ԵՐԵՎԱՆ, 30 հունիսի – Sputnik. Հայաստանի տնտեսությունը տուժում է կորոնավիրուսի համավարակի պատճառով։ Տարեկան արդյունքներով հիմնական հարվածը կկրի սպասարկման ոլորտը, որը, փորձագետների կարծիքով, 2020 թ-ի ընթացքում այդպես էլ չի վերականգնվի։
Օրերս Հայաստանի վիճակագրական կոմիտեն հայտնեց, որ հանրապետությունում հունվար-մայիս ամիսների տնտեսական ակտիվության ցուցանիշը նվազել է 3,9%-ով։ Արդյունաբերական ապրանքների ծավալն աճել է 2,4%-ով։ Շինարարության ծավալները նվազել են 23,4%-ով։ Առևտրի ոլորտում անկումը կազմել է 10,8%, իսկ մատուցվող ծառայությունների ծավալը կրճատվել է 4,2%-ով։
Ի՞նչ է սպասվում Հայաստանին տարեվերջին։ Sputnik Արմենիայի թղթակիցը զրուցել է մասնագետների հետ։ Տնտեսագետ Վահագն Խաչատրյանի խոսքով՝ այս պահին դժվար է կոնկրետ կանխատեսումներ անել, հատկապես երբ Արժույթի միջազգային հիմնադրամը ապրիլ-մայիս ամիսների ընթացքում համաշխարհային տնտեսության գնահատականներն իջեցրել է միանգամից 1,9%-ով։
«Բայց կարելի է պատկերացնել, թե ինչ իրավիճակում կհայտնվենք աշնան վերջին։ Եթե համեմատենք նախորդ տարվա հետ, երբ տնտեսական աճը 7,6% էր։Դրա զգալի մասը՝ 5,2%-ը, ապահովում էին սպասարկման և առևտրի ոլորտները։ Այս տարի, եթե առևտրի ոլորտում դեռ կարող է ինչ-որ ակտիվություն լինել, ապա սպասարկման ոլորտի հետ մենք խնդիրներ ունենք։ Ցավոք, դրանք կշարունակվեն մինչև տարեվերջ»,-ասաց նա։
Արդեն պարզ է, որ հուլիսին երկիրը փակ կլինի զբոսաշրջիկների համար։ Ե՞րբ այն կբացվի՝ դժվար է կանխատեսել։ Իսկ դա նշանակում է, որ սպասարկման ոլորտը նվազագույն ներդրում կունենա տնտեսական զարգացման կամ աճի ցուցանիշներում։
ԿԲ-ն խոստանում է դիմադրել կորոնավիրուսի ոչ միայն երկրորդ, այլև երրորդ, չորրորդ ալիքներին
Ընդ որում, նրա խոսքով, արդյունաբերության ոլորտում գրանցված 2,4% աճը մասնակի փոխհատուցում է անկումը։ Մյուս կողմից՝ ակտիվությունը, նրա կարծիքով, հիմականում պայմանավորված է հանքարդյունաբերությամբ՝ սկսել է գործել «Թեղուտի» հանքը։
«3,9% անկումն այնքան էլ վատ ցուցանիշ չէ։ Որոշակի կանխատեսումներ կային, որ շատ ավելի վատ է լինելու, բայց հակաճգնաժամային ծրագրերը թուլացրին ճգնաժամը»,- ավելացրեց Խաչատրյանը։
Նրա խոսքով՝ հիմա բոլոր երկրներն ընտրության առաջ են․ կա՛մ միջոցները ներդնել առողջապահության ոլորտում, կա՛մ դրանց մի մասը հատկացնել տնտեսության զարգացմանը։ ՀՀ կառավարությունն ընտրել է երկրորդ ուղին, փորձելով նվազեցնել կորոնավիրուսի համավարակի ազդեցությունը՝ տնտեսությանն աջակցելու միջոցով։
Այս ճգնաժամը մյուսներից տարբերվում է նրանով, որ պետությունն այս դեպքում չի կարող պահպանել պահանջարկը՝ որոշակի ոլորտներում այն պարզապես գոյություն չունի։ Օրինակ՝ տուրիզմի ոլորտում կառավարության աջակցությունն անհրաժեշտ է, բայց դա դժվար է անել, քանի որ զբոսաշրջիկներ չկան։ Բայց հյուրանոցների ներգրավումը մարդկանց մեկուսացման համար լավ փորձ էր։ Նմանատիպ ծրագրերը պետք է շարունակել։
Հայաստանի վարկային կազմակերպությունները վիրուսի պատճառով նվազեցրել են տոկոսները
Պահանջարկի անկման ևս մեկ պատճառ է քաղաքացիների շրջանում անորոշությունը։ Նրանք ավելի շատ գումար կծախսեն, եթե վաղվա օրը նրանց համար այդքան մշուշոտ չլինի, իսկ դրան կարող է նպաստել արտակարգ դրության վերացումը և, իհարկե, համաճարակային իրավիճակի բարելավումը։
Խաչատրյանը կարծում է, որ երկիրը պետք է պատրաստ լինի զոհողությունների, սակայն դրանք պետք է նվազագույնի հասցնել։ Տնտեսությունը պետք է աշխատի, իսկ առողջապահության համակարգի ուշադրությունը կենտրոնանա տարեցներին և խրոնիկական հիվանդություն ունեցողներին վրա, որոնք առավելագույն ռիսկի գոտում են։ Այլ ճանապարհ չկա։
Անդրադառնալով բիզնեսի վերականգնման ծրագրին (100 միլիոն դոլար բյուջեով – խմբ․), տնտեսագետը նշեց, որ դրա առավելությունը ճկունությունն է։ Կառավարությունն ակտիվորեն շփվում է հնարավոր շահառուների հետ, ծրագրերը մշակվում են նրանց կարիքներին համապատասխան։
Տնտեսագետ, Կովկասի ինստիտուտի փորձագետ Հրանտ Միքայելյանն իր հերթին համոզված է, որ ծառայությունների ոլորտը հնարավոր չի լինի վերականգնել առանց զբոսաշրջության։
Մյուս ոլորտները այդքան մեծ կախվածություն չունեն զբոսաշրջությունից, ուստի այնտեղ մասնակի վերականգնում տեղի կունենա։ Օրինակ՝ մի շարք ծրագրեր են հայտարարվել շինարարության ոլորտում, չնայած դրանց հետ դեռ ամեն ինչ պարզ չէ։ Այսպես՝ շինարարությունը ենթադրում է ներդրումներ, այդ թվում՝ պետական, և ոլորտն, ըստ երևույթին, կվերականգնվի։ Նրա խոսքով՝ քիչ է տուժել նաև գյուղատնտեսությունը։ Արտադրությունը մասնակի է տուժել, և մինչև տարեվերջ այդ ճյուղը ևս կվերականգնվի։
17․2% տնտեսական անկում․ ինչ վիճակում է ՀՀ տնտեսությունը, և արդյոք կավելանա արտաքին պարտքը
«Իսկ սպասարկման ոլորտը՝ ոչ։ Այն տուժել է ոչ միայն տուրիզմի բացակայության, այլ նաև կարանտինային միջոցառումների և քաղաքացիների ինքնամեկուսացման պատճառով»,-շեշտեց Միքայելյանը։
Մայիսին կարելի էր սպասել, որ ցուցանիշները ավելի լավը կլինեն, բայց քանի որ համավարակը հաղթահարված չէ, ապա ցուցանիշներն էլ հուսադրող չեն։ Հունիսի ցուցանիշները գուցե փոքր-ինչ լավը լինեն, բայց այս տարվա ընթացքում լիակատար վերականգնում պետք չէ սպասել։
Ընդհանուր առմամբ համավարակի պատճառով գրանցված անկումը գերազանցել է Միքայելյանի սպասելիքները, որոնք նա ուներ տարեսկզբին։ Բոլոր միջազգային կազմակերպությունների կանխատեսումները նույնպես շատ ավելի լավատեսական էին։
«Հիմա, կարծում եմ, ամենաիրատեսական տարբերակը տարվա մասշտաբով 6% տնտեսական անկումն է»,-ընդգծեց Միքայելյանը։
Բայց այն խիստ մոտավոր կանխատեսում է, քանի որ ցանկացած պահի իրավիճակը կարող է գլխիվայր փոխվել։ Շատ բան կախված է նրանից, թե ինչպիսին կլինի կորոնավիրուսի երկրորդ ալիքը Հայաստանի գործընկեր երկրներում։ Սակայն 6%-ը սպասվող իրատեսական ցուցանիշն է։
Նշենք, որ Հայաստանում մարտի 16-ից մինչև հուլիսի 13-ը հայտարարված է արտակարգ դրություն։
«Մեր տնտեսությունը և բնակչությունը պետք է պատրաստվեն տնտեսական մեծ անկման». Պարսյան
