Լաուրա Սարգսյան, Sputnik Արմենիա
Այն մասին, որ 40 տարի առաջ Մոսկվայում կայացած օլիմպիական խաղերի ժամանակ (առաջին օլիմպիադան էր, որն անցկացվում էր Արևելյան Եվրոպայի տարածքում) Յուրի Վարդանյանը հինգ համաշխարհային ռեկորդ է սահմանել, գիտեն, խոսում ու հիշում են բոլորը։ Սակայն քչերը գիտեն, որ այդ գործում մեծ դերակատարություն է ունեցել սովորական ալյումինե սանրը, որն այն ժամանակ բավականին մեծ տարածում ուներ։ Մրցահարթակ դուրս գալուց առաջ սանրը Վարդանյանին տվել է օպերատոր Էդվին Գրիգորյանը, որին Մոսկվա էին գործուղել։
Չարժե խոսել այն մասին, թե այն ժամանակ ինչ էր նշանակում նման իրադարձությունը, առավել ևս՝ այն լուսաբանելու հնարավորությունը։
5 ռեկորդ մեկ օրում. Յուրի Վարդանյանը մոսկովյան օլիմպիադայի թանկարժեք ադամանդն էր
Ընդհանուր առմամբ, Գրիգորյանն իր կարիերայի ընթացքում այցելել է համաշխարհային նշանակություն ունեցող 167 մարզական միջոցառում աշխարհի 48 երկրներում։ Սակայն Մոսկվայում անցկացված օլիմպիադան նա առանձնահատուկ է համարում։
Յուրին ու սանրը
Վարդանյանն ու Գրիգորյանը օլիմպիադայից շատ ավելի շուտ էին ծանոթ։ Sputnik Արմենիայի թղթակցի հետ զրույցում Գրիգորյանը վերհիշում է մի դեպք, որը տեղի է ունեցել Լենինգրադում ԽՍՀՄ ծանր ատլետիկայի 54-րդ առաջնության ընթացքում։
«Յուրին խիտ, խուճուճ մազեր ուներ։ Ամեն անգամ, երբ մարզիչը մաքրում էր Վարդանյանի ճակատից եկող քրտինքը, նրա մազերը խառնվում էին։ Նա արդեն պատրաստվում էր լենինգրադյան բեմ դուրս գալ, մարզիչը մաքրեց քրտինքն ու մազերը նորից խճճվեցին», - հիշում է Գրիգորյանը։
Նրանք Վարդանյանի հետ շատ մտերիմ էին, այն ժամանակ Գրիգորյանը չդիմացավ ու ասաց, որ դուրս գալուց առաջ Յուրին սանրվի։ Վարդանյանը պատասխանեց, որ սանր չունի։ Գրիգորյանը կիսեց իր ալյումինե սանրը երկու մասի ու մի կեսը Վարդանյանին տվեց։ Յուրին սանրվեց ու մրցահարթակ դուրս եկավ։ Այդ օրը նա ռեկորդ սահմանեց ու նվաճեց ԽՍՀՄ չեմպիոնի տիտղոսը։
Գրիգորյանը հիշում է, որ այդ միջադեպը նախադեպ դարձավ․ դրանից հետո մարզիկը ելույթից առաջ միշտ սանրում էր մազերը։ Եվ ահա Մոսկվայում Յուրին պետք է համաշխարհային ռեկորդ սահմաներ՝ 400 կիլոգրամանոց երկաթաձող բարձրացներ։ Հայտարարեցին, ար նրա ելույթն է, իսկ նա կանգ առավ կուլիսներում ու սկսեց ինչ-որ բան փնտրել։ Բոլորը սկսեցին անհանգստանալ, կարծեցին` Վարդանյանը մտափոխվել է ու չի ուզում դուրս գալ։
Եվրոպայի ամենաուժեղ մարդը, կամ ինչու Աշոտ Դանիելյանից հետ վերցրին օլիմպիական մեդալը
«Հիշում եմ՝ ինչպես Պրիլեպինն (ԽՍՀՄ հավաքականի մարզիչ, – խմբ․) ասաց՝ դե ինչ, Յուրա, ռեկորդ չես սահմանի։ Վարդանյանը պատասխանեց, որ դեռ սպասի, ինքը պետք է սիրունանար», - հիշում է Գրիգորյանը։
