ԵՐԵՎԱՆ, 19 հուլիսի — Sputnik. ԳԱԱ Կենդանաբանության և հիդրոէկոլոգիայի գիտական կենտրոնի ավագ գիտաշխատող Գոռ Գևորգյանն ուսումնասիրել է Սևանա լճի էկոլոգիական վիճակն ու արձանագրել`Սևանը դարձյալ ծաղկել է, ու ամեն ինչ դեռ նոր է սկսվում, քանի որ շոգ ամառը Հայաստանում ու հատկապես Սևանում դեռ նոր է գալու:
Հուլիսի 15-ին նա այցելել է Սևան, նավով շրջել լճի տարածքում ու նկարահանումներ արել կանաչ ջրիմուռներով «ծաղկած» լճում: Նրա դիտարկումներով` այս պահին ծաղկման պրոցեսն առավել ակտիվ ու ակնհայտ է այսպես կոչված մեծ Սևանում՝ Վարդենիսի ու Շորժայի տարածաշրջաններին հարող հատվածում:
«Փոքր Սևանն էլ է ծաղկած, ուղղակի մեծում համեմատաբար ավելի շատ է: Բայց եթե նավից նայեք լճին, իմ նշած միկրոբներն անզեն աչքով կտեսնեք: Լճի ամենախորը տեղերում նույնիսկ կան»,- Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում ասաց Գևորգյանը:
Սևանի էկոլոգիական խնդիրները, նրա դիտարկմամբ, հատկապես տեսանելի են դարձել 2018 թ-ից սկսած, երբ ջրի մեջ օրգանական նյութերի քանակը կտրուկ ավելացել է: Այդ նյութերը սնունդ են հանդիսանում ջրիմուռների համար, ինչն էլ խթանում է դրանց աճն ու տարածումը լճում:
«Օրգանական նյութերի ավելացումն ի վերջո հանգեցնում է լճի ճահճացման, լճի էկոհամակարգը մահանում է: Սևանի համար ամենաառաջնային խնդիրը ֆոսֆորի մուտքը լիճ հնարավորինս նվազեցնելն է: Դրա համար կա շատ պարզ լուծում՝ մաքրման կայանների կառուցում ու հսկողություն, որպեսզի բնակավայրերի ու տնտեսական գործունեության արդյունքում առաջացած կեղտաջրերը չլցվեն Սևան թափվող գետերն ու այնտեղից էլ՝ լիճը»,- ասում է Գոռ Գևորգյանը:
Սևանը վերջնական կործանումից փրկելու ռեալ քայլեր պետական մարմինների կողմից մեր զրուցակիցն այս պահին չի նկատում: Մինչդեռ, նույնիսկ ամենաանհրաժեշտ միջոցառումների իրականցման դեպքում Սևանի ինքնամաքրման ամբողջ պրոցեսը, նրա հաշվարկով, տարիներ կպահանջի:
«Սևանի խնդիրը կանաչ գույնը չէ: Դրանք միկրոբներ են, որոնք միշտ կան: Խնդիրն այն է, որ հիմա այնքան են շատացել, որ արդեն անզեն աչքով տեսանելի են: Սևանի էկոլոգիական վիճակը շատ վատ է, ու միայն ամռան ամիսներով չէ դա պայմանավորված: Ուղղակի ամռանն ավելի ակնհայտ է դառնում, թե իրականում ինչ վիճակում է լիճը,- ասաց Գևորգյանը,- ափամերձ տարածքներում հիմա, եղանակով պայմանավորված ալիքները դեռ մեծ են, ջուրը խառնվում է ու միկրոբներն այդքան տեսանելի չեն: Բայց երբ եղանակն ավելի տաքանա, ալիքները հանդարտվեն, արդեն ափամերձ տարածքներում էլ կնկատվեն»:
Սևանում խեցգետնի որսն այս տարի կարգելվի. պաշարները վտանգված են
