյակի գործարանները երկար ժամանակ խաղող չէին գնում՝ պատճառաբանելով, որ կորոնավիրուսի համավարակի պատճառով նրանց վաճառքները Ռուսաստանում նվազել են, իսկ նոր գինին ու սպիրտը պահելու տեղ չունեն։ Ի վերջո նրանք գնեցին խաղողը, բայց արդեն ցածր գնով (երբ գինը ընկավ, տարաներ շատ արագ գտնվեցին): Ինչու՞։
Եվս մեկ գործոն։ Անցյալ տարի խաղողի բերքը լավն էր; Պաշտոնական վիճակագրության համաձայն՝ 2020 թվականին մթերվել է շուրջ 265 հազար տոննա խաղող։ Սակայն շատ փորձագետների այդ ցուցանիշը «չափազանց լավը» թվաց, քանի որ Հայաստանում ամենաբերքառատ տարիներին մթերվում է առավելագույնը 140-150 հազար տոննա խաղող։ Եթե բերքն ավել են ցուց տալիս, ապա ինչու՞:
Եվ վերջապես, երրորդ գործոնը։ Նախորդ նիստում կառավարությունը որոշում է կայացրել աջակցել կոնյակի սպիրտի (բայց չգիտես ինչու՝ ոչ պատրաստի կոնյակի) արտահանմանը։ Ինչու են գործարաններն արտահանում սպիրտ, ոչ թե պատրաստի կոնյակ, որի համար մի քանի անգամ ավելի շատ գումար կստանան։ Ինչու է կառավարությունը խթանում ոչ թե կոնյակի, այլ սպիրտի արտահանումը։ Եթե ճգնաժամ է, և կոնյակը Ռուսաստանում չեն գնում, ապա ով և ինչու է հայկական գործարաններից գնում այդ սպիրտը։
Կարմիր խաղողի պահանջարկը մեծ է, կամ ինչպես հայերը սիրեցին սպիտակ և վարդագույն գինիները
Այն ենթադրություններից մեկը, որի մասին մենք բազմիցս գրել ենք, էժան ներկրվող սպիրտն է. այն որպես հայկական են ներկայացնում,դրանից «հայկական կոնյակ» պատրաստում, իսկ դրա ծագումը արդարացնելու համար ավելացնում են խաղողի բերքի ցուցանիշները։ Դա անուղղակիորեն հաստատվում է Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության պետական հանձնաժողովի ուսումնասիրությամբ։ Դրա համար օգտագործում է երկու «հրաշք»։
Հրաշք N1
Այս «հրաշքը» կարելի է ձևակերպել այսպես՝ Հայաստանի կոնյակի գործարաններում պահպանման տարաները հակադարձ համեմատական են խաղողի գնին։ Պարզ լեզվով դա նշանակում է հետևյալը՝ սեպտեմբերին գործարանները խաղող չէին գնում ՝ պատճառաբանելով, որ իրենց պահպանման տարողությունները լցված են։ Գյուղացիները ստիպված սկսեցին իջեցնել գինը։ Եվ այստեղ չգիտես որտեղից (երկրային մթնոլորտից ենթադրաբար) նիկելացված տարաներ սկսեցին հայտնվել։ Սեզոնի ավարտին գրեթե ամբողջ բերքը գնվել է։ Բիզնեսը խելացի ու «կրեատիվ» գտնվեց։ Միայն թե իրենց հայրենակից գյուղացիների հաշվին, որոնք խաղողը ջրի գնով են վաճառել և հիմա պետք է մտածեն, թե ինչպես ընտանիքները մինչև աշուն պահեն։
Բնականաբար, դրանում ոչ մի լավ բան չկա։ Միայն մի բան է անհասկանալի՝ ինչու են խաղողի բերքի ցուցանիշները իրականից բարձր ցույց տալիս։
Հրաշք N2
Հայաստանի գործարաններում գոյություն չունեցող խաղողը տարիներ շարունակ վերածվել է իրական կոնյակի։ Գաղտնիքը շատ պարզ է. հանրապետությունում կոնյակի սպիրտի մի մասը ոչ թե տեղական է, այլ ներկրված։ Դա թաքցնելու համար բերքի մասին տվյալները ուռճացվում են։ Այդ իսկ պատճառով պետությունը երբեք պաշտոնապես չի արձանագրել խաղողի այգիների տարածքները։
Կոնյակի գործարանները դրանից շահում էին, ինչը չի կարելի ասել գյուղացիների մասին. գործարանները շահագրգռված չէին նրանց խաղողը վերցնելու հարցում, որովհետև ձեռքի տակ էժան սպիրտ կար։
Որպես ևս մեկ ապացույց ավելացնենք, որ 2018-ից հետո ներկրված սպիրտի «ալիքը» փակեցին, գործարանները բարձրացրին խաղողի մթերման գինը (ապօրինի սպիրտ էլ չկար, ստիպված ազնվորեն մթերում էին գյուղացիների բերքը)։ Միաժամանակ խաղողի բերքի ցուցանիշները մոտեցան իրականին (2018 թվականին դա մոտավորապես 180 հազար տոննա էր)։
Հիմա, երբ անիրական բարձր բերք է արձանագրվել, կրկին մտավախություններ կան, որ ապօրինի սպիրտ է հանրապետություն մտնում։
Խաղողի մեծ մասը մթերվեց ինքնարժեքից էլ ցածր գնով. գյուղատնտեսության նախկին փոխնախարար
Չճշտված տեղեկություններ
Շուկայի մասնակիցները Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում հայտնեցին հանցավոր սխեմայի վտանգի մասին, որտեղ օգտագործվում են պետական աջակցության վարկերը գյուղացիների համար՝ նվազեցված կամ զրոյական տոկոսադրույքով: Պարզեցված սխեման այսպիսին է։ Գործարանների տերերն ասում են գյուղացուն. «Ուզու՞մ ես, որ խաղող վերցնեմ քեզանից նորմալ գնով։ Այդպիսի վարկ վերցրու, փողը տուր ինձ, ես քեզ կվերադարձնեմ»։ Այսպիսով գործարանները սպիրտ գնելու համար անտոկոս գումար են ստանում։
Հասկանալու համար, թե արդյո՞ք դա ճիշտ է, կարելի է իմանալ տվյալները (գոնե երկու-երեք գյուղերից) այն մասին, թե 2020-ի գարնանը գյուղացիներից ով է պետական աջակցության վարկեր վերցրել ու որքան խաղող են հանձնել գործարաններին աշնանը:
Գինը չեն իջեցնում, բայց «նկարած թվեր» էլի կան. ստուգումներ` Հայաստանի խաղողի այգիներում