Պարզվեց՝ Վարդանյանը սանրի իր կտորն էր փնտրում։ Նա Գրիգորյանին ասաց, որ սանրի իր մասը տա, քանի որ կորցրել է իրենը, իսկ այն հաջողություն էր բերում։ Վարդանյանը սանրվեց, ճշտեց Գրիգորյանից՝ արդյո՞ք իր մազերը պատշաճ տեսք ունեն, դուրս եկավ բեմ և ռեկորդ սահմանեց։
«Այն ժամանակ այնպիսի ապրումներ ունեինք․․․ բոլորը ցնծում էին», - հիշում է Գրիգորյանը։
Մարզիչի համար մեկ է
Ես մեկ դեպք տեղի է ունեցել օլիմպիական խաղերի մրցանակակիր, ԽՍՀՄ չեմպիոն Սիրվարդ (Սիլվա) Էմիրզյանի հետ։ Գրիգորյանը հիշում է, որ այն ժամանակ աղջիկը 16 տարեկան էր, ու ոչ ոք նրա հետ առանձնապես մեծ հույսեր չէր կապում, սակայն Սիրվարդը մրցանակային տեղ զբաղեցրեց։ Բոլորը հույսը դրել էին մեկ այլ մարզիկի՝ Դավիթ Համբարձումյանի վրա։
«Ջրացատկից առաջ մոտեցա Սիրվարդին ու հարցրեցի՝ ինչպես է տրամադրված։ Նա ասաց՝ ինչ տարբերություն, միևնույնն է, մարզիչի համար (Վասիլի Կուվշինկին – խմբ․) մեկ է՝ ինչպես եմ ես ցատկում», - պատմեց Գրիգորյանը։
Արդյունքում Սիրվարդն այնպես ցատկեց, որ Համբարձումյանից առաջ անցավ։ Գրիգորյանը նշում է, որ Սիրվարդն արծաթե մեդալ նվաճեց, իսկ Դավիթը՝ բրոնզե։ Այն ժամանակ ոչ ոք չէր կարծում, որ այդպիսի փխրուն, փոքամարմին աղջնակն ընդունակ է նման բանի, սակայն Սիրվարդը ցույց տվեց իրեն։
Օլիմպիադան ու Արջուկը
Գրիգորյանն աշխարհի շատ երկրներում է եղել, սակայն ոչ մի տեղ մոսկովյան օլիմպիադայի պես մթնոլորտ չի տեսել։ Լարված աշխատում էին, հայկական թիմի վրա մեծ պատասխանատվություն էր դրված, քանի որ նրանց թույլ էր տվում կենտրոնական հեռուստատեսության կազմի հետ նկարահանել։
«Մենք 1977 թվականից պատրաստվում էինք նկարահանումներին», -ասաց Գրիգորյանը։
Սակայն ամենատպավորիչը նրա համար բացումն էր։ Այդ օրը Սերգեյ Բելովն անսպասելիորեն դուրս եկավ ամբոխի միջից, վազեց ու վառեց օլիմպիական կրակը, որը չմարեց 20 օր։ Գրիգորյանի գնահատմամբ՝ դա ֆանտաստիկ էր։ Այսօր մեծ մասամբ շեշտը դրվում է տեխնիկայի վրա, իսկ այն ժամանակ նման բան չկար, ամեն ինչ մարդկանց ձեռքերով էր արվում։ Գրիգորյանը նշում է, որ եթե Բելովը սխալվեր, ամեն ինչ կխորտակվեր։
Գրիգորյանի համար ևս մեկ վառ իրադարձություն էր օլիմպիադայի փակումը։ Նա ասում է, որ երբ Արջուկն օդ բարձրացավ, բոլորը լացում էին։ Օլիմպիադայի փակման ժամանակ Արջուկը թռավ 24 գունավոր փուչիկներով, «До свиданья, Москва» երգի ներքո։ Այնտեղ տիրող մթնոլորտը կհուզեր նույնիսկ ամենասառնասիրտ մարդուն։
«Ռուսական հայ» Պոդշիվալովի արկածները Երևանում, կամ ինչու հեռացրին մարզիչ Անդրեասյանին