Շրջակա միջավայրի նախարարությունում այս հարցի շուրջ այլ տեսակետ ունեն: Այն Sputnik Արմենիային փոխանցեց նախարարի մամուլի քարտուղար Դավիթ Գրիգորյանը:
Նրա խոսքով` ծաղկման ամենաինտենսիվ շրջանը որպես կանոն հունիս ամիսն է: Այս տարի քանի որ եղանակը հունիսին նախորդ տարվա համեմատ ավելի սառն էր, լճի ծաղկման պրոցեսն էլ անցած տարվանից շատ ավելի մեղմ եղավ, ու հազիվ թե հուլիս-օգոստոսին ավելի ակտիվանա:
«Այսինքն՝ եթե մենք հունիսին չենք ունենում խոշոր կանաչում, նշանակում է, որ հաջորդող ամիսներին այդ գործընթացը դեպի անկում է գնում: Այս տարի մասնագետների նախնական գնահատականներով, մեծ ռիսկեր չկան նախորդ տարվա կանաչման աստիճանն ունենալու»,- ասաց Գրիգորյանը:
Այդուհանդերձ, շրջակա միջավայրի նախարարությունը խնդիրը պահում է ուշադրության կենտրոնում, մասնագիտական ստորաբաժանումները պարբերաբար մշտադիտարկումներ են անցկացնում Սևանա լճում:
Նախարարությունը Հայաստան է հրավիրել նաև միջազգային մասնագետների ու փորձագետների, ովքեր աշխատել են այլ քաղցրահամ լճերում նմանօրինակ խնդիրների հետ:
«Նրանք մոտ ապագայում պիտի գան Հայաստան, որպեսզի ուսումնասիրություններ կատարեն ու մեզ օգնեն խնդիրը շուտափույթ լուծելու ճանապարհային քարտեզ մշակել»,- ասաց նա։ Բայց կորոնավիրուսի համաշխարհային համաճարակը խանգարել է նաև բնապահպանական ծրագրերի իրականացմանը: Միջազգային մասնագետների այցն առայժմ անորոշ ժամանակով հետաձգվում է:
Տեղացի մասնագետներն էլ առայժմ փորձում են սեփական ուժերով խնդրի լուծման ուղիներ գտնել: Նախարարի մամուլի քարտուղարն ընդգծեց, որ խնդիրը նոր չէ, այն բավական հին է ու մի քանի պատճառեր ունի:
«Դրա վրա էապես ազդում են լիճը լցվող շրջակա բնակավայրերի ու հանգստի գոտիների կոյուղաջրերը, Սևանի ափին 1901.5 մետր նիշից ցածր կառուցված ու այժմ ջրի տակ մնացած շենք-շինությունները, ափամերձ հատվածների՝ ջրի տակ մնացած անտառները»,- ասաց նա:
Ինչո՞ւ է Սևանն այս տարի ավելի շուտ սկսել կանաչել. մասնագետը` լճի խնդիրների մասին
2019-20թթ-ի ընթացքում մինչ օրս նախարարությունը շուրջ 100 հա ափամերձ անտառածածկ տարածք է մաքրել: Ինչ վերաբերում է ջրի մեջ հայտնված մասնավոր շենք- շինություններին, դրանք, Դավիթ Գրիգորյանի խոսքով, գույքագրվել են, տերերն էլ զգուշացվել են քանդելու իրենց պարտավորության մասին: Հակառակ դեպքում, պետությունն ինքը կքանդի ու այդ աշխատանքի արժեքը կգանձի սեփականատերերից: Իսկ պետության պատկանող շինությունները պետությունն ինքը կքանդի:
Այդ նպատակով նախարարությունը մրցույթ է հայտարարել, որում հաղթող կազմակերպությունը կհաշվառի, կգույքագրի ու կքարտեզագրի Սևանի ափին 1901.5 նիշից ցածր առկա բոլոր կառույցները:
