Այսօր ուզում եմ անդրադառնալ ամենաառեղծվածային թվանշաններից մեկին՝ «զրոյին»։ Դեռ բաբելոնցիներն են օգտագործել այդ թվանշանը, բայց համընդհանուր ճանաչում այն ստացել է միայն 2 հազար տարի անց, Հնդկաստանում։ Եվ դա, ամենայն հավանականությամբ, օրինաչափ է ու համապատասխանում է հնդկական փիլիսոփայության դրույթներին։ Եթե կա այսպես կոչված Նիրվանա, այսինքն` ամեն ինչի, այդ թվում նաև մտահոգությունների և հույզերի իսպառ բացակայության վիճակ, ուրեմն պիտի լինի նաև թվանշան, որը խորհրդանշում է ամեն ինչի բացակայություն, այսինքն` հենց որ նկարում եք մի շրջանակ, այն դառնում է զրո։ Բայց, պնդում է «Նեյչուր» պարբերականի մեկնաբան Հաննա Ֆրայը, դա շատ պարզունակ պատկերացում է, իրականում հնդիկները համոզված էին, որ զրոն խորհրդանշում է կյանքի շրջափուլը և կոչվում է «հավերժության օձ»։
Ժամանակի ընթացքում զրոն Հնդկաստանից շարժվեց դեպի արևելք, հասավ Մերձավոր Արևելք ու տեղ գտավ արաբական թվարկության համակարգում։ Ի դեպ, բազմաթիվ մասնագետներ ասում են՝ բայց չէ՞ որ ոչ միայն զրոն, այլև արաբական կոչվող թվագրության ողջ համակարգն է եկել Հնդկաստանից, ու պատմական արդարությունը գոնե մասամբ վերականգնելու համար պետք է անվանվի հնդարաբական համակարգ։ Ճիշտ է, բոլորը քաջ գիտակցում են, որ նման փոփոխությունն իրականացնելը մեր օրերում գրեթե անհնար է։ Ինչ վերաբերում է զրոյին, ապա այն շարունակեց իր երթը դեպի Եվրոպա, բայց ժամանակները դրա համար այնքան էլ նպաստավոր չէին՝ սկսվել էին Խաչակրաց արշավանքները, և արաբների հետ առնչվող ամեն ինչ բառիս բուն իմաստով սվիններով էր ընդունվում։
Ինչպես լեդին հայտնվեց մեկուսարանում, կամ ինչ է լինում, երբ չես պաշտպանում դեմոկրատիան
Իսկ զրոն այնուհետև մեծ դեր խաղաց մարդկության պատմության ու կոնկրետ մարդկանց կյանքում։ Տեսեք, մի կողմից տասնամյակներ առաջ, երբ սկսեց զարգանալ հաշվիչ տեխնիկան նաև Հայաստանում, մասնագետները կիրառում էին երկթիվ համակարգը՝ մեկ և զրո, ինչը հաշվիչ մեքենան՝ ժամանակակից համակարգչի նախատիպը, շատ լավ էր հասկանում։ Հո պատահաբա՞ր չի, որ հետագայում համակարգիչն անվանվեց կոմպյուտեր, իսկ կոմպյուտ անգլերեն նշանակում է հենց հաշվել։ Բայց մյուս կողմից, զրոն Դեկարտի թեթև ձեռքով դարձավ կոորդինատների համակարգի ելման կետ։ Այդ համակարգի շնորհիվ կարելի է գուշակել ապագան։ Դա շատ գեղեցիկ ու գրավիչ անվանում ունի՝ մաթեմատիկական անալիզ և թույլ է տալիս հետևել որոշ գործընթացների, որոշ շարժերի ժամանակի ընթացքում։
Օրինակ` ավելորդ փող ունեք և ուզում եք բաժնետոմսեր գնել Նյու Յորքի կամ Լոնդոնի բորսաներում, բայց չեք կողմնորոշվում, թե կոնկրետ որ ընկերության բաժնետոմսերի գինը շարունակաբար կաճի ու կաճի, այն էլ՝ ֆանտաստիկ տեմպերով։ Վերցնում եք ձեր նախընտրած ընկերությանը վերաբերող կոորդինատների համակարգը, որի ելման կետը, եթե հիշում եք, զրոն է։ Դիմում եք մասնագետին՝ արդյոք ճի՞շտ ընտրություն եմ արել, և մասնագետը ժպիտով ձեզ պատասխանում է. «Իհարկե, հիմարություն եք արել, որովհետեւ չնայած հիմա նրա դիրքերը բորսաներում ամուր են թվում, շատ մեծ հավանականությամբ այս ընկերությունը առաջիկա ամսվա ընթացքում ընդհանրապես քանդվելու է»։
Բայց մենք՝ հայերս, ինչպես հայտնի է, չափից դուրս թերահավատ ենք։ Մտքում մի-երկու թթու խոսք եք ասում այդ հիմար մասնագետի հասցեին ու մի հսկա գումար եք տեղադրում ձեր նախընտրած ընկերության բաժնեմասերի դիմաց։ Մի ամսից ընկերությունն իրոք քանդվում է, ու դուք արդեն սկսում եք անիծել զրոյից սկսվող կոորդինատները, որոնք փայլուն ապագա էին խոստանում ընկերությանը։ Սակայն զրոն նաև շատ հարմար է ընտրությունների արդյունքներն ամփոփելիս. տեսնում եք, որ իշխող կուսակցության պատգամավորն այսինչ ընտրատարածքում 300 ձայն է հավաքել, ձեռքի հմտացած շարժումով թերթիկի վրա մի կլորակ եք նկարում, և միանգամից ստացվում է, որ թեկնածուն ստացել է տասն անգամ ավելի շատ ձայն։ Համաձայնեք՝ սրա դեմ պայքարելու միակ արդյունավետ միջոցն ընտրությունների ժամանակ հռոմեական թվարկության համակարգին անցնելն է՝ այնտեղ ընդհանրապես զրո չկա։
